Rocky Mountain spotted fever: Tekenziekte met koorts

Rocky Mountain spotted fever (RMSF) is een aandoening die tot stand komt door een tekenbeet die besmet is met een bacterie. De bacteriële infectie presenteert zich met veel niet-specifieke symptomen, zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en rode ogen. Bij een deel van de patiënten ontwikkelt zich eveneens een huiduitslag, maar dit wel pas enkele dagen nadat de symptomen tot stand zijn gekomen. Snelle medische hulp is nodig bij deze ziekte, omdat het klinisch beeld anders snel verergert en vervolgens levensbedreigende complicaties ontstaan. De diagnose is evenwel moeilijk en de symptomen doen vaak denken aan andere ziekten. Daarom zet de arts reeds bij een sterk vermoeden van een tekenziekte een medische behandeling in met een bepaald antibioticum dat zeer effectief is bij de meeste patiënten. Major Marshall H. Wood, een Amerikaanse legerarts, beschreef de bacteriële infectie voor het eerst in 1896.

• Epidemiologie tekenaandoening
• Oorzaken bacterie Rickettsia rickettsii
• Risicofactoren bacteriële infectie
• Symptomen: Koorts, hoofdpijn en huiduitslag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibioticum doxycycline
• Prognose tekenziekte
• Complicaties Rocky Mountain spotted fever
• Preventie ziekte

Epidemiologie tekenaandoening

Deze meest dodelijke tekenaandoening ter wereld komt uitsluitend voor in Noord- en Zuid-Amerika. Vooral North Carolina, Oklahoma, Arkansas, Tennessee en Missouri zijn getroffen, hoewel de Rocky Mountain spotted fever in haast alle delen van Noord- en Zuid-Amerika voorkomt. Ongeveer 6 op 1 miljoen mensen lijdt aan de ziekte. Verder krijgen de meeste patiënten in de zomermaanden te maken met de tekenaandoening. Mannen zijn het vaakst getroffen en dan met name Amerikaanse Indianen en mannen boven de veertig jaar. Mensen met een blanke huidskleur zijn tot slot dubbel zo vaak aangetast als mensen met een donkere huidskleur.

Oorzaken bacterie Rickettsia rickettsii

De Amerikaanse hondenteek (Dermacentor variabilis), Rocky Mountain houtteek (Dermacentor andersoni), en bruine hondenteek (Rhipicephalus sanguineus) dragen mogelijk de bacterie Rickettsia rickettsii met zich mee. Bij een beet van een besmette teek, hecht de teek zich aan de huid en voedt hij zich gedurende zes tot tien uur met het bloed van de patiënt. Op deze manier loopt een patiënt de bacteriële infectie op. De tekenziekte is niet verspreidbaar van persoon tot persoon.

Risicofactoren bacteriële infectie

Mensen die vaak in contact komen met honden, lopen een hoger risico op het krijgen van Rocky Mountain spotted fever. Dit resulteert uit het feit dat honden vaak besmette hondenteken met zich meedragen. In beboste gebieden zijn vaak besmette teken te vinden. Mensen die in deze gebieden wonen of hier vaak komen, krijgen vaker te maken met de ziekte.

Symptomen: Koorts, hoofdpijn en huiduitslag

De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de symptomen) van de tekenziekte bedraagt twee tot veertien dagen, met een gemiddelde van vijf tot zeven dagen.

Niet-specifieke symptomen
De veelal niet-specifieke symptomen van Rocky Mountain spotted fever komen vaak plotseling tot stand. Ernstige hoofdpijn (vooral aan de voorzijde van het hoofd) en hoge koorts zijn meestal de eerste tekenen van de bacteriële infectie. Andere symptomen zijn onder meer:

• diarree (af en toe, vooral bij kinderen)
• een droge hoest, keelpijn of beiden
• ernstige buikpijn
• maagklachten
• pijn op de borst die verergert bij het hoesten, het niezen of het inademen (bekend als pleuritische pijn op de borst)
• problemen met de spijsvertering, zoals misselijkheid, diarree, braken of een verlies van eetlust
• rode ogen wat doet denken aan conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• rillingen
• rusteloosheid
• slapeloosheid
• spierpijn

Huiduitslag

Ook krijgen veel patiënten te maken met een huiduitslag die start op de polsen en enkels en zich mogelijk verspreidt naar de voeten, de handpalmen, de armen, de benen en de romp. Aanvankelijk heeft de patiënt kleine, platte, roze vlekken die niet jeuken. In een gevorderd stadium van de ziekte krijgen de vlekken een meer donkere kleur (paars of rood). Meestal is de huiduitslag in de eerste paar dagen van de ziekte niet aanwezig. Soms is ook sprake van een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes). Bij ongeveer 10% van de patiënten ontwikkelt zich nooit een huiduitslag.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Ongeveer de helft van de patiënten herinnert zich geen tekenbeet, want deze is meestal pijnloos en veroorzaakt niet meteen symptomen. De arts brengt wel alle aanwezige symptomen in kaart, waarbij de eventuele huiduitslag onderscheidend is aan andere ziekten met een gelijkaardig klinisch beeld. Verdere onderzoeken zijn evenwel nodig om de aanwezigheid van de tekenziekte te bevestigen. De diagnose is wel bijzonder moeilijk doordat de patiënt kampt met veel niet-specifieke symptomen en de huiduitslag ook niet altijd aanwezig is.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek bevestigt Rocky Mountain spotted fever, maar is meestal enkel mogelijk in een laat stadium van de ziekte. Soms bemerkt de arts wel de aanwezigheid van antilichamen tegen Rocky Mountain spotted fever in het bloed. Een weefselmonster (biopt) van de huiduitslag toont de aanwezigheid van Rocky Mountain spotted fever, maar de test heeft slechts een nauwkeurigheid van ongeveer 70%. Specifieke laboratoriumtesten zijn nodig voor de bevestiging van de tekenaandoening.

Differentiële diagnose

De tekenziekte vertoont veel niet-specifieke symptomen, waardoor artsen de symptomenreeks vaak toewijzen aan de griep of klierkoorts. Maar ook andere tekenziekten hebben vergelijkbare symptomen, zoals ehrlichiose, anaplasmose, de ziekte van Lyme, Colorado-tekenkoorts en babesiosis. De buikpijn die gepaard gaat met Rocky Mountain spotted fever, doet denken aan appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm). Andere differentiële diagnoses zijn:

• enterovirussen (virale infecties met griepachtige symptomen)
• fièvre boutonneuse
• knokkelkoorts (virale infectie met koorts en huiduitslag)
• leptospirose (infectieziekte met koorts en spierproblemen)
• malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• virale hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door een virus)

Behandeling via antibioticum doxycycline

Het antibioticum doxycycline is meestal effectief in de behandeling van Rocky Mountain spotted fever, maar wel moet de behandeling binnen de vijf dagen na het opstarten van de symptomen plaatsvinden. Enkel dit antibioticum is effectief, want andere medicijnen verergeren de ziekte of anders verminderen de symptomen hierdoor niet. Omdat de testen soms foute resultaten opleveren of de resultaten van de onderzoeken lang op zich laten wachten, start de arts reeds bij een mogelijke verdenking van de tekenziekte een antibioticakuur op. In een vroeg stadium verloopt de antibioticakuur via tabletten, maar een intraveneuze (via een ader) antibioticakuur is vereist wanneer de patiënt lijdt aan meer ernstige symptomen.

Prognose tekenziekte

Dankzij een antibioticakuur overleven de meeste patiënten Rocky Mountain spotted fever. Zij herstellen meestal binnen enkele dagen tot maanden van de tekenaandoening. Wel moet de behandeling binnen de vijf dagen na het begin van de symptomen zijn opgestart, want anders stijgt het risico op (levensbedreigende) complicaties. Ongeveer 0,3 procent van de patiënten komt aan de tekenziekte te overlijden. Ook patiënten die voorheen niet ziek waren en jonge mensen zijn soms dodelijk getroffen door de ziekte. Artsen bestempelen de ziekte daarom soms als een 'wolf in schapenvacht'.

Complicaties Rocky Mountain spotted fever

Een ernstige infectie van Rocky Mountain spotted fever gaat gepaard met een bloeding of stolling in de bloedvaten. Deze ziekte, in medische termen gekend als vasculitis, resulteert in schade aan organen. Wanneer de hersenen getroffen zijn door de vaatontsteking, ontstaat encefalitis (ontsteking van de hersenen), wat resulteert in verwardheid, delirium en epileptische aanvallen. Verder lijden sommige patiënten aan andere neurologische problemen. Voorbeelden hiervan omvatten blindheid, evenwichtsstoornissen, gehoorverlies, gevoelloosheid, incontinentie voor blaas en darmen, taalproblemen en zwakte in de benen. Omdat de bloedcirculatie naar de extremiteiten (armen en benen) geremd is bij vasculitis, krijgen de vingers, tenen of zelfs volledige ledematen onvoldoende bloed en zuurstof, hetgeen in sommige gevallen leidt tot een amputatie. Een ontsteking van de hartspier (myocarditis) en problemen met de longen (longoedeem) behoren ook tot de mogelijke complicaties van Rocky Mountain spotted fever. Acuut nierfalen en sepsis (bloedvergiftiging) vormen levensbedreigende complicaties die vaak de dood voorspellen.

Preventie ziekte

Voor Rocky Mountain spotted fever bestaat geen vaccin, maar bij een tekenbeet is het belangrijk deze teek zo snel mogelijk te verwijderen om de infectie te voorkomen. Het gebruik van een insectenwerend product (zoals DEET), het behandelen van huisdieren voor teken en het lopen op bospaden zelf (in plaats van in hoog gras, hout, …) zijn enkele manieren om de tekenziekte te voorkomen. Ook andere preventieve maatregelen zijn bekend voor de tekenziekte.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Heartland-virus: Koorts en milde symptomen door tekenbeet
• Ehrlichiose: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet