Posttraumatische stressstoornis (PTSS): Soort angststoornis

Een posttraumatische stressstoornis of “het posttraumatische stressyndroom” (PTSS) is een soort angststoornis. Dit treedt op nadat de patiënt betrokken is geweest bij een extreem emotioneel, schokkend, eng of gevaarlijk trauma, zoals bijvoorbeeld een verkrachting of een auto-ongeval. De ziekte gaat gepaard met het herbeleven van de gebeurtenis, het vermijden van plaatsen, mensen of gedachten rond de enge gebeurtenis, negatieve gevoelens, slaapproblemen enzovoort. Deze symptomen die de dagelijkse activiteiten beïnvloeden, moeten minstens één maand aanwezig zijn opdat de arts de diagnose van PTSS stelt. De behandeling bestaat uit medicijnen en gespreksbegeleiding. De prognose van de ziekte is variabel.

• Epidemiologie van posttraumatische stressstoornis
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling PTSS
• Prognose posttraumatisch stresssyndroom
• Complicaties angststoornis
• Preventie van PTSS

Epidemiologie van posttraumatische stressstoornis

PTSS komt voor bij een aanzienlijke proportie van mensen die blootgesteld zijn aan traumatische gebeurtenissen. Ongeveer 7-8% van de mensen in de algemene bevolking zal gedurende hun leven een PTSS ontwikkelen. De prevalentie kan hoger zijn in specifieke groepen zoals veteranen, slachtoffers van seksueel geweld, en mensen die ernstige ongevallen hebben meegemaakt. Er zijn ook geslachtsverschillen: vrouwen hebben doorgaans een hogere prevalentie dan mannen.

Oorzaken

PTSS wordt meestal veroorzaakt door een intense, traumatische gebeurtenis. De aandoening verschijnt als een langdurige reactie op een stressvolle gebeurtenis of een situatie van een uitzonderlijk bedreigend karakter. Oorzaken zijn onder andere:

• een auto-ongeval
• een concentratiekamp
• een gevangenisverblijf
• een gijzeling
• een aanval
• een marteling
• een verkrachting
• een vliegramp
• ernstige ongevallen
• getuige zijn van een gewelddadige dood van anderen
• het slachtoffer zijn van seksueel misbruik / seksueel geweld
• huiselijk geweld
• natuurlijke of menselijke rampen
• oorlog
• terrorisme

Risicofactoren

Risicofactoren zoals een voorheen onopgelost trauma, weinig steun van familie of een psychiatrische ziekte verlengen het verloop van het syndroom. Waarom de ziekte precies optreedt bij sommige patiënten en bij anderen niet, is anno september 2024 onbekend.

Symptomen

De patiënt ervaart flashbacks. Hij herbeleeft levendig het trauma in de vorm van niet te onderdrukken herinneringen via hallucinaties of illusies, vaak veroorzaakt door een herinnering aan het trauma (bijvoorbeeld bij het horen van vuurwerk denken aan een oorlogssituatie). Slapeloosheid is een ander veel voorkomend probleem. Dit gaat meestal gepaard met nachtmerries, de nachtelijke equivalent van flashbacks. Daarnaast is de patiënt emotioneel afgevlakt en afstandelijk naar andere mensen toe. Deze leegte of gevoelloosheid wisselt zich af met intense angst bij blootstelling aan gebeurtenissen die lijken op een aspect van de traumatische gebeurtenis, met inbegrip van verjaardagen van het trauma. Ook vermijdt hij activiteiten en situaties die doen denken aan het trauma. Voorts heeft hij ernstige stress in situaties die aan het trauma herinneren en loopt hij het risico van het ontwikkelen van andere psychische aandoeningen zoals een angststoornis, depressie of dysmorfofobie. Deze symptomen duren minstens een maand en hebben invloed op het functioneren van de patiënt.

Alarmsymptomen

Bij PTSS kunnen de volgende alarmsymptomen worden waargenomen:

• extreme angst of paniekaanvallen
• ernstige depressieve symptomen, zoals suïcidale gedachten
• intense flashbacks of nachtmerries die het dagelijks functioneren verstoren
• ernstige problemen met sociale interacties en relaties
• onvermogen om te functioneren op het werk of in het dagelijks leven

Diagnose en onderzoeken

De diagnose wordt gesteld door een psychiater op basis van een grondige anamnese en de aanwezigheid van typische symptomen. Er zijn geen specifieke laboratoriumtests voor PTSS, maar psychologische evaluaties en screeningsvragenlijsten kunnen helpen bij de diagnose. Het onderscheid met andere psychiatrische aandoeningen is belangrijk en kan soms complex zijn.

Behandeling PTSS

Verplichte psychologische debriefing direct na een trauma is niet altijd een preventieve oplossing voor het ontstaan van PTSS. Steun door anderen die ook betrokken waren bij de situatie, is meestal belangrijker voor de patiënt. Beeldende therapie, cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), groepstherapie, hypnose, individuele en gezinstherapie, ontspanningstechnieken, speltherapie en werken aan de angst zijn mogelijke behandeltechnieken. Bovendien zijn medicijnen inzetbaar bij chronische PTSS, zoals antidepressiva, anti-epileptica, antipsychotica en bètablokkers. Een andere vorm van behandeling bestaat uit het nemen van een speciaal opgeleide PTSS-hond. Deze assistentiehond wekt de baas bij nachtmerries en doet de patiënt tevens meer buitenkomen. Wandelen in de natuur is tot slot voor veel patiënten met PTSS ook rustgevend.

Prognose posttraumatisch stresssyndroom

De symptomen schommelen, maar bij twee derde van de patiënten treedt herstel op aan het einde van het eerste jaar na het trauma. Verder verhoogt de patiënt de herstelkansen door een gezonde levensstijl na te streven, steun te accepteren van anderen, een actieve rol te nemen in de behandeling en meteen een arts op te zoeken wanneer de symptomen van PTSS opduiken.

Complicaties angststoornis

Patiënten met PTSS lopen een verhoogd risico op impulsief gedrag, zelfmoord en moord. Slachtoffers van seksueel geweld ontwikkelen daarnaast sneller psychische problemen en plegen ook sneller zelfmoord. Tevens hebben patiënten sneller een paniekstoornis, agorafobie, een obsessief compulsieve stoornis (OCS: psychische aandoening met obsessie en dwanghandelingen), sociale fobie, een specifieke fobie, een depressieve stoornis en een slaapstoornis. Andere complicaties zijn een depressie en alcoholmisbruik. Bij een klein deel van de patiënten ontstaat een chronisch verloop van de aandoening waardoor een persoonlijkheidsverandering ontstaat.

Preventie van PTSS

Hoewel PTSS moeilijk te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen helpen om de impact van een trauma te verminderen:

• snelle toegang tot psychologische ondersteuning na een traumatische gebeurtenis
• het versterken van sociale steunnetwerken
• het leren van stressmanagement technieken en copingstrategieën
• het bevorderen van emotionele veerkracht en zelfzorg

Lees verder

• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Fysieke symptomen (lichamelijke problemen) van een depressie
• Anti-angstmedicatie: Medicijnen voor behandeling van angst
• Fysieke symptomen van stress en angst