Encefalitis: Ontsteking van hersenen (hersenontsteking)
Bij encefalitis ontstaat een acute ontsteking van het hersenweefsel, wat meestal het gevolg is van een bacteriële of virusinfectieziekte. Meestal verschijnen eerst griepachtige symptomen zoals koorts, hoofdpijn en spierzwakte. Daarna presenteert de patiënt zich met meer ernstige symptomen. Vaak is ook ruggenmerg en aangetast (encefalomyelitis) of zijn de hersenvliezen getroffen (encefalomeningitis). Via medicijnen is deze infectieziekte goed te behandelen. Zelden is encefalitis levensbedreigend, maar toch zijn enkele ernstige complicaties mogelijk zoals geheugenverlies en epilepsie.
Synoniemen encefalitis
Encefalitis is eveneens gekend onder deze synoniemen
- cerebritis
- encephalitis
- hersenontsteking
Oorzaken: Meestal een virus
Virus
Encefalitis is een zeldzame aandoening. Het komt vaker voor in het eerste levensjaar en neemt af met de leeftijd. Zeer jonge kinderen en ouderen hebben meer kans op ernstige symptomen. Encefalitis is meestal het gevolg van een virale infectie. Veel soorten virussen leiden mogelijk tot deze ziekte. De
overdracht van het virus gebeurt via een
muggenbeet, een tekenbeet en andere
insectenbeten, het inademen van ademhalingsdruppeltjes van een besmette patiënt, huidcontact of voedsel of drank dat besmet is. Encefalitis veroorzaakt door het
herpes simplex-virus is de belangrijkste oorzaak van ernstige gevallen op elke leeftijd, inclusief bij pasgeborenen. Herpes is het virus dat zorgt voor een
koortslip of
genitale herpes (zweren op de genitaliën door het herpesvirus). Ook het varicellavirus is gekoppeld aan encefalitis. Dit virus veroorzaakt
gordelroos (virale infectie met
huiduitslag en symptomen aan
gezicht) of
waterpokken (varicella: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag). Andere virussen die encefalitis veroorzaken omvatten:
Nadat het virus in het lichaam is binnengedrongen, zwelt het hersenweefsel. Deze zwelling vernietigt de zenuwcellen, en veroorzaakt bloedingen in de
hersenen waardoor schade ontstaat.
Andere oorzaken
Andere oorzaken van encefalitis omvatten:
- bacteriën zoals de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten), syfilis (infectieziekte door seksueel contact), tuberculose (infectieziekte met longproblemen)
- de gevolgen van kanker
- een allergische reactie op vaccinaties
- een auto-immuunziekte (lichaam tast eigen immuunsysteem aan)
- parasieten zoals rondwormen, cysticercose (varkensworminfectie die mogelijk is in diverse weefsels) en toxoplasmose (parasitaire infectie met symptomen aan hersenen, longen, hart, ogen en/of lever) bij aids-patiënten en andere patiënten met een verzwakt immuunsysteem
In een aantal gevallen is de oorzaak van encefalitis niet te achterhalen.
Mentale en fysieke symptomen
Sommige patiënten vertonen symptomen van een
verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) of maagslijmvliesontsteking voordat de symptomen van een hersenontsteking verschijnen.
Volwassenen
De verschijnselen van encefalitis bij volwassenen zijn in te delen in lichamelijke en mentale symptomen.

Ernstige hoofdpijn is één van de vele mogelijke symptomen van encefalitis /
Bron: Geralt, Pixabay Lichamelijk
Lichamelijke kenmerken van een hersenontsteking omvatten:
Mentaal
Mentale symptomen die veroorzaakt zijn door encefalitis zijn:
- agitatie (rusteloosheid, onrust)
- bewustzijnsstoornissen
- desoriëntatie
- een plotselinge verandering in de mentale functie, zoals een vlakke stemming, geheugenverlies, of
- een gebrek aan interesse in de dagelijkse activiteiten
- een slecht reactievermogen
- een verlies van bewustzijn
- hallucinaties (zien en horen van dingen die er niet zijn)
- prikkelbaarheid / een slechte bui hebben
- slaapzucht
- stupor (verdoving, sterke vermindering of totale opheffing van de geestelijke functies gepaard gaande met onbeweeglijkheid van het lichaam)
- verwardheid
- weinig energie
Baby’s
Symptomen bij pasgeborenen en jonge
baby’s zijn niet altijd eenvoudig te herkennen.
- bolling in de zachte plekken (fontanellen) van de schedel bij zuigelingen
- braken
- een zachte plek op de bovenkant van het hoofd die soms uitpuilt
- prikkelbaarheid en vaker huilen (deze symptomen verergeren wanneer iemand de baby optilt)
- stijfheid van het lichaam
- vermoeidheid
- voedingsproblemen en niet wakker worden voor een voeding
- zwakte
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Een lichamelijk onderzoek bij de patiënt met encefalitis onthult onder andere abnormale reflexen, een huiduitslag, een verhoogde intracraniële druk (druk in de schedel), mentale verwardheid,
mondzweren, nekstijfheid, spierzwakte en spraakproblemen. Ook de andere symptomen zijn zichtbaar.
Diagnostisch onderzoek
Onderzoeken om een hersenontsteking op te sporen zijn:
Behandeling via medicijnen
De behandeling voor encefalitis bestaat voornamelijk uit rust, vochttoediening en medicijnen. Zo neemt een patiënt één of meer van volgende geneesmiddelen, die afhankelijk zijn van het type (oorzaak) encefalitis.

De arts behandelt een hersenontsteking met medicijnen /
Bron: Stevepb, Pixabay
Ergotherapie, fysiotherapie en logopedie zijn eveneens nuttig bij ernstige schade aan de hersenfunctie. Dit gebeurt wanneer de infectie onder controle is.
Prognose hersenontsteking
Het resultaat varieert. Sommige patiënten vertonen milde en kortdurende symptomen waarbij de patiënt volledig herstelt. Andere patiënten kampen met ernstige symptomen, permanente problemen of overlijden zelfs door encefalitis. Ongeveer 10% van de patiënten met een hersenontsteking komt hieraan te overlijden. De acute fase duurt normaliter één tot twee weken. De koorts en de andere symptomen verdwijnen geleidelijk of plotseling. Sommige patiënten herstellen volledig, maar dan duurt het herstelproces wel enkele maanden. Veelal hebben patiënten met een verzwakt immuunsysteem, ouderen en kinderen een slechtere prognose dan gezonde patiënten.
Complicaties
Soms ontstaat een blijvende hersenbeschadiging als gevolg van encefalitis. Hierdoor is het gehoor, het gevoel, de spraak, het geheugen, de spiercontrole en het gezichtsvermogen aangetast.
- (extreme) vermoeidheid
- afasie (spraak- en taalproblemen, die optreden bij ongeveer één op de drie patiënten met complicaties)
- epilepsie (komt voor bij 25% van de getroffen volwassenen en in de helft van de getroffen kinderen)
- fysieke en motorische problemen
- geheugenverlies (komt voor bij 70% van de patiënten met complicaties van encefalitis)
- problemen met aandacht, concentratie (concentratieproblemen), planning en probleemoplossend denken
- veranderingen in emoties, zoals angst, boosheid en stemmingswisselingen (persoonlijkheidsveranderingen die in minstens de helft van de patiënten met complicaties verschijnen)

Een goede handhygiëne is nodig /
Bron: Gentle07, PixabayPreventie ontsteking van hersenen
Kinderen en volwassenen moeten contact met alle patiënten met encefalitis vermijden. Insecticiden aanbrengen waarin DEET verwerkt zit, helpt bij het naar buiten gaan. DEET-producten zijn echter afgeraden voor kinderen jonger dan twee maanden. Verder is het raadzaam steevast alle bronnen met stilstaand water te verwijderen (zwembad, blikjes, …). In de schemering zijn veel muggen actief die mogelijk het virus overbrengen; het is bijgevolg belangrijk om steevast dan maar ook tijdens andere tijdstippen een t-shirt met lange mouwen en een broek met lange broekspijpen te dragen. Kinderen en volwassenen krijgen daarnaast een routine-vaccinaties, waardoor bepaalde virussen niet in staat zijn om mensen te besmetten. Specifieke vaccins zijn nodig wanneer mensen reizen naar bepaalde delen van Azië, waar Japanse encefalitis voorkomt. Een goede hygiëne (bijvoorbeeld regelmatig
handen wassen met zeep en warm water) vermindert tot slot het risico op het ontwikkelen van bepaalde infecties.
Lees verder