Rocky Mountain spotted fever: Tekenziekte met koorts

Rocky Mountain spotted fever (RMSF) is een aandoening die tot stand komt door een tekenbeet die besmet is met een bacterie. De bacteriële infectie presenteert zich met veel niet-specifieke symptomen, zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en rode ogen. Bij een deel van de patiënten ontwikkelt zich eveneens een huiduitslag, maar dit wel pas enkele dagen nadat de symptomen tot stand zijn gekomen. Snelle medische hulp is nodig bij deze ziekte, omdat het klinisch beeld anders snel verergert en vervolgens levensbedreigende complicaties ontstaan. De diagnose is evenwel moeilijk en de symptomen doen vaak denken aan andere ziekten. Daarom zet de arts reeds bij een sterk vermoeden van een tekenziekte een medische behandeling in met een bepaald antibioticum dat zeer effectief is bij de meeste patiënten. Major Marshall H. Wood, een Amerikaanse legerarts, beschreef de bacteriële infectie voor het eerst in 1896.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Rocky Mountain spotted fever komt uitsluitend voor in Noord- en Zuid-Amerika. Vooral North Carolina, Oklahoma, Arkansas, Tennessee en Missouri zijn getroffen, hoewel de ziekte in vrijwel alle delen van Noord- en Zuid-Amerika voorkomt. Ongeveer 6 op de 1 miljoen mensen lijdt aan deze ziekte. De meeste patiënten krijgen te maken met de tekenaandoening in de zomermaanden. Mannen zijn vaker getroffen dan vrouwen, met name Amerikaanse Indianen en mannen boven de veertig jaar. Mensen met een blanke huidskleur worden dubbel zo vaak aangetast als mensen met een donkere huidskleur.

Oorzaken

De Amerikaanse hondenteek (Dermacentor variabilis), Rocky Mountain houtteek (Dermacentor andersoni), en bruine hondenteek (Rhipicephalus sanguineus) dragen de bacterie Rickettsia rickettsii met zich mee. Bij een beet van een besmette teek hecht de teek zich aan de huid en voedt hij zich gedurende zes tot tien uur met het bloed van de patiënt. Op deze manier loopt een patiënt de bacteriële infectie op. De ziekte is niet verspreidbaar van persoon tot persoon.

Risicofactoren

Mensen die vaak in contact komen met honden, lopen een hoger risico op het krijgen van Rocky Mountain spotted fever. Dit komt doordat honden vaak besmette hondenteken met zich meedragen. In beboste gebieden zijn vaak besmette teken te vinden. Mensen die in deze gebieden wonen of deze vaak bezoeken, krijgen vaker te maken met de ziekte.

Symptomen

De incubatietijd (de tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de symptomen) van de tekenziekte bedraagt twee tot veertien dagen, met een gemiddelde van vijf tot zeven dagen.

Niet-specifieke symptomen

De veelal niet-specifieke symptomen van Rocky Mountain spotted fever komen vaak plotseling tot stand. Ernstige hoofdpijn (vooral aan de voorzijde van het hoofd) en hoge koorts zijn meestal de eerste tekenen van de bacteriële infectie. Andere symptomen zijn onder meer:

• diarree (af en toe, vooral bij kinderen)
• een droge hoest, keelpijn of beiden
• ernstige buikpijn
• maagklachten
• pijn op de borst die verergert bij het hoesten, het niezen of het inademen (bekend als pleuritische pijn op de borst)
• problemen met de spijsvertering, zoals misselijkheid, diarree, braken of een verlies van eetlust
• rode ogen wat doet denken aan conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• rillingen
• rusteloosheid
• slapeloosheid
• spierpijn

Huiduitslag

Veel patiënten krijgen te maken met een huiduitslag die begint op de polsen en enkels en zich mogelijk verspreidt naar de voeten, de handpalmen, de armen, de benen en de romp. Aanvankelijk heeft de patiënt kleine, platte, roze vlekken die niet jeuken. In een gevorderd stadium van de ziekte krijgen de vlekken een meer donkere kleur (paars of rood). Meestal is de huiduitslag in de eerste paar dagen van de ziekte niet aanwezig. Soms is ook sprake van een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes). Bij ongeveer 10% van de patiënten ontwikkelt zich nooit een huiduitslag.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen zijn symptomen die aangeven dat de toestand van de patiënt snel kan verslechteren. Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische aandacht:

Ernstige ademhalingsproblemen
Aanhoudende hoge koorts ondanks behandeling
Verlies van bewustzijn of ernstige verwarring
Herhaaldelijke aanvallen
Oncontroleerbare bloedingen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Ongeveer de helft van de patiënten herinnert zich geen tekenbeet, omdat deze meestal pijnloos is en niet onmiddellijk symptomen veroorzaakt. De arts brengt alle aanwezige symptomen in kaart, waarbij de eventuele huiduitslag kan helpen om de ziekte te onderscheiden van andere aandoeningen met een vergelijkbaar klinisch beeld. Verdere onderzoeken zijn echter nodig om de aanwezigheid van de tekenziekte te bevestigen. De diagnose is bijzonder moeilijk door de vele niet-specifieke symptomen en de soms afwezigheid van huiduitslag.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek kan Rocky Mountain spotted fever bevestigen, maar dit is meestal alleen mogelijk in een laat stadium van de ziekte. Soms kan de arts de aanwezigheid van antilichamen tegen Rocky Mountain spotted fever in het bloed opmerken. Een weefselmonster (biopt) van de huiduitslag kan de ziekte aantonen, maar deze test heeft slechts een nauwkeurigheid van ongeveer 70%. Specifieke laboratoriumtesten zijn noodzakelijk voor de bevestiging van de aandoening.

Differentiële diagnose

De ziekte vertoont veel niet-specifieke symptomen, wat het moeilijk maakt om te onderscheiden van andere aandoeningen zoals griep of klierkoorts. Ook andere tekenziekten vertonen vergelijkbare symptomen, zoals ehrlichiose, anaplasmose, de ziekte van Lyme, Colorado-tekenkoorts en babesiosis. De buikpijn kan lijken op appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm). Andere differentiële diagnoses zijn:

• enterovirussen (virale infecties met griepachtige symptomen)
• fièvre boutonneuse
• knokkelkoorts (virale infectie met koorts en huiduitslag)
• leptospirose (infectieziekte met koorts en spierproblemen)
• malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• virale hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door een virus)

Behandeling

Het antibioticum doxycycline is meestal effectief in de behandeling van Rocky Mountain spotted fever, maar de behandeling moet binnen de vijf dagen na de eerste symptomen starten. Alternatieven voor doxycycline zijn tetracycline en chloramphenicol. Deze antibiotica werken alleen als ze tijdig worden toegediend. Een tijdige behandeling is cruciaal om ernstige complicaties en de dood te voorkomen. Bij vroege behandeling verdwijnen de symptomen meestal binnen enkele dagen.

Een snelle en effectieve behandeling met een antibioticum is essentieel om ernstige gevolgen te voorkomen. Onbehandeld kan Rocky Mountain spotted fever snel levensbedreigend worden en ernstige complicaties veroorzaken.

Bij zwangere vrouwen en jonge kinderen moet bij voorkeur doxycycline worden gebruikt, maar met uiterste voorzichtigheid om bijwerkingen te minimaliseren.

Prognose

Met een tijdige en juiste behandeling is de prognose voor de meeste patiënten goed, en herstelt ongeveer 90% van de patiënten volledig. Onbehandeld kan de ziekte echter ernstige complicaties veroorzaken, zoals orgaanfalen en zelfs de dood. Bij tijdige diagnose en behandeling is het risico op ernstige complicaties en overlijden aanzienlijk verminderd.

Complicaties

Complicaties van Rocky Mountain spotted fever kunnen zijn:

• Acute longontsteking
• Hartfalen
• Nierfalen
• Leverbeschadiging
• Neurologische problemen zoals afasie (taalstoornissen) of veranderingen in het bewustzijn
• Bloedstollingsstoornissen en oncontroleerbare bloedingen
• Longembolie (bloedstolsel in de longen)

Deze complicaties kunnen optreden als de ziekte niet tijdig en adequaat wordt behandeld, wat kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen en zelfs de dood.

Preventie

Preventieve maatregelen omvatten het vermijden van tekenbeten door:

• Het dragen van beschermende kleding, zoals lange mouwen en lange broeken, bij het betreden van tekenrijke gebieden
• Het gebruik van insectenwerende middelen die DEET bevatten
• Het grondig controleren van het lichaam op teken na verblijf in de natuur en het onmiddellijk verwijderen van teken
• Het onderhouden van een schone tuin en het verminderen van tekenhabitat rondom het huis, zoals het regelmatig maaien van gras en het verwijderen van gevallen bladeren en takken
• Bij het vinden van een teek moet deze snel en voorzichtig worden verwijderd om het risico op infectie te minimaliseren

Door het nemen van deze voorzorgsmaatregelen kan het risico op het oplopen van Rocky Mountain spotted fever aanzienlijk worden verminderd.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Heartland-virus: Koorts en milde symptomen door tekenbeet
• Ehrlichiose: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet