Fysieke symptomen (lichamelijke problemen) van een depressie

Patiënten met een depressie kampen met tal van mentale, emotionele en psychische problemen. Enkele symptomen zijn bijvoorbeeld aanhoudend verdrietig zijn, geen interesse meer hebben in activiteiten die voorheen als plezierig werden ervaren, concentratieproblemen, veel huilen, zich hopeloos, waardeloos of schuldig voelen, sociale isolatie en zelfs gedachten over zelfdoding. Naast deze mentale depressieve symptomen, komen ook diverse fysieke tekenen tot uiting. Zo ervaren patiënten met een depressie bijvoorbeeld hoofdpijn, rugpijn, slaapproblemen en vermoeidheid. Praten met een arts is de eerste stap om deze symptomen en de depressie zelf te bestrijden. De arts beveelt aanpassingen in de levensstijl, medicijnen en/of psychotherapie aan om de symptomen van een depressie te behandelen. Dankzij de juiste ondersteuning is het mogelijk om te herstellen van de fysieke en mentale symptomen die gepaard gaan met een depressie.

• Epidemiologie van depressie
• Prevalentie van fysieke symptomen bij depressie
• Impact van comorbiditeiten op fysieke symptomen
• Mechanisme
• Hormonale en neurobiologische veranderingen
• Impact van psychologische stress op het lichaam
• Risicofactoren van depressie
• Genetische aanleg
• Hormonale veranderingen
• Chronische ziekten en fysieke aandoeningen
• Levensomstandigheden en stress
• Psychosociale factoren
• Diagnose en onderzoeken van depressie
• Klinische beoordeling
• Diagnosecriteria
• Lichamelijk onderzoek
• Psychologisch onderzoek
• Screeningtools
• Hartproblemen bij depressieve patiënten
• Hoofdpijn en depressief zijn
• Pijn op de borst
• Rugpijn en nekpijn
• Seksuele problemen door een depressie
• Slaapproblemen
• Spierpijn, spierkrampen en gewrichtspijn
• Spijsverteringsproblemen
• Veranderingen in eetlust of gewicht
• Vermoeidheid en uitputting
• Zware armen en benen door atypische depressie
• Praktische tips voor het omgaan met een depressie
• Herken en erken de fysieke symptomen
• Verbeter je slaapkwaliteit
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
• Misvattingen rond fysieke symptomen van een depressie
• Een depressie veroorzaakt alleen mentale symptomen
• Lichamelijke klachten bij een depressie zijn ingebeeld
• Pijn en spanning hebben niets met depressie te maken
• Maag- en darmklachten wijzen op een spijsverteringsprobleem, niet op depressie
• Slaapproblemen bij depressie zijn enkel het gevolg van piekeren
• Vermoeidheid bij depressie is gewoon luiheid
• Hartkloppingen en bloeddrukschommelingen zijn geen symptoom van depressie
• Een evenwichtig voedingspatroon en beweging lossen de fysieke klachten vanzelf op
• Hoofdpijn bij depressie is gewoon stressgerelateerd
• Een depressie heeft geen invloed op het immuunsysteem

Epidemiologie van depressie

Depressie is een veelvoorkomende psychische aandoening die wereldwijd miljoenen mensen treft. Ongeveer 5% van de bevolking lijdt op enig moment in hun leven aan een depressieve episode. De prevalentie van depressie varieert afhankelijk van factoren zoals leeftijd, geslacht en sociaal-economische status. Vrouwen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van depressie dan mannen, en de aandoening komt vaker voor bij mensen met een laag inkomen of beperkte toegang tot geestelijke gezondheidszorg. Depressie kan op elke leeftijd beginnen, maar vaak verschijnt de eerste episode in de late adolescentie of vroege volwassenheid.

Prevalentie van fysieke symptomen bij depressie

Fysieke symptomen komen vaak voor bij patiënten met een depressieve stoornis. Het is geschat dat ongeveer 50% van de mensen met depressie ook fysieke symptomen ervaren. De prevalentie varieert afhankelijk van de ernst van de depressie en de populatie, maar lichamelijke klachten kunnen zich manifesteren als spierpijn, vermoeidheid, hoofdpijn en gastro-intestinale problemen.

Impact van comorbiditeiten op fysieke symptomen

De aanwezigheid van andere medische aandoeningen kan de fysieke symptomen van depressie verergeren. Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes of hart- en vaatziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige lichamelijke klachten in combinatie met depressieve symptomen.

Mechanisme

Hormonale en neurobiologische veranderingen

Depressie wordt geassocieerd met verstoringen in de neurobiologische processen, waaronder de neurotransmitters serotonine, norepinefrine en dopamine. Deze onbalans kan leiden tot veranderingen in het zenuwstelsel die fysieke symptomen veroorzaken, zoals spierpijn, gewrichtspijn, en vermoeidheid. Hormonen zoals cortisol spelen ook een rol in het lichamelijke aspect van depressie.

Impact van psychologische stress op het lichaam

Langdurige psychologische stress door depressie kan leiden tot verhoogde niveaus van het stresshormoon cortisol, wat fysiek ongemak kan veroorzaken. Stress heeft ook invloed op het immuunsysteem en kan ontstekingsreacties in het lichaam verergeren, wat bijdraagt aan fysieke pijn en andere symptomen.

Risicofactoren van depressie

Genetische aanleg

Erfelijkheid speelt een rol bij het risico op depressie. Personen met een familiegeschiedenis van depressie hebben een verhoogd risico om zelf ook depressief te worden.

Hormonale veranderingen

Hormoonveranderingen, zoals die tijdens zwangerschap, postpartum of menopauze, kunnen bijdragen aan het ontstaan van depressieve symptomen. Hormonale onevenwichtigheden zijn vaak een risicofactor voor het ontwikkelen van een depressie.

Chronische ziekten en fysieke aandoeningen

Mensen met chronische ziekten, zoals diabetes, hartziekten of schildklieraandoeningen, hebben een verhoogd risico op depressie. Deze aandoeningen kunnen zowel direct als indirect bijdragen aan het ontstaan van depressieve symptomen.

Levensomstandigheden en stress

Stressvolle levensgebeurtenissen, zoals verlies van een dierbare, werkloosheid of scheiding, kunnen depressieve episodes uitlokken. Langdurige stress en onvoldoende sociale steun verhogen ook het risico op depressie.

Psychosociale factoren

Negatieve denkpatronen, lage eigenwaarde, en chronische sociale isolatie zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van depressie. Mensen die moeite hebben met het omgaan met tegenslagen en stress zijn vatbaarder voor depressieve symptomen.

Diagnose en onderzoeken van depressie

Klinische beoordeling

De diagnose van depressie wordt meestal gesteld door een arts of psycholoog op basis van een grondige klinische evaluatie. Dit omvat het bespreken van de symptomen, de duur en ernst van de klachten, en de impact op het dagelijks leven.

Diagnosecriteria

De diagnose van depressie wordt vaak gesteld op basis van de criteria van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Deze criteria omvatten symptomen zoals aanhoudend verdriet, verlies van interesse in activiteiten, concentratieproblemen, en veranderingen in eet- en slaappatronen.

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek kan worden uitgevoerd om andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Dit kan bloedonderzoek omvatten om te controleren op hormonale onevenwichtigheden of andere medische aandoeningen.

Psychologisch onderzoek

Soms kunnen aanvullende psychologische tests worden gebruikt om de ernst van de depressie te beoordelen en om te helpen bij het vaststellen van een behandelplan. Deze tests kunnen ook helpen bij het identificeren van eventuele bijkomende psychische aandoeningen, zoals angststoornissen.

Screeningtools

Er zijn verschillende screeningsinstrumenten beschikbaar die kunnen helpen bij het identificeren van depressieve symptomen. Voorbeelden hiervan zijn de Patient Health Questionnaire-9 (PHQ-9) en de Beck Depression Inventory (BDI). Deze vragenlijsten helpen bij het evalueren van de ernst van de symptomen en het monitoren van de voortgang gedurende de behandeling.

Hartproblemen bij depressieve patiënten

Depressieve patiënten zijn vaak niet of onvoldoende gemotiveerd om positieve levensstijlkeuzes te maken. Ze eten geen gezonde, evenwichtige voeding en hebben een zittende levensstijl. Hierdoor stijgt het risico op hartaandoeningen. Een depressie is echter eveneens een onafhankelijke risicofactor voor hartproblemen. Vaak lijden patiënten met hartfalen of kransslagaderaandoeningen namelijk aan een depressie. Het volgen van een gezonde levensstijl met veel beweging en gezond en gevarieerd eten verbetert de hartgezondheid.

Hoofdpijn en depressief zijn

Patiënten met een zware depressie kampen veel vaker met migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn). Anderzijds lopen patiënten met migraine ook veel meer kans om depressief te worden. Bovendien kampen patiënten met een depressie vaker met spanningshoofdpijn.

Pijn op de borst

Pijn op de borst kan een teken zijn van hart-, long- of maagproblemen. Patiënten moeten hiermee de arts raadplegen om dergelijke oorzaken uit te sluiten. Soms kan het beklemmende gevoel op de borst echter ook een symptoom van een depressie zijn. Een depressie verhoogt eveneens het risico op hartaandoeningen. Daarnaast lijden patiënten die een hartaanval hebben gehad, vaker aan een depressie.

Rugpijn en nekpijn

Rugpijn en nekpijn verhogen de kans op een depressie, maar anderzijds lijden depressieve patiënten vaker aan intense, invaliderende nekpijn of rugpijn. Patiënten met een depressie hebben een verminderde pijntolerantie (ze voelen sneller pijn), en tegelijkertijd heeft pijn een grote impact op een depressie.

Seksuele problemen door een depressie

Een patiënt die depressief is, verliest mogelijk de interesse in seks. Sommige voorgeschreven geneesmiddelen die een depressie behandelen (antidepressiva), kunnen ook de zin in seks verminderen en de seksuele prestaties beïnvloeden. Praten met een arts is belangrijk wanneer een patiënt deze symptomen bemerkt.

Slaapproblemen

Een depressie tast zowel het lichaam als de geest aan. Problemen met in slaap vallen komen vaak voor bij patiënten die depressief zijn. Sommige patiënten met een depressie slapen echter juist te veel. Slaapproblemen of andere depressiesymptomen kunnen vaker leiden tot prikkelbaarheid en agitatie (rusteloosheid).

Spierpijn, spierkrampen en gewrichtspijn

Wanneer een patiënt met voortdurende pijn leeft, verhoogt dit het risico op een depressie. Een depressie zelf kan ook leiden tot pijn, omdat beide aandoeningen chemische boodschappers in de hersenen beïnvloeden. Patiënten die depressief zijn, hebben drie keer zoveel kans om regelmatig spierpijn, spierkrampen en gewrichtspijn te ervaren.

Spijsverteringsproblemen

De hersenen en spijsvertering zijn sterk verbonden. Dit verklaart waarom veel patiënten maag- en darmproblemen ervaren wanneer ze gestrest of bezorgd zijn. Dit kan zich uiten in een opgeblazen gevoel, maagpijn, maagkrampen, misselijkheid, indigestie (maagklachten na het eten of drinken), diarree of constipatie.

Veranderingen in eetlust of gewicht

Sommige patiënten met een depressie hebben veel minder eetlust als ze depressief zijn, hetgeen kan leiden tot gewichtsverlies. Andere depressieve patiënten kunnen niet stoppen met eten. Deze verhoogde eetlust resulteert vaak in een gewichtstoename. Depressie komt vaak voor bij eetstoornissen zoals boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag), anorexia nervosa of vreetaanvallen.

Vermoeidheid en uitputting

Patiënten met een depressie voelen zich vaak zo moe dat ze geen energie meer hebben voor de dagelijkse taken. Zelfs veel rust nemen of voldoende slapen helpt niet altijd om meer energie te krijgen. Wanneer een depressie en vermoeidheid samen optreden, kunnen de symptomen verergeren. Sporten kan helpen om vermoeidheid en energieverlies te bestrijden. Hierdoor komen chemicaliën in de hersenen vrij die het humeur verbeteren en de gevoeligheid voor pijn verminderen. Hoewel lichamelijke activiteit alleen een depressie niet kan genezen, is dit nuttig op de lange termijn. Als een patiënt depressief is, kan het moeilijk zijn om de energie te vinden om te sporten. Toch is het belangrijk om de stap naar meer lichaamsbeweging te zetten om de vermoeidheid te verlichten. Dit kan uiteindelijk ook leiden tot minder slaapproblemen.

