Hersenontsteking, oorzaak en symptomen

Een hersenontsteking moet niet verward worden met een hersenvliesontsteking. Een hersenontsteking betreft het hersenweefsel, maar soms ook de hersenvliezen. Nekkramp kan dus bij beiden voorkomen. Andere symptomen bij een ontsteking van de hersenen zijn vermoeidheid, hoofdpijn, koorts, misselijkheid en braken. In sommige gevallen verloopt deze ziekte ernstig en ontstaan er psychische veranderingen, verlammingen en zelfs de dood. Het is daarom belangrijk om deze ontsteking tijdig te herkennen en behandeling te starten. Vaak ontstaat dit na een infectie met een virus, bacterie of schimmel.

Wat is een hersenontsteking?

Een hersenontsteking wordt ook wel encefalitis genoemd. De Griekse benaming voor hersenen is enképhalos en ziekte van de hersenen heet encefalopathie.

De hersenen vormen een belangrijke onderdeel van het centrale zenuwstelsel. Hier wordt alle informatie verwerkt, worden diverse processen aangestuurd en gecontroleerd en nemen de hersenen alles waar. Zonder hersenen kunnen we niet functioneren of leven. De hersenen bestaan uit hersenweefsel. Deze zijn opgebouwd uit miljoenen zenuwcellen, ook wel neuronen genoemd. Zenuwcellen staan met elkaar in verbinding en communiceren met elkaar, ze zorgen voor signaaloverdrachten.

Wanneer het hersenweefsel ontstoken raakt spreken we van een hersenontsteking of encefalitis. Dit kan redelijk onschuldig verlopen, schade veroorzaken of zelfs voor de dood zorgen. Bij een hersenontsteking kunnen ook de hersenvliezen ontstoken zijn. Bij een hersenvliesontsteking zijn deze vliezen alleen ontstoken. De hersenvliezen vinden we om het hersenweefsel heen.

Oorzaken

De ziekte ontstaat niet zomaar. Vaak zien we dat een virus de veroorzaker is. Een simpel verkoudheidsvirus kan al de boosdoener zijn. Andere virussen die de mazelen of de bof veroorzaken kunnen ook voor een hersenontsteking zorgen. Soms krijgen kinderen het nadat ze besmet zijn met het virus voor waterpokken of gewone pokken. Kinkhoest of rode hond veroorzaken soms ook deze ontsteking. Bij de pokkenvaccinatie komt het wel eens voor dat er als reactie een hersenontsteking ontstaat. Ook andere inentingen kunnen hiervoor zorgen.

In een klein aantal gevallen is een schimmel of een parasiet de veroorzaker. Ook een mug of een teek kan een virus overdragen, waardoor de ziekte kan ontstaan. In een aantal gevallen is een herpesvirus of het virus dat hondsdolheid veroorzaakt de boosdoener. Ook een bacterie dat syfilis veroorzaakt kan voor een hersenontsteking zorgen.

Symptomen en klachten

De ziekte kan mild tot ernstig verlopen. Vaak ontstaat er hoofdpijn, een ziek gevoel en misselijkheid. Ook duizeligheid en sufheid kunnen ontstaan. Stijfheid in de nek kan ook ontstaan, maar moet weer niet verward worden met nekkramp (hersenvliesontsteking). Veel patiënten ervaren naast misselijkheid ook braken (overgeven). In meer ernstige gevallen ontstaan er klachten met betrekking tot psychische veranderingen. Zo kan het gedrag of karakter veranderen.

De functie van de hersenen kan verstoord raken. Dit gaat gepaard met zichtstoornissen zoals dubbelzien, slecht zich en wazig zien. Ook de beweging kan aangetast worden. Zo kunnen er verlammingen optreden of spasmen. Lopen kan moeizaam gaan. Soms ontstaan er epileptische aanvallen. Ook de spraak kan aangetast zijn waardoor woorden onverstaanbaar worden, zinnen onsamenhangend of de patiënt een gesprek niet kan volgen. Soms ontstaat er een hersenabces, dit zien we bij een bacteriële infectie.

Alle symptomen ontstaan door beschadiging van de zenuwcellen (neuronen). Hierdoor worden ze in hun functie verstoord en vallen er functies weg. Ontstoken hersenen kunnen gaan zwellen, wat druk in de hersenen veroorzaakt. Een hersenontsteking verloopt vaak mild zonder grote schade achter te laten, maar kan ook binnen enkele uren tot weken tot de dood leiden. Een hersenontsteking kan dus zeer gevaarlijk zijn.

Behandeling en herstel

Er kan volledige genezing plaatsvinden. Dit is het geval wanneer het ome en milde variant gaat. Er kan hierbij schade zijn opgelopen die zo minimaal is, dat deze niet opvalt. Soms ontstaat er de slaapziekte als gevolg van een hersenontsteking. Hierbij ontstaat er een comateuze toestand. Ook kan er blijvende epilepsie, geheugenstoornissen of vermoeidheid achterblijven. Hersenletsel dat ontstaan is door een hersenontsteking is altijd niet aangeboren hersenletsel.

Om te weten ter komen of het hier om een hersenontsteking gaat, is onderzoek nodig. Vak zal er bloed worden afgenomen om de veroorzaker op te sporen. Een hersenscan laat zien of er sprake is van een ontstekingsgebied. Behandeling is in eerste instantie gericht tegen de veroorzaker. Zo kunnen antibiotica of ontstekingsremmers worden toegediend. Ook een schimmeldodend middel kan worden toegepast.

Daarnaast zal er bestrijding van de symptomen plaatsvinden. Zo kan bijvoorbeeld epilepsie soms goed met medicijnen behandeld worden. Ook vermoeidheid of hoofdpijn kan soms goed behandeld worden. In andere gevallen is dit niet tot nauwelijks mogelijk. Belangrijk is o een hersenontsteking vroegtijdig te herkennen. Zonder behandeling kan deze namelijk dodelijk aflopen. Het is van te voren niet te voorspellen bij wie dit wel of niet gebeurt. Ook is niet te zeggen waarom de een het wel krijgt en de ander niet. Het immuunsysteem speelt in ieder geval een belangrijke rol in de afweer bij virussen, bacteriën en andere micro-organismen. Gelukkig verloopt het in de meesten gevallen goed en zal de schade beperkt blijven. Een hersenontsteking kan, wat symptomen betreft, lijken op een hersenvliesontsteking.