Cytomegalie-infectie: Infectie door cytomegalovirus (CMV)

- Epidemiologie cytomegalie-infectie
- Mechanisme
- Oorzaken ziekte
- Risicofactoren: Foetus (baby) en verzwakt immuunsysteem
- Risicogroepen
- Symptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose van cytomegalie-infectie
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met een cytomegalie-infectie
- Handhaaf goede hygiëne
- Vermijd contact met lichaamsvloeistoffen van anderen
- Laat je gezondheid monitoren
- Wees alert op symptomen
- Volg je arts’ advies over antivirale medicatie
- Zorg voor voldoende rust
- Misvattingen rond cytomegalie-infectie
- Cytomegalie-infectie is altijd ernstig
- Cytomegalie-infectie wordt altijd overgedragen door direct contact
- Cytomegalie-infectie komt alleen voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem
- Een positieve CMV-test betekent dat je ziek bent
- Cytomegalie-infectie kan niet worden behandeld
- Cytomegalie-infectie komt alleen voor in ontwikkelingslanden
Epidemiologie cytomegalie-infectie
Cytomegalie-infectie (CMV) komt wereldwijd voor en is een van de meest voorkomende virale infecties bij mensen. Het wordt veroorzaakt door het cytomegalovirus (CMV), een lid van de herpesvirusfamilie. De prevalentie varieert afhankelijk van de geografische locatie, leeftijdsgroep en risicofactoren.Algemene prevalentie
CMV is in veel delen van de wereld wijdverspreid, met een prevalentie die toeneemt met de leeftijd. Naar schatting is meer dan 60% van de volwassenen wereldwijd geïnfecteerd met CMV. In ontwikkelingslanden is de infectie vaak eerder aanwezig, terwijl in ontwikkelde landen een lager percentage van de bevolking geïnfecteerd is, maar met een hogere leeftijdsverdeling.
Prevalentie bij specifieke groepen
De prevalentie van CMV-infectie kan variëren afhankelijk van de bevolkingsgroep, zoals kinderen, zwangere vrouwen, immuungecompromitteerde patiënten en ouderen. De prevalentie bij zwangere vrouwen ligt vaak rond de 1-2% van de zwangerschappen, maar in risicogroepen kan dit percentage aanzienlijk stijgen.
Mechanisme
Het mechanisme van cytomegalie-infectie wordt gekarakteriseerd door het vermogen van CMV om zich in het lichaam te vermenigvuldigen en een latente infectie te veroorzaken. Na de initiële infectie blijft het virus levenslang in het lichaam aanwezig.Infectie en virale replicatie
Na blootstelling aan CMV wordt het virus via de slijmvliezen in het lichaam geïntroduceerd, vaak via speeksel, urine, of andere lichaamsvloeistoffen. Het virus dringt cellen binnen, voornamelijk in de lymfatische weefsels, en begint zich snel te repliceren. CMV heeft het vermogen om zijn replicatie in te stellen op latentie, waardoor het voor lange tijd in de gastheer kan overleven zonder symptomen te veroorzaken.
Latentie en reactivering
Na de primaire infectie blijft CMV latent in het lichaam, vooral in witte bloedcellen. Reactivering kan optreden wanneer het immuunsysteem verzwakt is, bijvoorbeeld bij immuungecompromitteerde patiënten. Reactivering leidt tot herhaalde virusproductie en kan leiden tot symptomen.
Oorzaken ziekte
De verspreiding van CMV gebeurt op verschillende manieren, zoals:- Van een virusdragende moeder naar de foetus via de placenta
- Direct contact met traanvocht, urine of speeksel (vooral van jonge kinderen)
- Bloedtransfusie
- Orgaantransplantatie
- Geslachtsgemeenschap (sperma of slijm van de baarmoederhals)
- Het drinken van besmette moedermelk
- Het zoenen
Risicofactoren: Foetus (baby) en verzwakt immuunsysteem
Een klinisch significante cytomegalie-infectie ontstaat vooral in twee belangrijke patiëntengroepen:- Foetussen: Deze raken geïnfecteerd via een besmette moeder, wat resulteert in een aangeboren infectie.
- Patiënten met een verzwakt immuunsysteem: Dit omvat ontvangers van orgaantransplantaties of patiënten met een hiv-infectie. Meer dan 50% van de volwassen bevolking vertoont serologische tekenen van latente (inactieve) CMV-infectie.
Risicogroepen
Er zijn specifieke risicogroepen die meer kans hebben op een ernstiger verloop van de cytomegalie-infectie. Deze groepen hebben vaak een verhoogde blootstelling of een verhoogd risico op complicaties.Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen die geen immuniteit hebben tegen CMV kunnen het virus aan hun ongeboren kind doorgeven, wat kan leiden tot aangeboren cytomegalie. Dit kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals gehoorverlies, ontwikkelingsachterstand of andere neurologische aandoeningen bij het kind.
Immuungecompromitteerde patiënten
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn bijzonder vatbaar voor ernstige gevolgen van CMV, zoals longontsteking, gastro-enteritis of retinitis. Deze patiënten omvatten mensen met HIV, orgaantransplantatieontvangers en mensen die chemotherapie ondergaan.
Symptomen
Bij gezonde volwassenen verloopt een cytomegalie-infectie meestal asymptomatisch. Soms verschijnen symptomen die lijken op klierkoorts, zoals keelpijn, opgezwollen klieren, vermoeidheid en lichte koorts. Er kunnen ook symptomen optreden zoals koorts, keelpijn, vermoeidheid en opgezwollen klieren (bijvoorbeeld gezwollen oksels). Soms gaat dit gepaard met hepatitis (leverontsteking), met of zonder geelzucht.Alarmsymptomen
Alarmsymptomen voor cytomegalie-infectie kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de infectie en de betrokkenen orgaansystemen.Symptomen van primaire infectie
Bij een primaire CMV-infectie kunnen de symptomen lijken op die van een gewone verkoudheid, zoals koorts, vermoeidheid, spierpijn en keelpijn. Sommige patiënten ontwikkelen een mononucleosis-achtige ziekte, met vergrote lymfeklieren en een keelpijn die aan keelontsteking doet denken.
Symptomen bij immuungecompromitteerde patiënten
Bij immuungecompromitteerde patiënten kunnen de symptomen ernstiger zijn en omvatten deze bijvoorbeeld longontsteking, gastro-intestinale symptomen (zoals diarree), retinitis (netvliesontsteking) en hepatitis.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekBij lichamelijk onderzoek kunnen symptomen zoals geelzucht, vergroting van de lever (hepatomegalie) en vergroting van de milt (splenomegalie) worden waargenomen.
Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek kan trombocytopenie (tekort aan bloedplaatjes) en hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen) aantonen. Soms is er lymfocytose te zien, met een verhoogd aantal lymfocyten (witte bloedcellen) die een atypische verschijning vertonen. Een urineonderzoek kan reuzencellen (vogelogen) onthullen. Bij een röntgenfoto kunnen afwijkingen in de schedel (periventriculaire verkalking) bij baby's zichtbaar zijn.
Differentiële diagnose
De symptomen van een cytomegalie-infectie kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals:
- Auto-immuun hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door het eigen immuunsysteem)
- Enterovirussen (virale infecties met griepachtige symptomen)
- HIV
- Klierkoorts
- Koorts van onbekende oorsprong
- Menselijk herpesvirus 6-besmetting
- Toxoplasmose (parasitaire infectie met symptomen aan hersenen, longen, hart, ogen en/of lever)
- Virale hepatitis

Behandeling
Bij patiënten met een goed functionerend immuunsysteem is behandeling vaak niet nodig, omdat ze spontaan herstellen van de cytomegalie-infectie. Voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn antivirale geneesmiddelen noodzakelijk, meestal gedurende meerdere weken. Deze medicatie helpt om de symptomen aan de ogen en het maag-darmkanaal te verminderen en om CMV uit bloed, urine en sputum (slijm) te elimineren. Echter, antivirale middelen zijn minder effectief tegen longontsteking (pneumonie). Bij patiënten met een langdurig verzwakt immuunsysteem, zoals bij AIDS-patiënten, kan een onderhoudsbehandeling nodig zijn. Geneesmiddelresistentie is gerapporteerd bij AIDS-patiënten en orgaantransplantatie-ontvangers, en beenmergtoxiciteit is een mogelijke bijwerking. Behandeling van cytomegalie-infectie bij pasgeborenen is uitdagend, maar bepaalde medicijnen kunnen de prognose verbeteren voor baby’s met neurologische betrokkenheid.Prognose van cytomegalie-infectie
Bij gezonde volwassenen- Asymptomatisch verloop: Bij de meeste gezonde volwassenen verloopt een cytomegalie-infectie zonder symptomen of met milde symptomen. De prognose is doorgaans uitstekend en patiënten herstellen spontaan zonder blijvende gevolgen.
- Milde symptomen: Indien symptomen optreden, zoals koorts, vermoeidheid en gezwollen klieren, verdwijnen deze meestal vanzelf binnen enkele weken. Er zijn zelden langdurige complicaties.
Bij baby's met congenitale CMV-infectie
- Ernstige symptomen bij geboorte: Ongeveer 10-15% van de pasgeborenen met congenitale CMV-infectie vertoont ernstige symptomen bij de geboorte, zoals neurologische schade en groeiachterstand. Deze kinderen hebben een verhoogd risico op langdurige gezondheidseffecten.
- Langdurige gezondheidsproblemen: Ongeveer 80-85% van de geïnfecteerde baby’s zonder ernstige symptomen bij de geboorte ontwikkelt zich normaal, maar ongeveer 5-10% kan later in de kindertijd ontwikkelingsstoornissen vertonen, zoals gehoorverlies, gezichtsproblemen, en motorische of cognitieve problemen.
Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem
- Verhoogd risico op ernstige complicaties: Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals die met HIV/AIDS of transplantatie-ontvangers, hebben een verhoogd risico op ernstige complicaties zoals ontstekingen van organen en neurologische aandoeningen. De prognose hangt sterk af van de ernst van de infectie en de effectiviteit van de behandeling.
- Langdurige behandeling: Deze patiënten kunnen langdurige antivirale behandelingen nodig hebben. Ondanks behandeling kan de prognose variëren, afhankelijk van de respons op de therapie en de mate van orgaanschade.
Complicaties
Patiënten met een verzwakt immuunsysteemBij personen met een verzwakt immuunsysteem kan CMV vele organen aantasten, waaronder:
- Hart: Myocarditis (ontsteking van de hartspier)
- Hersenen: Coma, epileptische aanvallen, gedragsveranderingen, encefalitis (hersenontsteking)
- Lever: Hepatitis
- Longen: Pneumonie (longontsteking)
- Maag-darmkanaal: Buikpijn, diarree, ontsteking van de dikke darm, koorts en zweren in het spijsverteringskanaal, wat kan leiden tot bloedingen
- Ogen: Ontsteking van de middelste laag van het oog (uveïtis), ontsteking van het lichtgevoelige deel van het oog (retinitis), littekenvorming in de retina, wat kan leiden tot slechtziendheid of blindheid
Baby’s
Rond de geboorte
Bij een moeder die met CMV geïnfecteerd is, kan de infectie ernstige symptomen bij de pasgeborene veroorzaken. De baby kan sterven in de baarmoeder, voortijdig geboren worden, een laag geboortegewicht hebben, of afwijkingen vertonen. Neurologische schade door een cytomegalie-infectie kan leiden tot een te klein hoofd (microcefalie), epileptische aanvallen, motorische stoornissen, lever-, long- en miltaandoeningen, paarse huidvlekken en/of een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes).
Op latere leeftijd
Ongeveer 80-85% van de geïnfecteerde kinderen vertoont bij de geboorte normale ontwikkeling en groeit normaal op. Echter, 5-10% van de geïnfecteerde kinderen kan pas op latere leeftijd ontwikkelingsstoornissen vertonen, zoals sensorineurale gehoorverlies (gehoorverlies), verlies van gezichtsvermogen, verstandelijke beperking, een klein hoofd, coördinatie- en evenwichtsproblemen (ataxie), zwakte, of problemen met spiergebruik en epileptische aanvallen.
Preventie
Preventie van cytomegalie-infectie is gericht op het minimaliseren van de blootstelling aan het virus en het versterken van het immuunsysteem.Preventie bij zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen kunnen hun risico op infectie verminderen door voorzichtig te zijn met contact met kinderen en lichaamsvloeistoffen van andere mensen. Het vermijden van contact met speeksel of urine van jonge kinderen kan helpen, evenals regelmatig handen wassen.
Preventie bij immuungecompromitteerde patiënten
Voor immuungecompromitteerde patiënten zijn antivirale middelen beschikbaar die helpen bij het voorkomen van de reactivatie van het virus. Daarnaast moeten deze patiënten regelmatig gecontroleerd worden om complicaties tijdig op te sporen en te behandelen.
Goede handhygiëne
Een goede handhygiëne is cruciaal voor het voorkomen van een cytomegalie-infectie. Regelmatig handen wassen, vooral na contact met lichaamsvloeistoffen, kan helpen bij het verminderen van het risico op infectie.