Japanse encefalitis: Hersenontsteking door infectie met mug

Japanse encefalitis is een vorm van hersenontsteking die vooral voorkomt in Zuidoost-Azië. De verspreiding van deze virale infectie gebeurt via besmette muggen. Meestal vertonen patiënten geen of slechts milde griepachtige symptomen, maar soms ontstaan plotseling ernstige symptomen zoals hoofdpijn, koorts, verlamming en verwardheid. Deze ziekte kan enkel ondersteunend worden behandeld bij ernstige symptomen. De patiënt laat zich best inenten, draagt altijd de juiste kledij en gebruikt insectenwerende producten om muggen te weren. Deze ziekte is tot slot niet besmettelijk tussen mensen.

• Epidemiologie Japanse encefalitis
• Oorzaken Japanse encefalitis
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Differentiële diagnose
• Behandeling Japanse encefalitis
• Prognose Japanse encefalitis
• Complicaties
• Preventie Japanse encefalitis
• Praktische tips voor het leven / omgaan met Japanse encefalitis
• Preventieve maatregelen in risicogebieden
• Revalidatie na infectie
• Misvattingen rond Japanse encefalitis
• Japanse encefalitis komt alleen voor bij reizigers
• Een infectie met Japanse encefalitis is altijd dodelijk
• Vaccinatie tegen Japanse encefalitis is niet nodig
• Japanse encefalitis is gemakkelijk te behandelen met medicatie
• Muggenwering is niet effectief tegen Japanse encefalitis
• Japanse encefalitis veroorzaakt alleen hersenen-infecties

Epidemiologie Japanse encefalitis

Japanse encefalitis komt vooral voor in landelijke gebieden van Zuidoost-Azië, de Pacific eilanden en het Verre Oosten, met name op plaatsen waar varkenshouderijen en rijstvelden aanwezig zijn.

De ziekte is geïdentificeerd in de volgende landen:

• Australië
• Bangladesh
• Birma
• Brunei
• Cambodja
• China
• Filippijnen
• Guam
• Indië
• Indonesië
• Japan
• Laos
• Maleisië
• Nepal
• Noord-Korea
• Pakistan
• Papoea-Nieuw-Guinea
• Rusland
• Saipan
• Singapore
• Sri Lanka
• Taiwan
• Thailand
• Timor-Leste
• Vietnam
• Zuid-Korea

Japanse encefalitis is zeldzaam voor reizigers die risicogebieden bezoeken. Dit hangt af van het seizoen, de activiteiten, de duur van de reis en de bestemming. Naar schatting ontwikkelt jaarlijks minder dan 1 op 1 miljoen reizigers Japanse encefalitis. Patiënten die in landelijke gebieden wonen waar de infectie veel voorkomt, lopen een hoger risico. Ongeveer 75% van de gevallen betreft kinderen onder de 15 jaar. De World Health Organization (WHO) schat dat wereldwijd ongeveer 68.000 patiënten zijn aangetast door Japanse encefalitis.

Oorzaken Japanse encefalitis

De oorzaak van Japanse encefalitis is een infectie met het arbovirus. Dit virus is aanwezig bij varkens en vogels. De overdracht gebeurt door een mug die een besmet dier bijt. Vervolgens kan de besmette mug een mens bijten. De infectie verloopt van mug op mens en is niet mogelijk van mens op mens, waardoor de aandoening niet besmettelijk is.

Risicofactoren

De risicofactoren voor Japanse encefalitis omvatten:

• Wonen in of reizen naar gebieden waar de ziekte veel voorkomt, zoals Zuidoost-Azië en de Pacific eilanden
• Langdurige blootstelling aan buitenomstandigheden in risicogebieden, vooral tijdens de zomermaanden
• Ontmoetingen met varkens en vogels die het virus kunnen dragen
• Onvoldoende vaccinatie bij reizen naar risicogebieden

Symptomen

De meeste patiënten met Japanse encefalitis vertonen geen of slechts milde symptomen die vergelijkbaar zijn met griep. Deze symptomen duren meestal kort. Bij minder dan 1% van de geïnfecteerde patiënten ontwikkelen zich ernstigere symptomen. De infectie verspreidt zich naar de hersenen meestal 5-15 dagen na besmetting. Mogelijke symptomen zijn onder meer:

Een stijve nek

Plotselinge hoofdpijn

Verhoogde temperatuur, hoge koorts

Braken

In een later stadium kunnen de volgende symptomen optreden:

Stuipen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in bewustzijn)

Desoriëntatie

Oncontroleerbaar schudden van bepaalde lichaamsdelen (tremoren: bevingen)

Onvermogen om te spreken

Spierzwakte

Blindheid

Ataxie (medische term voor evenwichts- en coördinatieproblemen)

Coma

Verlamming

Verwardheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige vorm van Japanse encefalitis zijn onder meer:

• Ernstige neurologische symptomen zoals ernstige stuipen en coma
• Snel verslechterende toestand ondanks behandeling
• Significante veranderingen in mentale toestand, zoals extreme desoriëntatie of verwardheid
• Aanwijzingen van langdurige verlamming of andere ernstige complicaties

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt de patiënt over de symptomen en de reisgeschiedenis naar risicogebieden, activiteiten tijdens deze reis en eerdere vaccinaties. Klinische bevindingen kunnen onder meer koorts, hoofdpijn, misselijkheid, diarree, braken, en/of spierpijn zijn, evenals een veranderde mentale toestand, epileptische aanvallen en verlamming.

Diagnostisch onderzoek

Indien nodig voert de arts een bloedonderzoek uit om te bevestigen of de patiënt een infectie heeft.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnoses omvatten:

• West-Nijlvirus (infectie, meestal zonder tekenen, soms met neurologische problemen)
• Saint-Louis encefalitis (virale infectie veroorzaakt door een muggenbeet)
• Murray Valley encefalitis
• Herpes simplex-virus encefalitis
• Knokkelkoorts
• Nipah virusinfectie
• Californië encefalitis
• Pyogenisch focaal hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• Tuberculeuze meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts, hoofdpijn en huiduitslag)
• Schimmelinfecties
• Systemische lupus erythematosus van het centrale zenuwstelsel
• Tumoren in het centrale zenuwstelsel
• Cerebrovasculair accident (CVA)

Behandeling Japanse encefalitis

Er is geen specifieke behandeling voor Japanse encefalitis. De arts past voornamelijk ondersteunende behandelingen toe. Dit omvat het toedienen van vocht, zuurstof, pijnstillers en andere medicatie om de symptomen te verlichten. Deze behandeling vindt meestal plaats in een ziekenhuis. De therapieën, in combinatie met rust, helpen het lichaam de infectie te bestrijden.

Prognose Japanse encefalitis

Ongeveer één op de drie patiënten met ernstige symptomen van Japanse encefalitis overlijdt. Bij de overlevenden verbeteren de symptomen langzaam, maar volledig herstel kan een lange tijd duren. Ongeveer de helft van de overlevende patiënten ondervindt blijvende hersenschade. Mogelijke complicaties zijn tremoren, spiertrekkingen, persoonlijkheidsveranderingen, spierzwakte, ontwikkelingsproblemen en verlamming in één of meer ledematen. Tussen 20 en 30% van alle patiënten met Japanse encefalitis sterft uiteindelijk aan de ziekte.

Complicaties

Complicaties van Japanse encefalitis kunnen onder meer omvatten:

• Chronische neurologische schade, zoals tremoren en spiertrekkingen
• Blijvende verlamming en motorische problemen
• Cognitieve en gedragsproblemen, waaronder geheugenverlies en persoonlijkheidsveranderingen
• Slecht functioneren van andere organen door ernstige koorts en uitdroging
• Infecties van andere organen door langdurig ziekenhuisverblijf
• Ernstige spierzwakte en motorische problemen
• Langdurige noodzaak van revalidatie

Preventie Japanse encefalitis

Preventieve maatregelen tegen Japanse encefalitis omvatten:

• Vaccinatie: De belangrijkste preventiemaatregel is de vaccinatie tegen Japanse encefalitis. Dit is bijzonder aanbevolen voor mensen die reizen naar risicogebieden of langdurig buiten zijn in deze gebieden.
• Muggenbestrijding: Het dragen van lange mouwen en broeken, vooral tijdens het muggenseizoen, en het gebruik van insectenwerende middelen zoals DEET kan helpen om muggenbeten te voorkomen.
• Muggenbestrijdingsmiddelen: Gebruik van muggenwerende middelen zoals insecticiden en anti-muggen sprays kan helpen om de blootstelling aan muggen te minimaliseren.
• Milieu-aanpassingen: Het vermijden van gebieden met stilstaand water, waar muggen zich kunnen voortplanten, kan het risico op besmetting verminderen.

Voor een uitgebreide en geactualiseerde aanpak van preventieve maatregelen en behandelingen, raadpleeg altijd een medisch professional en volg de laatste richtlijnen van gezondheidsautoriteiten.

Praktische tips voor het leven / omgaan met Japanse encefalitis

Preventieve maatregelen in risicogebieden

Vaccinatie is de beste bescherming tegen Japanse encefalitis voor mensen die naar risicogebieden reizen. Het gebruik van muggenwerende middelen, het dragen van lange kleding en het slapen onder klamboes kan het risico op muggenbeten verminderen.

Revalidatie na infectie

Na een ernstige infectie kan langdurige revalidatie nodig zijn, gericht op het herstellen van neurologische functies. Fysiotherapie, ergotherapie en cognitieve training kunnen helpen bij het verbeteren van mobiliteit en hersenfunctie.

Misvattingen rond Japanse encefalitis

Japanse encefalitis is een ernstige virale infectie die de hersenen aantast en voornamelijk in Aziatische landen voorkomt. Het wordt overgedragen door muggen en kan leiden tot neurologische schade en andere complicaties. Er bestaan verschillende misvattingen over deze ziekte die tot misverstanden en inadequate preventiemaatregelen kunnen leiden.

Japanse encefalitis komt alleen voor bij reizigers

Hoewel veel reizigers naar Aziatische landen worden gewaarschuwd voor Japanse encefalitis, is het niet uitsluitend een ziekte van toeristen. Het virus is endemisch in verschillende regio’s en treft vooral lokale bewoners, met name kinderen en ouderen. Vaccinatie wordt aanbevolen voor langdurige verblijven in risicogebieden en voor mensen die veel tijd buitenshuis doorbrengen, zoals landbouwers en plattelandsbewoners.

Een infectie met Japanse encefalitis is altijd dodelijk

Hoewel Japanse encefalitis ernstig kan zijn en in sommige gevallen dodelijk verloopt, overleeft een aanzienlijk aantal patiënten de infectie. Echter, veel overlevenden houden langdurige neurologische schade over aan de ziekte. Dit kan leiden tot cognitieve beperkingen, spierzwakte en problemen met spieren en coördinatie. Dit benadrukt het belang van preventie, zoals vaccinatie en muggenwering.

Vaccinatie tegen Japanse encefalitis is niet nodig

Sommige mensen geloven ten onrechte dat vaccinatie tegen Japanse encefalitis overbodig is of alleen nodig is voor specifieke groepen. In werkelijkheid wordt vaccinatie aanbevolen voor reizigers die langere tijd in endemische gebieden verblijven en voor bepaalde beroepsgroepen. Het vaccin is veilig en effectief en kan het risico op ernstige ziekte drastisch verminderen.

Japanse encefalitis is gemakkelijk te behandelen met medicatie

Er bestaat geen specifieke antivirale behandeling voor Japanse encefalitis. De behandeling is ondersteunend en richt zich op het verlichten van symptomen, zoals pijn, koorts en neurologische complicaties. Patiënten met ernstige symptomen kunnen intensieve zorg nodig hebben, zoals beademing en langdurige revalidatie om functionele beperkingen te verminderen.

Muggenwering is niet effectief tegen Japanse encefalitis

Omdat het virus door muggen wordt overgedragen, is muggenwering een cruciale preventieve maatregel. Het gebruik van insectenwerende middelen, klamboes en het vermijden van muggenrijke gebieden tijdens schemering en zonsopgang kan het risico op infectie aanzienlijk verminderen. In combinatie met vaccinatie vormt dit de beste strategie om besmetting te voorkomen.

Japanse encefalitis veroorzaakt alleen hersenen-infecties

Hoewel de ziekte primair een ontsteking van de hersenen veroorzaakt, kunnen andere organen ook worden aangetast. Patiënten kunnen last krijgen van ademhalingsproblemen, hartcomplicaties en secundaire infecties. Het is daarom belangrijk om symptomen tijdig te herkennen en medische hulp in te schakelen om ernstige complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet
• Encefalitis: Ontsteking van hersenen (hersenontsteking)