Hersenabces: Verzameling van pus in hersenen

Een hersenabces is een lokale ophoping van pus, immuuncellen en ander weefsel in de hersenen, vaak veroorzaakt door een bacteriële of schimmelinfectie. Mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen een hoger risico op het ontwikkelen van een of meerdere hersenabcessen. De symptomen kunnen variëren van mentale veranderingen tot epileptische aanvallen. Snelle medische interventie is cruciaal, omdat vertraagde behandeling kan leiden tot ernstige complicaties of zelfs de dood. De prognose voor patiënten met een hersenabces varieert, maar is vaak niet optimaal.

• Epidemiologie van hersenabcessen
• Oorzaken van abcesvorming: Bacteriën en schimmels
• Risicofactoren
• Algemene en neurologische symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie of operatie
• Prognose van hersenabcessen
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van hersenabcessen

Hersenabcessen komen veel minder vaak voor dan hersentumoren. Ze zijn vooral prevalent in ontwikkelde landen en komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De aandoening kan zich op elke leeftijd manifesteren, maar verschijnt vaak voor de leeftijd van veertig jaar.

Oorzaken van abcesvorming: Bacteriën en schimmels

Abcesvorming

Een hersenabces ontstaat meestal wanneer bacteriën of schimmels een deel van de hersenen infecteren, wat leidt tot zwelling en ontsteking (). Dit resulteert in de ophoping van geïnfecteerde hersencellen, witte bloedcellen, en dode bacteriën of schimmels in een bepaald hersengebied, wat een [ARTIKEL=169727]abces vormt.

Bacteriën en schimmels

Bacteriën of schimmels bereiken de hersenen meestal via de bloedbaan, of door directe infectie tijdens een medische ingreep. Veelvoorkomende bacteriën die een hersenabces kunnen veroorzaken zijn Streptococcus anginosus en Bacteroides (vaak geassocieerd met infecties in de neusbijholten en tanden) en stafylokokken (vaak door penetrerend trauma). Gemengde infecties zijn gebruikelijk. In veel gevallen wordt geen specifieke oorzaak of bron van het hersenabces gevonden. De meest voorkomende bron is een longinfectie; minder vaak is een hartinfectie de oorzaak.

Risicofactoren

De kans op het ontwikkelen van een hersenabces neemt toe door de volgende risicofactoren:

• Aangeboren hartaandoeningen
• Chronische ziekten zoals kanker
• Een verzwakt immuunsysteem (zoals bij HIV of AIDS)
• Gebruik van immunosuppressiva (medicatie die het immuunsysteem onderdrukt), zoals corticosteroïden of chemotherapie

Algemene en neurologische symptomen

De symptomen van een hersenabces kunnen zich snel ontwikkelen binnen enkele uren tot dagen, maar kunnen bij andere patiënten geleidelijk over weken verschijnen. Vaak is er slechts één abces, maar bij mensen met HIV of AIDS kunnen meerdere abcessen voorkomen. Symptomen omvatten zowel algemene als neurologische tekenen. Ongeveer twee derde van de patiënten ervaart deze symptomen gedurende minder dan twee weken.

Algemene symptomen
De algemene symptomen van een hersenabces omvatten:

• Aanhoudend hikken
• Braken en misselijkheid
• Een stijve nek
• Hoofdpijn (frequent voorkomend)
• Koorts en rillingen
• Zwakte

Neurologische symptomen

Neurologische symptomen kunnen zijn:

• Ataxie (problemen met evenwicht en coördinatie)
• Een halfzijdige verlamming (hemiparese)
• Verlies van gezichtsvermogen in één gezichtshelft (hemianopsie) of andere veranderingen in het gezichtsvermogen
• Verlies van spierfunctie, vaak aan één kant van het lichaam
• Verminderde gevoeligheid
• Epileptische aanvallen
• Taalproblemen en spraakstoornissen (afasie)
• Veranderingen in de mentale toestand, zoals verwardheid, trage reacties of vertraagd denken, concentratieproblemen, of slaperigheid, wat vaak wijst op hersenoedeem

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een neurologisch onderzoek wordt uitgevoerd om problemen met de hersenfunctie en een verhoogde intracraniële druk te identificeren.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek kan afwijkingen tonen, zoals een verhoogd aantal witte bloedcellen (leukocytose) en een verhoogde bezinkingssnelheid. Beeldvormende onderzoeken die vaak worden gebruikt, zijn onder andere een CT-scan, MRI-scan, en/of elektro-encefalografie (EEG). Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) kan ook nodig zijn.

Differentiële diagnose

Bij het diagnosticeren van een hersenabces is het belangrijk om andere aandoeningen uit te sluiten die een vergelijkbaar klinisch beeld kunnen vertonen:

• Bacteriële cryptokokkose
• Cysticercose (varkensworminfectie in verschillende weefsels)
• Epiduraal Abces (ontsteking met pus in de schedel of ruggenmerg)
• Mycotisch aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• Focale encefalitis (ontsteking van de hersenen)
• Hersenkanker (primair of door uitzaaiingen)
• Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• Septische cerebrale embolieën die een infarct veroorzaken
• Septische dureale sinustrombose

Behandeling: Medicatie of operatie

Een hersenabces is een medische noodsituatie die vaak een ziekenhuisopname vereist om de druk in de schedel te verlagen en de toestand van de patiënt te stabiliseren. De behandeling omvat meestal een combinatie van medicatie en, indien nodig, een operatie. Een neurochirurg en een microbioloog werken vaak samen bij de behandeling.

Medicatie
Streptokokken en anaerobe infecties worden meestal behandeld met antibiotica. Voor schimmelinfecties worden antimycotica voorgeschreven. Medicatie is doorgaans geïndiceerd bij:

• Een diep gelegen abces in de hersenen
• Een abces in combinatie met meningitis
• Een klein abces (minder dan 2 cm)
• Meerdere abcessen (zelden)
• Shunts in de hersenen bij hydrocephalus (ophoping van hersenvocht) waarbij soms tijdelijke verwijdering of vervanging van de shunt nodig kan zijn
• Toxoplasmose bij HIV-patiënten

Daarnaast kunnen diuretica (plaspillen) en steroïden worden gebruikt om hersenzwelling te verminderen.

Operatie

Een chirurgische ingreep kan noodzakelijk zijn als:

• De medicamenteuze behandeling niet effectief is (het abces verkleint niet)
• De intracraniële druk aanhoudt of verergert
• Het abces gas bevat (geproduceerd door bepaalde bacteriën)
• Het abces breekt open

Bij een operatie wordt de schedel geopend (craniotomie) en wordt het abcesvocht afgetapt (drainage). Laboratoriumtesten op de afgetapte vloeistof helpen bij het identificeren van de infectiebron, waardoor gerichte antibiotica of antischimmelmiddelen kunnen worden voorgeschreven. In het geval van een diep gelegen abces kan een naaldaspiratie nodig zijn, waarbij met een naald vloeistof uit het abces wordt gezogen, geleid door CT- of MRI-scans. Tijdens deze procedure kunnen medicijnen direct in het abces worden geïnjecteerd.

Prognose van hersenabcessen

Onbehandeld is een hersenabces bijna altijd fataal. Ondanks behandeling blijft de mortaliteit relatief hoog, met ongeveer 25% van de patiënten die overlijden aan de aandoening. De prognose verbetert aanzienlijk bij snelle medische interventie. Overlevenden kunnen epileptische aanvallen ervaren en sommige patiënten kunnen langdurige neurologische schade ondervinden na de operatie.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een hersenabces zijn:

• Terugkerende infecties
• Epileptische aanvallen
• Hersenschade
• Meningitis (ernstig en levensbedreigend)

Preventie

Het risico op het ontwikkelen van een hersenabces kan worden verminderd door infecties en andere gezondheidsproblemen tijdig te behandelen. Voor patiënten met bepaalde hartaandoeningen kunnen antibiotica worden toegediend voorafgaand aan tandheelkundige of andere medische ingrepen om het risico op infectie te verminderen.

Lees verder

• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren
• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën