Posttraumatische stressstoornis (PTSS): Soort angststoornis

Een posttraumatische stressstoornis of “het posttraumatische stressyndroom” (PTSS) is een soort angststoornis. Dit treedt op nadat de patiënt betrokken is geweest bij een extreem emotioneel, schokkend, eng of gevaarlijk trauma, zoals bijvoorbeeld een verkrachting of een auto-ongeval. De ziekte gaat gepaard met het herbeleven van de gebeurtenis, het vermijden van plaatsen, mensen of gedachten rond de enge gebeurtenis, negatieve gevoelens, slaapproblemen enzovoort. Deze symptomen die de dagelijkse activiteiten beïnvloeden, moeten minstens één maand aanwezig zijn opdat de arts de diagnose van PTSS stelt. De behandeling bestaat uit medicijnen en gespreksbegeleiding. De prognose van de ziekte is variabel.

• Epidemiologie van posttraumatische stressstoornis
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling PTSS
• Prognose posttraumatisch stresssyndroom
• Complicaties angststoornis
• Preventie van PTSS
• Praktische omgangstips voor posttraumatische stressstoornis (PTSS)
• Therapie en begeleiding
• Zelfzorg en copingmechanismen
• Misvattingen rond posttraumatische stressstoornis (PTSS)
• PTSS is alleen iets voor mensen die in oorlogen hebben gevochten
• PTSS gaat vanzelf over na verloop van tijd
• PTSS wordt altijd gekarakteriseerd door flashbacks en nachtmerries
• Mensen met PTSS kunnen nooit meer een normaal leven leiden
• PTSS is een teken van zwakte
• Alleen vrouwen kunnen PTSS ontwikkelen door seksueel geweld

Epidemiologie van posttraumatische stressstoornis

PTSS komt voor bij een aanzienlijke proportie van mensen die blootgesteld zijn aan traumatische gebeurtenissen. Ongeveer 7-8% van de mensen in de algemene bevolking zal gedurende hun leven een PTSS ontwikkelen. De prevalentie kan hoger zijn in specifieke groepen zoals veteranen, slachtoffers van seksueel geweld, en mensen die ernstige ongevallen hebben meegemaakt. Er zijn ook geslachtsverschillen: vrouwen hebben doorgaans een hogere prevalentie dan mannen.

Oorzaken

PTSS wordt meestal veroorzaakt door een intense, traumatische gebeurtenis. De aandoening verschijnt als een langdurige reactie op een stressvolle gebeurtenis of een situatie van een uitzonderlijk bedreigend karakter. Oorzaken zijn onder andere:

• een auto-ongeval
• een concentratiekamp
• een gevangenisverblijf
• een gijzeling
• een aanval
• een marteling
• een verkrachting
• een vliegramp
• ernstige ongevallen
• getuige zijn van een gewelddadige dood van anderen
• het slachtoffer zijn van seksueel misbruik / seksueel geweld
• huiselijk geweld
• natuurlijke of menselijke rampen
• oorlog
• terrorisme

Risicofactoren

Risicofactoren zoals een voorheen onopgelost trauma, weinig steun van familie of een psychiatrische ziekte verlengen het verloop van het syndroom. Waarom de ziekte precies optreedt bij sommige patiënten en bij anderen niet, is anno september 2024 onbekend.

Symptomen

De patiënt ervaart flashbacks. Hij herbeleeft levendig het trauma in de vorm van niet te onderdrukken herinneringen via hallucinaties of illusies, vaak veroorzaakt door een herinnering aan het trauma (bijvoorbeeld bij het horen van vuurwerk denken aan een oorlogssituatie). Slapeloosheid is een ander veel voorkomend probleem. Dit gaat meestal gepaard met nachtmerries, de nachtelijke equivalent van flashbacks. Daarnaast is de patiënt emotioneel afgevlakt en afstandelijk naar andere mensen toe. Deze leegte of gevoelloosheid wisselt zich af met intense angst bij blootstelling aan gebeurtenissen die lijken op een aspect van de traumatische gebeurtenis, met inbegrip van verjaardagen van het trauma. Ook vermijdt hij activiteiten en situaties die doen denken aan het trauma. Voorts heeft hij ernstige stress in situaties die aan het trauma herinneren en loopt hij het risico van het ontwikkelen van andere psychische aandoeningen zoals een angststoornis, depressie of dysmorfofobie. Deze symptomen duren minstens een maand en hebben invloed op het functioneren van de patiënt.

Alarmsymptomen

Bij PTSS kunnen de volgende alarmsymptomen worden waargenomen:

• extreme angst of paniekaanvallen
• ernstige depressieve symptomen, zoals suïcidale gedachten
• intense flashbacks of nachtmerries die het dagelijks functioneren verstoren
• ernstige problemen met sociale interacties en relaties
• onvermogen om te functioneren op het werk of in het dagelijks leven

Diagnose en onderzoeken

De diagnose wordt gesteld door een psychiater op basis van een grondige anamnese en de aanwezigheid van typische symptomen. Er zijn geen specifieke laboratoriumtests voor PTSS, maar psychologische evaluaties en screeningsvragenlijsten kunnen helpen bij de diagnose. Het onderscheid met andere psychiatrische aandoeningen is belangrijk en kan soms complex zijn.

Behandeling PTSS

Verplichte psychologische debriefing direct na een trauma is niet altijd een preventieve oplossing voor het ontstaan van PTSS. Steun door anderen die ook betrokken waren bij de situatie, is meestal belangrijker voor de patiënt. Beeldende therapie, cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), groepstherapie, hypnose, individuele en gezinstherapie, ontspanningstechnieken, speltherapie en werken aan de angst zijn mogelijke behandeltechnieken. Bovendien zijn medicijnen inzetbaar bij chronische PTSS, zoals antidepressiva, anti-epileptica, antipsychotica en bètablokkers. Een andere vorm van behandeling bestaat uit het nemen van een speciaal opgeleide PTSS-hond. Deze assistentiehond wekt de baas bij nachtmerries en doet de patiënt tevens meer buitenkomen. Wandelen in de natuur is tot slot voor veel patiënten met PTSS ook rustgevend.

Prognose posttraumatisch stresssyndroom

De symptomen schommelen, maar bij twee derde van de patiënten treedt herstel op aan het einde van het eerste jaar na het trauma. Verder verhoogt de patiënt de herstelkansen door een gezonde levensstijl na te streven, steun te accepteren van anderen, een actieve rol te nemen in de behandeling en meteen een arts op te zoeken wanneer de symptomen van PTSS opduiken.

Complicaties angststoornis

Patiënten met PTSS lopen een verhoogd risico op impulsief gedrag, zelfmoord en moord. Slachtoffers van seksueel geweld ontwikkelen daarnaast sneller psychische problemen en plegen ook sneller zelfmoord. Tevens hebben patiënten sneller een paniekstoornis, agorafobie, een obsessief compulsieve stoornis (OCS: psychische aandoening met obsessie en dwanghandelingen), sociale fobie, een specifieke fobie, een depressieve stoornis en een slaapstoornis. Andere complicaties zijn een depressie en alcoholmisbruik. Bij een klein deel van de patiënten ontstaat een chronisch verloop van de aandoening waardoor een persoonlijkheidsverandering ontstaat.

Preventie van PTSS

Hoewel PTSS moeilijk te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen helpen om de impact van een trauma te verminderen:

• snelle toegang tot psychologische ondersteuning na een traumatische gebeurtenis
• het versterken van sociale steunnetwerken
• het leren van stressmanagement technieken en copingstrategieën
• het bevorderen van emotionele veerkracht en zelfzorg

Praktische omgangstips voor posttraumatische stressstoornis (PTSS)

PTSS is een angststoornis die kan optreden na het meemaken van een traumatische gebeurtenis. Het effectief beheren van PTSS vereist zowel professionele behandeling als zelfzorgmaatregelen om het emotionele en fysieke welzijn van de patiënt te ondersteunen.

Therapie en begeleiding

Psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) of EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), is een belangrijke behandelingsoptie voor PTSS. Het is essentieel om een therapeut te vinden die ervaring heeft met het behandelen van PTSS. Gedurende de therapie is het belangrijk om open en eerlijk te zijn over de traumatische ervaringen en emoties, zodat de therapeut effectieve strategieën kan bieden.

Voor sommige patiënten kan het nuttig zijn om medicatie te overwegen, zoals antidepressiva of angstremmers, om symptomen van angst of depressie te verminderen. Het is cruciaal om de medicatie strikt volgens het voorschrift te nemen en regelmatig contact te houden met de arts voor opvolging.

Zelfzorg en copingmechanismen

Het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen is een belangrijke stap in het omgaan met PTSS. Ademhalingsoefeningen, meditatie of mindfulness kunnen helpen om angst te verminderen en de geestelijke gezondheid te stabiliseren. Ook fysieke activiteiten zoals yoga of wandelen kunnen bijdragen aan het verlichten van stress en het verbeteren van het humeur.

Daarnaast is het belangrijk om steun te zoeken bij familieleden, vrienden of steungroepen. Het delen van gevoelens en ervaringen met anderen kan het gevoel van isolatie verminderen en de genezing bevorderen. Overweeg het bijwonen van een PTSS-ondersteuningsgroep of het gebruik maken van online hulpbronnen voor extra steun.

Misvattingen rond posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een psychische aandoening die kan optreden na het ervaren van een schokkende, traumatische gebeurtenis. Het wordt vaak geassocieerd met militaire veteranen, maar PTSS kan iedereen treffen die ernstig trauma heeft meegemaakt. Er bestaan verschillende misvattingen over PTSS die het begrip en de behandeling van deze aandoening kunnen bemoeilijken.

PTSS is alleen iets voor mensen die in oorlogen hebben gevochten

Hoewel PTSS vaak wordt geassocieerd met oorlogstrauma, kan het iedereen overkomen die een traumatische gebeurtenis heeft meegemaakt. Dit kan variëren van een ernstig auto-ongeluk, seksueel geweld, natuurrampen, of zelfs langdurige emotionele mishandeling. Mensen die nooit in een oorlogsgebied zijn geweest, kunnen dus ook ernstige PTSS-symptomen ervaren, wat de misvatting versterkt dat het alleen voor veteranen geldt.

PTSS gaat vanzelf over na verloop van tijd

Veel mensen geloven dat de symptomen van PTSS vanzelf verdwijnen zodra de tijd verstrijkt. Hoewel het waar is dat sommige mensen zich na verloop van tijd beter voelen, is dit niet het geval voor iedereen. PTSS kan chronisch worden, met symptomen die jaren aanhouden of zelfs verergeren. Het is belangrijk dat mensen die PTSS-symptomen ervaren, professionele hulp zoeken, zoals medicatie, om de aandoening effectief te behandelen en te voorkomen dat de symptomen verergeren.

PTSS wordt altijd gekarakteriseerd door flashbacks en nachtmerries

Hoewel flashbacks en nachtmerries vaak geassocieerd worden met PTSS, zijn dit niet de enige symptomen van de aandoening. PTSS kan zich op verschillende manieren uiten, zoals overmatige prikkelbaarheid, verhoogde angst, emotionele gevoelloosheid, en vermijding van situaties die herinneren aan het trauma. Niet iedereen met PTSS ervaart dezelfde symptomen, en het is belangrijk om te erkennen dat het zich op verschillende manieren kan manifesteren, wat ook gezien kan worden bij andere psychische stoornissen.

Mensen met PTSS kunnen nooit meer een normaal leven leiden

Er heerst de misvatting dat mensen met PTSS permanent getraumatiseerd zijn en niet in staat zijn om een normaal, functioneel leven te leiden. Hoewel PTSS ernstig is, kunnen de meeste mensen herstellen of leren omgaan met hun symptomen door middel van therapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) en andere behandelingsmethoden. Veel mensen met PTSS kunnen terugkeren naar een actief, gezond leven zodra ze de juiste ondersteuning en behandelingen krijgen, zoals pijnbestrijding en verdoving indien nodig om acute symptomen te verlichten.

PTSS is een teken van zwakte

Een andere misvatting is dat mensen met PTSS zwak zijn of niet in staat zijn om met tegenslagen om te gaan. PTSS is geen teken van zwakte; het is een normale reactie van het lichaam en de geest op onmenselijke omstandigheden. Het ontwikkelen van PTSS na trauma is een natuurlijke, maar complexe reactie van het lichaam op extreme stress, en het vraagt vaak om professionele ondersteuning om deze te verwerken en te genezen, waaronder beeldvormende onderzoeken die kunnen helpen bij het identificeren van fysieke schade als gevolg van het trauma.

Alleen vrouwen kunnen PTSS ontwikkelen door seksueel geweld

Hoewel het waar is dat vrouwen vaker seksueel geweld ervaren, kunnen zowel mannen als vrouwen PTSS ontwikkelen als gevolg van seksueel misbruik of geweld. Het is belangrijk om te erkennen dat mannen ook slachtoffer kunnen zijn van seksueel geweld, maar vaak minder snel hulp zoeken door stigma of maatschappelijke verwachtingen. PTSS kan iedereen treffen, ongeacht geslacht, en het is cruciaal dat we de zorg en ondersteuning bieden die alle slachtoffers nodig hebben. Dit kan ook het gebruik van koortsremmers omvatten om symptomen te beheersen bij acute stressreacties.

Lees verder

• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Fysieke symptomen (lichamelijke problemen) van een depressie
• Anti-angstmedicatie: Medicijnen voor behandeling van angst
• Fysieke symptomen van stress en angst