Auto-immune hepatitis: Leverontsteking door eigen lichaam

Auto-immune hepatitis, soms ook geschreven als ‘auto-immuun hepatitis’, is een aandoening waarbij het eigen lichaam ervoor zorgt dat de lever ontstoken en gezwollen is. Deze aandoening, die vooral vrouwen treft, verschijnt vaak al op jonge leeftijd en dan is het verloop heel ernstig. Soms krijgen vrouwen echter pas rond de menopauze te maken met symptomen of complicaties. Enkele bekende symptomen zijn vermoeidheid, buikpijn en geelzucht. De arts zet een medicamenteuze behandeling in om littekenvorming in de lever en andere complicaties te voorkomen. Meestal is de behandeling succesvol en de prognose zeer goed. Zijn echter reeds complicaties opgetreden, dan zijn de vooruitzichten minder gunstig.

• Epidemiologie leverontsteking
• Oorzaken: Door eigen lichaam veroorzaakt
• Risicofactoren: Aandoeningen en genen
• Symptomen van ziekte
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie
• Prognose van ontsteking van lever
• Complicaties van auto-immune hepatitis

Epidemiologie leverontsteking

De Leverpatiëntenvereniging meldt een incidentie van 170 patiënten op 1 miljoen inwoners in Noord-Europa. Dit komt neer op een jaarlijkse incidentie van 2.500 à 3.000 patiënten in Nederland. Auto-immune hepatitis komt in 80-90% van de gevallen voor bij jonge meisjes en vrouwen.

Oorzaken: Door eigen lichaam veroorzaakt

De oorzaak van auto-immune hepatitis is onbekend. Bij een genetisch gevoelige persoon veroorzaakt een omgevingsfactor (zoals stress) of een virus mogelijk een reactie van het immuunsysteem. Het immuunsysteem van het lichaam ziet hierbij het verschil niet meer tussen het gezonde weefsel en schadelijke stoffen. Dit resulteert in een progressief proces waarbij het immuunsysteem het leverweefsel geleidelijk doet afsterven en ontsteken. Waarom het afweersysteem precies zo reageert bij deze auto-immuunaandoening, is niet bekend. Wel zijn er enkele geassocieerde aandoeningen en genmutaties (wijzigingen in genen).

Risicofactoren: Aandoeningen en genen

Auto-immuunaandoeningen

Auto-immune hepatitis is geassocieerd met andere auto-immuunziekten zoals bijvoorbeeld:

• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• Coombs'-positieve hemolytische anemie
• diabetes mellitus (suikerziekte) type 1
• het Sjögren-syndroom (aandoening aan ogen, mond en keel)
• pernicieuze anemie (falen van absorptie van vitamine B12 met een vitamine B12-tekort als gevolg)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)
• systemische lupus erythematosus
• thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier)
• ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen)

Geassocieerd met andere aandoeningen

Wanneer patiënten reeds een geschiedenis van bepaalde infecties gehad hebben, lopen ze vaker kans op het krijgen van auto-immune hepatitis. Dit gebeurt bij volgende infectieziekten:

• herpes simplex
• het Epstein-Barr-virus (veroorzaakt klierkoorts)
• mazelen (virale infectieziekte met symptomen aan ogen en huid)
• virale hepatitis A
• virale hepatitis B
• virale hepatitis C

Genetische oorzaak

Bij 60% van de patiënten is auto-immune hepatitis geassocieerd met één van volgende genwijzigingen: HLA, DR3, DR52a loci, HLA- DRB1 * 0301 en HLA-DRB2 * 0401. Bij Aziaten is de aandoeningen geassocieerd met een mutatie van het gen HLA-DR4.

Symptomen van ziekte

Er zijn twee pieken in de klinische presentatie. De ziekte ontstaat vaak op jonge leeftijd, maar soms gebeurt de diagnose pas rond of na de menopauze.

Puberteit
In de tienerjaren en het begin van het tweede decennium presenteert de ziekte zich als een acute hepatitis (leverontsteking) met geelzucht. Bij deze patiënten treedt leverfalen op. Deze leeftijdsgroep heeft vaak klinische kenmerken van cirrose (littekenvorming van de lever) met hepatosplenomegalie (vergroting van de lever en vergroting van de milt), cutane striae (huidstriemen: rode en witte strepen op de huid), acne (huidaandoening met ontsteking van de talgklieren), hirsutisme (overtollige lichaamsbeharing van de vrouw), het uitblijven van de menstruatie, kneuzingen en soms ascites (vochtophoping in de buik). Een zieke patiënt vertoont mogelijk eveneens kenmerken van een auto-immuunziekte met koorts, migrerende polyartritis (zich verplaatsende ontsteking van meerdere gewrichten), glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking), pleuritis (borstvliesontsteking met pijn op de borst), pulmonale infiltratie (schade aan de longen) of longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid). Voorts overlapt de ziekte met primaire biliaire cirrose en primaire scleroserende cholangitis (schade aan galwegen in de lever), die gelijktijdig bestaan of zich later ontwikkelen.

Rond of na de menopauze

In de peri- en postmenopauzale (vrouwen rond en na de menopauze) zijn patiënten mogelijk asymptomatisch of klagen ze van vermoeidheid, buikpijn of nagelafwijkingen. De arts ontdekt de ziekte dan door afwijkingen in de leverbiochemie of door tekenen van een chronische leverziekte bij een routineonderzoek. Ook krijgen patiënten rond of na de menopauze plots te maken met complicaties terwijl ze voorheen geen symptomen hadden. Deze omvatten bijvoorbeeld bloedingen uit slokdarmvarices (slokdarmspataders: verwijde bloedvaten in de slokdarm) en ascites.

Diagnose en onderzoeken

Bloedonderzoek

Een speciaal bloedonderzoek is nodig waarbij de arts de leverbiochemie test en hier afwijkende resultaten bekomt. Zo bemerkt hij bijvoorbeeld zeer hoge aminotransferasen, die niet verbeteren. Aminotransferasen zijn in cellen aanwezige enzymen die werkzaam zijn bij de omzetting van aminozuren door overdracht van aminogroepen. Deze enzymen bereiken een hoge concentratie in het serum bij het afsterven van leverweefsel. Verder onthult het bloedonderzoek een milde normochrome (vorm van bloedarmoede na een acute bloeding) normocytische (normaal van volume) anemie met trombocytopenie (verlaagd aantal bloedplaatjes) en leukopenie (verlaagd aantal witte bloedcellen). Deze bloedafwijkingen zijn zelfs aanwezig voor portaalhypertensie en splenomegalie (miltvergroting). De protrombinetijd (stollingstijd van het bloed) is tot slot vaak hoog.

Leverbiopsie

Een leverbiopsie toont de veranderingen van chronische hepatitis. Ongeveer één derde van de patiënten heeft cirrose bij de presentatie.

Behandeling met medicatie

De arts geeft dagelijks corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), gevolgd door een langzame afname van de dosis, en vervolgens een onderhoudsdosis. Dit combineert hij soms met een ander immunosuppressivum (medicijn date het immuunsysteem onderdrukt) zoals azathioprine (Imuran). Andere medicijnen zijn soms nodig bij resistente gevallen.

Prognose van ontsteking van lever

De medicijnen veroorzaken een remissie bij meer dan 80% van de patiënten. De behandeling is in de meeste gevallen wel levenslang. Patiënten die aanvankelijk cirrose hadden, lopen meer kans om dit terug te krijgen wanneer ze stoppen met de behandeling. Het is daarom belangrijk dat ze levenslang deze medicatie nemen, ook om complicaties te voorkomen. Indien de behandeling mislukt, is een levertransplantatie nodig, hoewel de ziekte dan mogelijk nog terugkeert. Dankzij de behandeling is de levensverwachting in de meeste gevallen wel normaal, tenzij reeds sprake is van levercirrose.

Complicaties van auto-immune hepatitis

Bloedingen uit spataderen in de slokdarm en ascites zijn enkele complicaties van auto-immune hepatitis. Onbehandeld leidt de ziekte tot levercirrose. In zeer zeldzame gevallen komt leverkanker voor, maar dit gebeurt minder dan bij levercirrose veroorzaakt door een virus.

Lees verder

• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)
• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie