CMV gastro-enteritis/colitis: Virale infectie maag of darm

CMV gastro-enteritis/colitis is een ontsteking van de maag of darm veroorzaakt door een infectie met het cytomegalovirus (CMV). Deze virale infectie komt vooral voor bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met aids. De patiënt kan verschillende spijsverteringsproblemen ervaren, zoals misselijkheid, slikpijn en bloederige ontlasting. Na diverse uitgebreide onderzoeken om het virus op te sporen, volgt een medicamenteuze behandeling. De vooruitzichten zijn afhankelijk van de gezondheidsstatus van de patiënt en de ernst van de CMV-infectie.

• Epidemiologie
• Type CMV-virusinfecties
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen aan maag of darm
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van CMV gastro-enteritis/colitis
• Prognose van virale infectie door cytomegalovirus
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

CMV is een veelvoorkomend herpesvirus dat wereldwijd verspreid is. Het wordt geschat dat tussen de 60% en 90% van de volwassenen op enig moment in hun leven met CMV in contact komt. De infectie is vooral prevalent in bevolkingsgroepen met een verhoogd risico, zoals mensen met een verzwakt immuunsysteem en HIV-positieve patiënten. CMV-infecties komen vaak voor in instellingen waar veel mensen dicht bij elkaar leven, zoals verpleeghuizen en ziekenhuizen. Bij gezonde individuen veroorzaakt CMV meestal milde of geen symptomen, maar bij immuungecompromitteerde patiënten kan de infectie ernstige gevolgen hebben, zoals CMV gastro-enteritis/colitis.

Type CMV-virusinfecties

Het cytomegalovirus kan verschillende CMV-infecties veroorzaken:

• een infectie aan de achterkant van het oog (CMV retinitis)
• een longinfectie (CMV pneumonie)
• een maag- en darminfectie (CMV gastro-enteritis / colitis, een vorm van virale gastro-enteritis)
• infecties van een baby terwijl hij nog in de baarmoeder is

Oorzaken

Het cytomegalovirus (CMV) is een type herpesvirus. Het is verwant aan het virus dat waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag) veroorzaakt. CMV-infecties zijn wijdverspreid en worden voornamelijk overgedragen via contact met speeksel, urine, ademhalingsdruppels, seksueel contact en bloedtransfusies. De meeste mensen worden in de loop van hun leven blootgesteld aan CMV, maar het virus veroorzaakt meestal milde of geen symptomen bij gezonde individuen.

Risicofactoren

Ernstige CMV-infecties treden vooral op bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem als gevolg van aids, alcoholmisbruik, chemotherapie voor de behandeling van kanker, colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, een beenmerg- of orgaantransplantatie, het langdurig gebruik van corticosteroïden of ondervoeding. Patiënten met een gezond immuunsysteem hebben zelden ernstige CMV-infecties van het maagdarmkanaal.

Symptomen aan maag of darm

Een gastro-intestinale CMV-infectie kan één of meerdere gebieden in het spijsverteringsstelsel aantasten. In de slokdarm, de maag, de dunne darm of de dikke darm kunnen zweren ontstaan. Deze zweren gaan gepaard met symptomen zoals:

• braken buikpijn misselijkheid slikproblemen of pijn bij het slikken

Wanneer ook de darmen aangetast zijn, veroorzaken de zweren de volgende tekenen:

• buikpijn diarree een bloederige ontlasting gewichtsverlies koorts

Ernstigere infecties kunnen leiden tot een gastro-intestinale bloeding of een perforatie van de darmwand (gastro-intestinale perforatie).

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij CMV gastro-enteritis/colitis zijn onder andere:

• extreme buikpijn
• ernstige bloederige ontlasting
• ernstig gewichtsverlies
• aanhoudende koorts
• symptomen van ernstige uitdroging zoals duizeligheid, extreme dorst of weinig urineren

Diagnose en onderzoeken

Om CMV gastro-enteritis/colitis te diagnosticeren, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• een bariumklysma (röntgenfoto van de dikke darm en het rectum)
• een biopsie: De arts laat een weefselmonster (biopt) uit de maag of de darmen in een laboratorium controleren. Hiermee is het namelijk mogelijk om de aanwezigheid van het virus in het weefsel op te sporen.
• een bloedonderzoek: De arts laat een CMV-serologietest uitvoeren om antilichamen tegen het CMV-virus in het bloed op te sporen. Een andere bloedtest spoort de aanwezigheid van het aantal virusdeeltjes in het bloed op.
• een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm
• een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag)
• een ontlastingscultuur om andere oorzaken van infectie uit te sluiten
• een slokdarmendoscopie

Behandeling van CMV gastro-enteritis/colitis

De behandeling richt zich op het onder controle krijgen van de infectie en het verlichten van symptomen. De arts schrijft geneesmiddelen voor om het virus te bestrijden (antivirale geneesmiddelen). De medicatie moet mogelijk gedurende enkele weken oraal worden ingenomen of via een ader (intraveneus) worden toegediend. De meest gebruikte geneesmiddelen zijn ganciclovir en valganciclovir. In sommige gevallen is langdurige therapie noodzakelijk. Als andere geneesmiddelen niet effectief zijn, kan CMV-hyperimmuun globuline worden gebruikt.

Andere geneesmiddelen kunnen zijn:

• geneesmiddelen om diarree te voorkomen of te verminderen
• pijnstillers
• voedingssupplementen of voeding via een ader (intraveneus)
• spierverlies door de ziekte te behandelen

Prognose van virale infectie door cytomegalovirus

Bij patiënten met een gezond immuunsysteem verdwijnen de symptomen van CMV gastro-enteritis/colitis in de meeste gevallen zonder behandeling. De symptomen zijn ernstiger bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. De uitkomst hangt af van de gezondheidstoestand van de patiënt en de ernst van de CMV-infectie. Patiënten met aids hebben doorgaans een slechtere prognose dan andere patiënten met een verzwakt immuunsysteem, hoewel de oorzaak hiervan niet volledig begrepen wordt anno september 2024. De prognose hangt ook af van hoe goed de patiënt reageert op de antivirale behandeling.

Complicaties

De geneesmiddelen die worden voorgeschreven voor de behandeling van CMV kunnen bijwerkingen hebben. Het type bijwerking hangt af van het specifieke medicijn dat wordt gebruikt. Ganciclovir kan bijvoorbeeld het aantal witte bloedcellen verlagen. Foscarnet kan nierproblemen veroorzaken. Andere bijwerkingen kunnen variëren afhankelijk van het gebruikte medicijn.

Preventie

Er is een verhoogd risico op CMV-infectie voor mensen met een verzwakt immuunsysteem, maar de infectie kan ook worden voorkomen door:

• het vermijden van contact met besmette lichaamsvloeistoffen
• het naleven van strikte hygiënemaatregelen zoals regelmatig handen wassen
• het vermijden van blootstelling aan mogelijke infectiebronnen in instellingen waar mensen met een verzwakt immuunsysteem verblijven
• het vroegtijdig identificeren en behandelen van CMV-infecties bij patiënten met een verhoogd risico

Het is belangrijk dat patiënten met een verhoogd risico regelmatig medisch worden gecontroleerd en dat er passende preventieve maatregelen worden genomen om de kans op ernstige infecties te minimaliseren.

Lees verder

• Cytomegalie-infectie: Infectie door cytomegalovirus (CMV)
• Cytomegalovirus (CMV) Retinitis: Oogaandoening
• CMV pneumonie (cytomegalovirus): longinfectie