Cytomegalie-infectie: Infectie door cytomegalovirus (CMV)

Eén van de herpesvirussen, het cytomegalovirus (CMV), veroorzaakt een cytomegalie-infectie. Het CMV verspreidt zich voornamelijk via nauw contact met lichaamsvloeistoffen. De meeste mensen met een cytomegalie-infectie vertonen geen symptomen en zijn zich vaak niet bewust van hun besmetting. Bij zuigelingen en personen met een verzwakt immuunsysteem kunnen echter ernstige symptomen optreden. Diagnose gebeurt meestal via bloedonderzoek. Hoewel de meeste patiënten geen behandeling nodig hebben, is medicatie vereist voor immuungecompromitteerde patiënten en pasgeborenen. Goede hygiëne, inclusief regelmatig handen wassen, helpt bij de preventie van cytomegalie-infectie.

• Epidemiologie cytomegalie-infectie
• Risicofactoren: Foetus (baby) en verzwakt immuunsysteem
• Oorzaken ziekte
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van cytomegalie-infectie
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie cytomegalie-infectie

Cytomegalie-infectie komt wereldwijd voor. Het is de meest voorkomende aangeboren infectie in ontwikkelde landen. Ongeveer 0,3-1% van alle baby's wordt met congenitaal besmet CMV geboren. Ongeveer 5-10% van deze kinderen vertoont bij de geboorte ernstige symptomen met een slechte prognose.

Risicofactoren: Foetus (baby) en verzwakt immuunsysteem

Een klinisch significante cytomegalie-infectie ontstaat vooral in twee belangrijke patiëntengroepen:

• Foetussen: Deze raken geïnfecteerd via een besmette moeder, wat resulteert in een aangeboren infectie.
• Patiënten met een verzwakt immuunsysteem: Dit omvat ontvangers van orgaantransplantaties of patiënten met een hiv-infectie. Meer dan 50% van de volwassen bevolking vertoont serologische tekenen van latente (inactieve) CMV-infectie.

Oorzaken ziekte

De verspreiding van CMV gebeurt op verschillende manieren, zoals:

• Van een virusdragende moeder naar de foetus via de placenta
• Direct contact met traanvocht, urine of speeksel (vooral van jonge kinderen)
• Bloedtransfusie
• Orgaantransplantatie
• Geslachtsgemeenschap (sperma of slijm van de baarmoederhals)
• Het drinken van besmette moedermelk
• Het zoenen

Symptomen

Bij gezonde volwassenen verloopt een cytomegalie-infectie meestal asymptomatisch. Soms verschijnen symptomen die lijken op klierkoorts, zoals keelpijn, opgezwollen klieren, vermoeidheid en lichte koorts. Er kunnen ook symptomen optreden zoals koorts, keelpijn, vermoeidheid en opgezwollen klieren (bijvoorbeeld gezwollen oksels). Soms gaat dit gepaard met hepatitis (leverontsteking), met of zonder geelzucht.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek kunnen symptomen zoals geelzucht, vergroting van de lever (hepatomegalie) en vergroting van de milt (splenomegalie) worden waargenomen.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek kan trombocytopenie (tekort aan bloedplaatjes) en hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen) aantonen. Soms is er lymfocytose te zien, met een verhoogd aantal lymfocyten (witte bloedcellen) die een atypische verschijning vertonen. Een urineonderzoek kan reuzencellen (vogelogen) onthullen. Bij een röntgenfoto kunnen afwijkingen in de schedel (periventriculaire verkalking) bij baby's zichtbaar zijn.

Differentiële diagnose

De symptomen van een cytomegalie-infectie kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals:

• Auto-immuun hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door het eigen immuunsysteem)
• Enterovirussen (virale infecties met griepachtige symptomen)
• HIV
• Klierkoorts
• Koorts van onbekende oorsprong
• Menselijk herpesvirus 6-besmetting
• Toxoplasmose (parasitaire infectie met symptomen aan hersenen, longen, hart, ogen en/of lever)
• Virale hepatitis

Behandeling

Bij patiënten met een goed functionerend immuunsysteem is behandeling vaak niet nodig, omdat ze spontaan herstellen van de cytomegalie-infectie. Voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn antivirale geneesmiddelen noodzakelijk, meestal gedurende meerdere weken. Deze medicatie helpt om de symptomen aan de ogen en het maag-darmkanaal te verminderen en om CMV uit bloed, urine en sputum (slijm) te elimineren. Echter, antivirale middelen zijn minder effectief tegen longontsteking (pneumonie). Bij patiënten met een langdurig verzwakt immuunsysteem, zoals bij AIDS-patiënten, kan een onderhoudsbehandeling nodig zijn. Geneesmiddelresistentie is gerapporteerd bij AIDS-patiënten en orgaantransplantatie-ontvangers, en beenmergtoxiciteit is een mogelijke bijwerking. Behandeling van cytomegalie-infectie bij pasgeborenen is uitdagend, maar bepaalde medicijnen kunnen de prognose verbeteren voor baby’s met neurologische betrokkenheid.

Prognose van cytomegalie-infectie

Bij gezonde volwassenen

• Asymptomatisch verloop: Bij de meeste gezonde volwassenen verloopt een cytomegalie-infectie zonder symptomen of met milde symptomen. De prognose is doorgaans uitstekend en patiënten herstellen spontaan zonder blijvende gevolgen.
• Milde symptomen: Indien symptomen optreden, zoals koorts, vermoeidheid en gezwollen klieren, verdwijnen deze meestal vanzelf binnen enkele weken. Er zijn zelden langdurige complicaties.

Bij baby's met congenitale CMV-infectie

• Ernstige symptomen bij geboorte: Ongeveer 10-15% van de pasgeborenen met congenitale CMV-infectie vertoont ernstige symptomen bij de geboorte, zoals neurologische schade en groeiachterstand. Deze kinderen hebben een verhoogd risico op langdurige gezondheidseffecten.
• Langdurige gezondheidsproblemen: Ongeveer 80-85% van de geïnfecteerde baby’s zonder ernstige symptomen bij de geboorte ontwikkelt zich normaal, maar ongeveer 5-10% kan later in de kindertijd ontwikkelingsstoornissen vertonen, zoals gehoorverlies, gezichtsproblemen, en motorische of cognitieve problemen.

Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem

• Verhoogd risico op ernstige complicaties: Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals die met HIV/AIDS of transplantatie-ontvangers, hebben een verhoogd risico op ernstige complicaties zoals ontstekingen van organen en neurologische aandoeningen. De prognose hangt sterk af van de ernst van de infectie en de effectiviteit van de behandeling.
• Langdurige behandeling: Deze patiënten kunnen langdurige antivirale behandelingen nodig hebben. Ondanks behandeling kan de prognose variëren, afhankelijk van de respons op de therapie en de mate van orgaanschade.

Complicaties

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Bij personen met een verzwakt immuunsysteem kan CMV vele organen aantasten, waaronder:

• Hart: Myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• Hersenen: Coma, epileptische aanvallen, gedragsveranderingen, encefalitis (hersenontsteking)
• Lever: Hepatitis
• Longen: Pneumonie (longontsteking)
• Maag-darmkanaal: Buikpijn, diarree, ontsteking van de dikke darm, koorts en zweren in het spijsverteringskanaal, wat kan leiden tot bloedingen
• Ogen: Ontsteking van de middelste laag van het oog (uveïtis), ontsteking van het lichtgevoelige deel van het oog (retinitis), littekenvorming in de retina, wat kan leiden tot slechtziendheid of blindheid

Baby’s

Rond de geboorte
Bij een moeder die met CMV geïnfecteerd is, kan de infectie ernstige symptomen bij de pasgeborene veroorzaken. De baby kan sterven in de baarmoeder, voortijdig geboren worden, een laag geboortegewicht hebben, of afwijkingen vertonen. Neurologische schade door een cytomegalie-infectie kan leiden tot een te klein hoofd (microcefalie), epileptische aanvallen, motorische stoornissen, lever-, long- en miltaandoeningen, paarse huidvlekken en/of een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes).

Op latere leeftijd
Ongeveer 80-85% van de geïnfecteerde kinderen vertoont bij de geboorte normale ontwikkeling en groeit normaal op. Echter, 5-10% van de geïnfecteerde kinderen kan pas op latere leeftijd ontwikkelingsstoornissen vertonen, zoals sensorineurale gehoorverlies (gehoorverlies), verlies van gezichtsvermogen, verstandelijke beperking, een klein hoofd, coördinatie- en evenwichtsproblemen (ataxie), zwakte, of problemen met spiergebruik en epileptische aanvallen.

Preventie

Een goede handhygiëne is cruciaal voor het voorkomen van een cytomegalie-infectie. Regelmatig handen wassen, vooral na contact met lichaamsvloeistoffen, kan helpen bij het verminderen van het risico op infectie.

Lees verder

• CMV pneumonie (cytomegalovirus): longinfectie
• Cytomegalovirus (CMV) Retinitis: Oogaandoening
• CMV gastro-enteritis/colitis: Virale infectie maag of darm