Depressie bij tieners: Omgaan met depressie bij adolescenten

Tieners staan onder veel druk, gaande van de veranderingen in de puberteit tot vragen over wie ze zijn en waar ze in passen. Met al deze onrust en onzekerheid is het niet altijd gemakkelijk om onderscheid te maken tussen de normale puberteit en een depressie. Maar een tienerdepressie gaat verder dan humeurigheid. Het is een ernstig gezondheidsprobleem dat elk aspect van het leven van een tiener aantast. Een tienerdepressie is goed te behandelen en ook de ouders spelen een belangrijke rol voor het verlichten van de symptomen. Liefde, begeleiding en ondersteuning helpen een tiener bij het overwinnen van een depressie waardoor ze hun leven weer op het goede spoor krijgen. Het is belangrijk om de signalen van een depressie bij tieners snel op te pikken, omdat de ziekte onbehandeld mogelijk leidt tot zelfdoding.

• Oorzaken en risicofactoren van depressie bij adolescenten
• Symptomen
• Lichamelijk
• Emotioneel/psychisch
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tieners met depressieve gevoelens
• Hulp en ondersteuning van ouders
• Omgangstips
• Communicatie
• Prognose
• Complicaties

Oorzaken en risicofactoren van depressie bij adolescenten

De exacte oorzaken van een depressie bij adolescenten is niet bekend, maar volgende risicofactoren verhogen de kans op een tienerdepressie:

• andere psychische problemen zoals een persoonlijkheidsstoornis, angststoornissen, een psychose, een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD), een bipolaire stoornis, manie, schizofrenie en/of eetstoornissen (boulimie of anorexia nervosa)
• bepaalde persoonlijkheidskenmerken hebben, zoals een laag zelfbeeld of overdreven afhankelijk, zelfkritisch of pessimistisch zijn
• een chronische ziekte
• een hormonale onbalans
• een laag zelfbeeld hebben en zichzelf veel kritiek geven
• een stressvolle levensgebeurtenis zoals een overlijden in het gezin, scheiden van ouders, pesten, een relatie met een vriend of vriendin, of falen op school
• familiale stemmingsstoornissen
• familieproblemen of problemen met de ouders
• geslacht: Tienermeisjes hebben twee keer zoveel kans als jongens om een depressie te ontwikkelen.
• homo, lesbisch, biseksueel of transgender zijn in een omgeving zonder ondersteuning
• leerstoornissen
• misbruik van alcohol, nicotine of andere drugs
• slachtoffer of getuige zijn geweest van geweld, zoals fysiek of seksueel misbruik
• sociale problemen

Symptomen

Vaak ervaren tieners met een depressie een merkbare verandering in hun emoties, denken en gedrag. De symptomen van depressie bij adolescenten zijn echter niet altijd gemakkelijk te identificeren omdat ze vaak als normaal adolescent gedrag verschijnen.

Lichamelijk

Veel voorkomende lichamelijke tekenen en gevolgen van een depressie bij tieners omvatten:

• een groot deel van de dag lijden aan vermoeidheid
• een verandering in de slaapgewoonten (meer of minder dan normaal slapen)
• een verandering in eetgewoonten, zoals geen honger hebben of een verhoogde eetlust wat leidt tot onbedoeld gewichtsverlies of een gewichtstoename
• frequent huilen
• klachten over hoofdpijn, lage rugpijn, buikpijn of andere lichaamsproblemen; vaak de verpleegpost op school bezoeken
• overmatig alcohol gebruiken, drugs gebruiken of (meer) gaan roken
• overmatig of ongepast schuldgevoel

Emotioneel/psychisch

Ook emotionele en psychische klachten en gedragsmatige klachten komen mogelijk tot uiting bij een tiener met depressieve gevoelens:

• agitatie (rusteloosheid)
• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• concentratieproblemen
• dalende schoolcijfers
• een negatief zelfbeeld
• frequente prikkelbaarheid met plotselinge woede-uitbarstingen
• geen huiswerk maken
• geheugenverlies
• gevoeliger voor kritiek
• meestal droevige of neerslachtige gevoelens
• niet genieten van activiteiten die tieners meestal leuk vinden.
• onverantwoordelijk gedrag, zoals bijvoorbeeld verplichtingen vergeten, te laat komen voor lessen, spijbelen
• opstandig gedrag
• problemen bij het nemen van beslissingen
• risicogedrag, zoals roekeloos rijden, onveilige seks beoefenen of een winkeldiefstal plegen
• verdriet, angst of een gevoel van hopeloosheid
• weglopen van huis
• zelfmoordgedachten (met of zonder plan)
• zich terugtrekken van bepaalde mensen zoals ouders of vrienden en meer tijd alleen doorbrengen

Diagnose en onderzoeken

In tegenstelling tot volwassenen, die zelfstandig hulp kunnen zoeken, vertrouwen tieners op ouders, leraren of andere zorgverleners om hun symptomen te herkennen en hen de hulp te geven die ze nodig hebben. Maar dat is niet altijd gemakkelijk. Tieners met een depressie lijken niet per se altijd verdrietig. Prikkelbaarheid, woede en agitatie zijn vaak de meest prominente symptomen. Wanneer de mogelijke tekenen van een depressie langer dan twee weken aanhouden, is het verstandig om professionele hulp op te zoeken.

Er zijn geen specifieke medische testen die een depressie kunnen detecteren. De arts noteert de medische en familiale geschiedenis en de huidige klachten van de patiënt. Soms praat de arts ook met andere familieleden of leraren van de tiener om te helpen bij het identificeren van tekenen van een depressie bij de tiener. Daarna is een lichamelijk onderzoek nodig. Verder voert de arts een bloedonderzoek uit om medisch problemen bij de tiener uit te kunnen sluiten.

Behandeling van tieners met depressieve gevoelens

Tieners die een goede ondersteuning en copingvaardigheden aangereikt krijgen door de ouders, familie en/of leraren, helpen bij het doorkomen van sombere perioden. Er zijn verschillende methoden om een depressie te behandelen, waaronder medicijnen en/of psychotherapie. Een combinatiebehandeling is doorgaans het meest effectief. Antidepressiva, medicijnen die de symptomen van een depressie behandelen, verhogen af en toe het risico op suïcidaal denken en gedrag bij kinderen en adolescenten met een depressie en andere psychiatrische stoornissen. Daarom moet een jongere patiënt bijzonder nauwlettend opgevolgd worden door een arts wanneer hij antidepressiva voorschreven krijgt. Gezinstherapie is voorts nuttig als familieconflicten bijdragen aan de depressie van een tiener. Af en toe is ziekenhuisopname in een psychiatrische afdeling vereist voor tieners met een ernstige depressie.

Hulp en ondersteuning van ouders

Het opvoeden van tieners is soms voor ouders een uitdaging, zeker wanneer hun kind lijdt aan een depressie. Er zijn echter enkele effectieve opvoedings- en communicatietechnieken die helpen bij het verlagen van het stressniveau van de tiener.

Omgangstips

Een tiener mag fouten maken. Het overbeschermen van tieners of voor hen beslissingen maken kan worden aanzien als een gebrek aan vertrouwen in hun capaciteiten. Hierdoor kunnen ze zich minder zelfverzekerd voelen. Een tiener moet daarnaast voldoende ademruimte krijgen. Ouders moeten niet verwachten dat tieners alles precies doen zoals ze zeggen of vragen. Verder moet een tiener zijn eigen leven met activiteiten en ervaringen kunnen leiden; deze mogen niet geforceerd of opgelegd worden door de ouders. Ouders stimuleren tot slot best adolescenten om leuke activiteiten met vrienden te ondernemen wanneer ze zich meer isoleren. Samen met een ouder sporten of bewegen kan de band versterken waardoor een tiener meer kan gaan vertellen.

Communicatie

Praten met tieners (met een depressie) en hen vragen naar hun gevoelens is zeer nuttig. Verder voelen tieners bepaalde gevoelens heel reëel aan, ook al lijken deze zaken waardeloos voor ouders. Het is belangrijk om ook voor deze gevoelens open te staan, deze te erkennen en goed te luisteren, omdat een ouder zo te weten kan komen wat de ware oorzaak van de problemen is. Kritiek, een oordeel vellen of lesgeven is geen goed idee. Ook als een tiener zich wil terugtrekken, houden de ouders best alle communicatiekanalen open. Lukt het praten met de ouders niet, dan kan een ouder voorstellen om te praten met een goede vriend of familielid zodat hij toch zijn zorgen kwijt kan. Als de ouders zich overweldigd voelen of als de tiener niet bereikbaar is of ernstige symptomen ervaart, is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Prognose

De depressieve symptomen bij tieners komen en gaan in afleveringen. Als een tiener eenmaal depressieve gevoelens gehad heeft, wordt hij waarschijnlijk op een gegeven moment weer depressief. Een vroege behandeling van een depressie zorgt dat tieners zich sneller beter voelen waardoor toekomstige depressies voorkomen worden of niet meer zo snel tot stand komen.

Complicaties

Naast de milde tot soms zeer ernstige symptomen van een depressie bij tieners, is het belangrijk dat een arts een tiener ook op risico's van suïcidale of moorddadige kenmerken test. Het aantal zelfmoordpogingen en zelfverminking is hoger bij vrouwen dan bij mannen, terwijl een mannen vaker effectief zelfdoding plegen. Één van de meest kwetsbare groepen voor zelfmoord is de leeftijdsgroep van 18-24 jaar. Andere complicaties zijn misbruik van alcohol en drugs, schoolproblemen, familieconflicten en relatieproblemen en in aanraking komen met het jeugdrechtssysteem.

Lees verder

• Depressie bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn
• Psychotische depressie: Depressieve symptomen en psychose