Wat is een angststoornis?

Angsten horen bij het leven, dat is normaal. Angsten kunnen echter ook vormen aannemen die niet meer te behappen zijn. Ongeveer 20% van de Nederlanders krijgen in hun leven te maken met een angststoornis, vrouwen vaker dan mannen. Het gaat dan om serieuze klachten, die de kwaliteit van leven ernstig beïnvloeden.

Wat doet angst

Angst is een oergevoel dat levensreddend kan zijn. Deze emotie helpt ons gevaren te herkennen en daar adequaat op te reageren. Het zorgt ervoor dat we voorzichtig zijn en dat we op moeten letten. Gegronde redenen voor angst verschaffen ons de nodige energie, om juist te handelen, beschermende maatregelen te treffen en onze krachten te bundelen. Onze voorouders reageerden op dreiging door te vluchten of aan te vallen. De lichamelijke reactie, ontstaan door angst, hielp hen daarbij. De spieren spannen zich aan, het hart slaat sneller en er worden stresshormonen aangemaakt. Lichamelijk en mentaal ben je in opperste staat van concentratie. Als het gevaar weer geweken is, neemt de stress weer af en word je weer ontspannen.

In deze tijd zijn er andere situaties die angsten kunnen oproepen. Zorgen om mensen waar we van houden, brand, verlies van geld of werk, ziektes, gladde wegen in de winter, examens, gesprekken met hooggeplaatsten, tandarts, vliegen, etc. Zulke situaties worden als bedreigend ervaren, hoewel er objectief gezien niet echt gevaar dreigt.

Ieder mens heeft een ander angstniveau. Dat kan een onbestemd gevoel zijn, maar ook hevige angst met duidelijke lichamelijke klachten. De ene persoon stapt gelaten het vliegtuig in en verheugt zich erop de wolken te kunnen zien, de ander redt het alleen met rustgevende tabletten of vliegt helemaal niet. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld een tandartsbezoek.

Waar ligt de grens

De angst voor vliegen of een tandartsbezoek betreft een concrete situatie. Mensen die normaal gesproken heel moedig door het leven gaan, kunnen hier bang van worden. Zulke angsten zijn wel lastig en soms zelfs hinderlijk, maar met de juiste middelen kan men er goed mee omgaan. Deze gevoelens kunnen echter ook een deel van een diepere angststoornis zijn. Andere angstgevoelens zijn niet zo goed te omschrijven voor sommige mensen. Soms reageert men over het algemeen wat angstiger op verschillende stresssituaties en uitdagingen. Men kan er alleen nog wel mee omgaan en zichzelf gerust stellen.

Crisissituaties en ernstige ziektes leiden vaak tot gegronde angsten, die in korte tijd de overhand nemen. Men kan dan echt even beperkt worden in het functioneren. De meeste mensen hebben dan therapeutische hulp nodig en na de crisissituatie voelt men zich meestal weer ontspannen.

Als angsten het gevoel zodanig belasten dat het het dagelijks leven beheerst en je niet normaal meer kunt functioneren, wordt het tijd om verder te kijken. Het kan een voorbode van een ernstige angststoornis of psychische problemen zijn.

Paniekaanvallen

Mensen die aan een paniekstoornis lijden, beleven heftige angstaanvallen. Die kunnen optreden in bepaalde situaties, op bepaalde plaatsen of voor bepaalde dingen. Deze paniekaanvallen kunnen echter ook zonder duidelijke reden voorkomen. Vaak gaan paniekaanvallen gepaard met lichamelijke symptomen. Die treden vaak zo heftig op, dat men denkt ernstig ziek te zijn. Men begint te trillen, krijgt pijn en druk op de borst, krijgt hartkloppingen, ademnood en wordt duizelig. Sommige mensen gaan hyperventileren, ademen te snel in en uit, wat kan leiden tot krampen en duizeligheid, waardoor de angst nog groter wordt. Paniekaanvallen duren meestal maar een paar minuten, ze kunnen echter ook uren duren. Zodra de aanval zijn hoogtepunt bereikt heeft, worden de klachten minder en uiteindelijk zijn ze weg. Zulke lichamelijke klachten kunnen ook wijzen op een acute angina aanval, een hartaanval of andere ziektes. Het is dus belangrijk, dat een arts gezien wordt.

Wie eens een heftige paniekaanval heeft gehad, ontwikkelt vaak een diepliggende angst voor een mogelijke nieuwe aanval en vermijdt daarom vaak situaties waar de vorige aanval heeft plaatsgevonden. Men trekt zich terug en komt in een vicieuze cirkel van angst. De angst voor de angst beheerst het dagelijkse leven meer en meer, waardoor men in een sociaal isolement komt. Dit leidt weer tot verdere psychische problemen.

Gegeneraliseerde angst

Andere angsten zorgen niet voor paniek, maar hebben een slepend verloop. Dat merkt men door een onbestemd gevoel, groeiende innerlijke spanning en onrust. Wie zo'n gegeneraliseerde angst beleeft, bemerkt vaak een druk in de maagstreek en voelt zich verlamd. Tegelijk razen je gedachten zodanig alle kanten op, dat het moeilijk is nog aan wat anders te denken. Zo'n angst kent bijna ieder mens wel in belastende situaties of levensfases. Blijft het angstgevoel langere tijd bestaan, is dat meestal een uiting van een ernstige angststoornis, helemaal als het tot een sociaal isolement leidt.

Angsten, ontstaan door een lichamelijke reactie

Ernstige ziekte

De wetenschap aan een ernstige ziekte te leiden, kan begrijpelijke angsten oproepen. Kankerpatiënten en mensen met andere chronische ziektes krijgen steeds weer met diepliggende angsten te maken, waarmee ze in het reine moeten komen. Ook pijnpatiënten kennen de angst voor een volgende pijnaanval. Door de angst voor de pijn, wordt de pijn vaak nog heviger. Sommige hersenaandoeningen kunnen in de verschillende fases van de ziektes psychische veranderingen en angsten als gevolg hebben. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij MS, Parkinson of Alzheimer.

Medicijnen
Door sommige medicijnen kan je lichaam zodanig reageren dat angstgevoelens verdwijnen, maar ze kunnen ook versterken. Dat kan zijn bij medicijnen tegen psychische aandoeningen, tegen Parkinson, aandoeningen aan de hersenen of bacteriële infecties. Het is belangrijk om over de eventuele bijwerkingen met een arts te praten.

Alcohol en drugs

Verslavende middelen hebben invloed op de hersenen en veranderen je waarneming, denken en psyche. Angsten, waanideeën of diepe depressies kunnen het gevolg zijn van alcoholmisbruik en drugs. Bij onthouding van drugs kunnen heftige angstgevoelens optreden. Aan de andere kant leiden angststoornissen vaak tot verslavingen.

Psychische oorzaken

Stress

Stress, een burn-out en grote mentale belastingen kunnen leiden tot langdurige angstgevoelens of paniekaanvallen.

Angst

De hoofdoorzaken voor uitgesproken angsten zijn angstziektes. Ze zijn er in verschillende vormen, zoals fobieën, paniekstoornissen of gegeneraliseerde angsten. Bovendien zijn er ook gecombineerde angststoornissen, zoals bijvoorbeeld ziekelijke angst, gecombineerd met een depressie.

Depressies, dwanghandelingen

Heel vaak hangen angsten samen met depressies, dwangmatige stoornissen of andere psychische ziektes. Diepe, langdurige angsten kunnen ook het gevolg zijn van traumatische situaties. Een psychotherapeut en eventueel een psychiater kunnen hierbij behulpzaam zijn.