Zware armen en benen door atypische depressie

Patiënten die lijden aan een atypische depressie kampen mogelijk met een gevoel van zware benen en zware armen. Patiënten met deze vorm van depressie voelen zich lichamelijk en fysiek beter wanneer positieve gebeurtenissen plaatsvinden.

Praktische tips voor het omgaan met een depressie

Een depressie is niet alleen een mentale uitdaging, maar kan ook fysieke symptomen veroorzaken. Patiënten en hun omgeving kunnen baat hebben bij praktische tips om met deze lichamelijke klachten om te gaan. Hier volgen uitgebreide richtlijnen voor het dagelijks leven.

Herken en erken de fysieke symptomen

Veel mensen met een depressie ervaren lichamelijke klachten, zoals aanhoudende vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn of een zwaar gevoel in het lichaam. Het is belangrijk om deze symptomen te erkennen als onderdeel van de depressie, zodat je gericht oplossingen kunt zoeken. Het bijhouden van klachten in een dagboek kan helpen om een volledig beeld te krijgen van hoe de depressie jouw lichaam beïnvloedt. Door dit te bespreken met een zorgverlener, kun je samen naar passende behandelingen zoeken. Begrijp dat fysieke symptomen vaak voortkomen uit stresshormonen en een gebrek aan lichaamsbeweging. Dit inzicht kan helpen om een gerichte aanpak te ontwikkelen.

Verbeter je slaapkwaliteit

Een verstoorde slaap is een veelvoorkomend symptoom bij depressie en kan leiden tot een vicieuze cirkel van vermoeidheid en futloosheid. Zorg voor een vast slaapritme door op vaste tijden naar bed te gaan en op te staan. Vermijd schermtijd en stimulerende middelen, zoals cafeïne of nicotine, vlak voor het slapen. Een ontspannende routine, zoals het lezen van een boek of een warm bad nemen, kan je helpen om tot rust te komen. Als slaapproblemen aanhouden, kan het verstandig zijn om hulp te zoeken bij een professional.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon speelt een belangrijke rol bij het omgaan met fysieke symptomen van een depressie. Het eten van voldoende verse groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten kan je energieniveau ondersteunen en je stemming verbeteren. Regelmatige maaltijden helpen om schommelingen in je bloedsuikerspiegel te voorkomen, wat bijdraagt aan een stabieler energieniveau gedurende de dag. Raadpleeg een diëtist als je merkt dat het lastig is om gezonde keuzes te maken. Een evenwichtig voedingspatroon kan een belangrijke bijdrage leveren aan je herstelproces.

Misvattingen rond fysieke symptomen van een depressie

Een depressie wordt vaak geassocieerd met emotionele symptomen zoals verdriet, angst en hopeloosheid. Minder bekend is dat een depressie ook aanzienlijke lichamelijke klachten kan veroorzaken. Dit misverstand zorgt ervoor dat veel mensen hun fysieke klachten niet linken aan hun mentale toestand, waardoor een juiste diagnose en behandeling uitblijven.

Een depressie veroorzaakt alleen mentale symptomen

Een veelvoorkomende misvatting is dat depressie uitsluitend invloed heeft op emoties en gedachten. In werkelijkheid kan een depressie leiden tot uiteenlopende lichamelijke klachten zoals vermoeidheid, spierpijn, maag- en darmproblemen en hoofdpijn. Deze symptomen zijn vaak net zo invaliderend als de psychische klachten en kunnen het dagelijks functioneren ernstig belemmeren.

Lichamelijke klachten bij een depressie zijn ingebeeld

Sommige mensen denken dat de fysieke symptomen van een depressie niet ‘echt’ zijn, maar slechts een product van de geest. Dit is een gevaarlijke opvatting. Depressie beïnvloedt de hersenen en het zenuwstelsel, wat daadwerkelijk leidt tot veranderingen in pijnbeleving, hormoonbalans en immuunfunctie. Lichamelijke klachten bij depressie zijn dus reëel en meetbaar.

Pijn en spanning hebben niets met depressie te maken

Mensen met depressie ervaren vaak chronische pijn, spierpijn en spanningsklachten, zelfs zonder duidelijke lichamelijke oorzaak. Depressie kan invloed hebben op de spieren en gewrichten, wat leidt tot pijnklachten die niet altijd verklaard kunnen worden door andere aandoeningen. Dit kan ervoor zorgen dat patiënten onnodige medische onderzoeken ondergaan zonder dat de onderliggende oorzaak – de depressie – wordt herkend.

Maag- en darmklachten wijzen op een spijsverteringsprobleem, niet op depressie

Veel mensen met een depressie ervaren problemen met de spijsvertering, zoals misselijkheid, obstipatie of diarree. Dit komt doordat depressie het autonome zenuwstelsel beïnvloedt, wat een directe impact heeft op de werking van de darmen en de maag. Hierdoor kunnen deze klachten ontstaan zonder dat er een primair maag-darmprobleem is.

Slaapproblemen bij depressie zijn enkel het gevolg van piekeren

Hoewel piekeren en angst een rol kunnen spelen bij slapeloosheid, is depressie op zichzelf een verstoring van het slaap-waakritme. Mensen met depressie hebben vaak moeite met inslapen, worden vroeg wakker of slapen juist extreem veel. Dit heeft te maken met veranderingen in de aanmaak van melatonine en cortisol, die de slaap reguleren.

Vermoeidheid bij depressie is gewoon luiheid

Mensen met een depressie worden soms bestempeld als lui of ongemotiveerd omdat ze weinig energie hebben en moeite hebben met dagelijkse taken. In werkelijkheid is depressiegerelateerde vermoeidheid diepgaand en kan deze niet worden opgelost met extra rust of motivatie. De verstoring in neurotransmitters en hormonen maakt dat het lichaam zich voortdurend uitgeput voelt, zelfs na een lange nachtrust.

Hartkloppingen en bloeddrukschommelingen zijn geen symptoom van depressie

Depressie kan het autonome zenuwstelsel ontregelen, wat leidt tot lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen en schommelingen in de bloeddruk. Dit kan ervoor zorgen dat patiënten onterecht denken dat ze een hartprobleem hebben, terwijl de oorzaak in hun psychische toestand ligt. Stresshormonen spelen hierin een belangrijke rol en kunnen de hartslag en bloeddruk beïnvloeden.

Een evenwichtig voedingspatroon en beweging lossen de fysieke klachten vanzelf op

Hoewel een evenwichtig voedingspatroon en lichaamsbeweging kunnen helpen bij het verminderen van sommige symptomen, zijn ze geen volledige oplossing voor de fysieke klachten van een depressie. De aandoening heeft een diepgaand effect op de hersenen en het zenuwstelsel, waardoor professionele therapie en soms medicatie noodzakelijk blijven voor herstel.

Hoofdpijn bij depressie is gewoon stressgerelateerd

Veel mensen met een depressie hebben last van chronische hoofdpijn of spanningshoofdpijn. Dit komt niet alleen door stress, maar ook door verstoringen in de serotoninehuishouding. Serotonine speelt een belangrijke rol in de regulatie van pijn en stemming, en een tekort eraan kan leiden tot terugkerende hoofdpijnklachten.

Een depressie heeft geen invloed op het immuunsysteem

Een minder bekende, maar significante fysieke impact van depressie is de verstoring van het immuunsysteem. Patiënten met een depressie zijn vatbaarder voor infecties, huidproblemen zoals huidaandoeningen, en zelfs een verhoogd risico op chronische ontstekingen. Dit toont aan dat de gevolgen van depressie zich niet alleen beperken tot de psyche, maar het hele lichaam kunnen beïnvloeden.

Lees verder

• Depressie bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Depressie bij tieners: Omgaan met depressie bij adolescenten
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn