Cytomegalovirus (CMV) Retinitis: Oogaandoening

CMV retinitis is een mogelijke ernstige virale ooginfectie van het netvlies die het gezichtsvermogen bedreigt. Vaak gaat dit samen met het Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS). Maar ook andere oorzaken kunnen resulteren in deze oogziekte. Het cytomegalovirus valt het netvlies in het oog aan, waardoor de patiënt problemen met zijn gezichtsvermogen krijgt. Het oogprobleem kan verholpen worden indien een snelle behandeling volgt, al zijn er ook tal van complicaties mogelijk.

• Epidemiologie Cytomegalovirus Retinitis
• Oorzaken CMV Retinitis
• Symptomen ooginfectie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling oogafwijking
• Prognose oogaandoening
• Complicaties CMV Retinitis
• Preventie CMV Retinitis

Epidemiologie Cytomegalovirus Retinitis

CMV is bij vijftig tot tachtig procent van de volwassen populatie latent aanwezig.

De netvliesaandoening is voornamelijk aanwezig bij AIDS-patiënten en orgaangetransplanteerden, maar exacte cijfers hierover zijn niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

De prevalentie van CMV-retinitis bij hiv-geïnfecteerde patiënten in ontwikkelingslanden is over het algemeen lager dan in Noord-Amerika en West-Europa. In ontwikkelingslanden is de prevalentie lager omdat veel patiënten reeds overlijden voordat het immuunsysteem verslechtert of CMV retinitis pas optreedt.

Mannen zijn vaker dan vrouwen aangetast, hoewel de ernst bij beide geslachten hetzelfde is. De leeftijd waarop CMV retinitis zich presenteert, schommelt gemiddeld tussen de twintig en vijftig jaar.

Oorzaken CMV Retinitis

Het cytomegalovirus is bij veel mensen sluimerend in het lichaam aanwezig zonder dat symptomen tot uiting komen. De meeste mensen zijn namelijk in staat om het virus via het immuunsysteem af te weren.

Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem heeft het virus mogelijk wel kans om uit te breken en symptomen te veroorzaken. Dit gebeurt voornamelijk bij AIDS-patiënten, waar het virus bij minder dan 5% van de patiënten voorkomt. De incidentie van CMV retinitis bij AIDS-patiënten schommelde in de beginperiode toen AIDS pas was beschreven (1981) rond de 25%, maar dankzij innovatieve therapie (HAART = Highly Active AntiRetroviral Therapy) is dit cijfer aanzienlijk verlaagd.

Het virus presenteert zich echter ook na een beenmergtransplantatie, chemotherapie, geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken en een orgaantransplantatie. Een CMV-infectie komt mogelijk eveneens voor in verschillende lichaamsdelen, meestal in het maagdarmstelsel en het netvlies (retina) in het oog. De meeste infecties gebeuren wanneer bij een patiënt het aantal T-cellen (T-lymfocyten, afweercellen) daalt tot onder de veertig.

Symptomen ooginfectie

Het cytomegalovirus tast één of beide ogen aan. Retinitis begint meestal in één oog en tast later ook het andere oog aan. De leeftijd waarop de virale ooginfectie zich presenteert, is veelal pas op volwassen leeftijd, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de oogziekte.

De symptomen variëren in ernst per patiënt alsook van het netvliesgedeelte dat is aangetast. Volgende symptomen wijzen niet automatisch in de richting van het cytomegalovirus, maar de patiënt doet er goed aan toch onmiddellijk contact op te nemen met de oogarts bij deze problemen.

De meeste patiënten met CMV retinitis ervaren geen symptomen, maar mogelijk uit het virus zich wel. De patiënt heeft dan vlekken of drijvers (medische term is "floaters") in het oog, knippert hierdoor ook vaker, ziet wazig (wazig gezichtsvermogen) en zijn gezichtsscherpte is veelal gedaald. Hij heeft last van blinde vlekken (scotomen), en verliest eveneens het perifere gezichtsvermogen. Hierdoor ontstaat tunnelzicht.

Tot slot treden bij de patiënt soms wijzigingen op aan de oogzenuw zonder duidelijke symptomen van CMV retinitis.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts voert een grondig oogheelkundig onderzoek uit via oftalmoscopie. Hij verwijdt tevens de pupillen van de patiënt met mydriatica zodat hij in staat is de binnenkantstructuren van het oog te inspecteren.

Bijkomende onderzoeken omvatten een fluorescentieangiografie van de fundus en een oogechografie. Een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn noodzakelijk voor de diagnose van CMV retinitis.

Behandeling oogafwijking

Een patiënt met een verzwakt immuunsysteem die last heeft van de bovengenoemde symptomen, raadpleegt best zo snel mogelijk zijn oogarts. Hij tracht de aandoening te stabiliseren en het gezichtsvermogen te herstellen zodat blindheid niet optreedt. Orale en intraveneuze medicatie en medicatie via een injectie helpt de gevolgen van CMV retinitis te minimaliseren en de progressie te vertragen. Ook een vitrectomie (glasvochtoperatie) is soms noodzakelijk. Hoe eerder de behandeling gestart is, hoe groter de kans dat het gezichtsvermogen zich herstelt. Ook indien slechts één oog geïnfecteerd is, beschermt de medicatie het andere oog. Verder is een jaarlijks oogonderzoek aangewezen. Tot slot zijn visuele en optische hulpmiddelen aanbevolen wanneer de patiënt een visuele handicap heeft.

Prognose oogaandoening

De behandeling van het virus moet zo snel mogelijk gebeuren, daar een ernstige infectie leidt tot het verlies van het gezichtsvermogen. Wanneer de patiënt geen behandeling krijgt, is hij binnen de vier tot zes maanden of zelfs op een nog kortere termijn volledig blind.

Sommige patiënten ervaren dat het gezichtsvermogen toch achteruit gaat ondanks een efficiënte en snelle behandeling. Het virus is dan resistent tegen de medicijnen, de medicijnen zijn niet meer effectief of het immuunsysteem van de patiënt is mogelijk verslechterd.

Een mogelijke complicatie van CMV retinitis is netvliesloslating. Een systemische CMV-infectie is bovendien mogelijk. De nieren zijn daarnaast mogelijk aangetast door de medicatie die de ontsteking behandelt. Tot slot leidt de medicatie mogelijk tot een toestand van een laag aantal witte bloedcellen.

Complicaties CMV Retinitis

CMV retinitis kan leiden tot verschillende ernstige complicaties, zoals:

• Netvliesloslating: Dit kan optreden als gevolg van de infectie en kan leiden tot verlies van gezichtsvermogen als het niet tijdig wordt behandeld.
• Systemische CMV-infectie: Het virus kan zich door het lichaam verspreiden, wat ernstige complicaties kan veroorzaken.
• Nieraantasting: De medicatie die wordt gebruikt om de ontsteking te behandelen kan invloed hebben op de nieren en hun functioneren beïnvloeden.
• Leukopenie: Een bijwerking van sommige medicijnen kan een verlaagd aantal witte bloedcellen veroorzaken, wat de afweer tegen andere infecties kan verminderen.

Het is cruciaal om snel medische hulp te zoeken en regelmatig gecontroleerd te worden om deze complicaties te voorkomen of tijdig te behandelen.

Preventie CMV Retinitis

Preventie van CMV retinitis richt zich voornamelijk op het vermijden van infecties en het beheer van risicofactoren, vooral bij personen met een verzwakt immuunsysteem. Enkele preventieve maatregelen zijn:

Antivirale medicatie

Bij patiënten met een verhoogd risico, zoals degenen met HIV/AIDS of na orgaantransplantaties, kan antivirale medicatie worden voorgeschreven om een CMV-infectie te voorkomen. Dit kan de kans op het ontwikkelen van CMV retinitis aanzienlijk verminderen.

Regelmatig medisch onderzoek

Regelmatige controle door een arts, vooral bij mensen met een verhoogd risico, is cruciaal. Dit omvat periodieke oogonderzoeken om eventuele vroege tekenen van CMV retinitis op te sporen en snel te behandelen.

Immuunsysteem beheer

Het handhaven van een gezond immuunsysteem door middel van een goede voeding, voldoende lichaamsbeweging, en het vermijden van risicovolle situaties kan helpen om CMV-infecties te voorkomen.

Veilige praktijken

Bij het omgaan met lichaamsvloeistoffen en medische procedures moeten strikte hygiënische maatregelen worden genomen om de verspreiding van het CMV te voorkomen.

Educatie en bewustzijn

Informatie en bewustwording over CMV en de risico's kunnen helpen bij het nemen van preventieve maatregelen en het bevorderen van vroegtijdige detectie bij risicopatiënten.

Lees verder

• Ooginfecties door bacteriën, schimmels en virussen
• Cytomegalie-infectie: Infectie door cytomegalovirus (CMV)
• CMV pneumonie (cytomegalovirus): longinfectie
• CMV gastro-enteritis/colitis: Virale infectie maag of darm