Depressie bij tieners: Omgaan met depressie bij adolescenten

Tieners staan onder veel druk, variërend van de veranderingen in de puberteit tot vragen over hun identiteit en waar ze thuishoren. Met al deze onrust en onzekerheid is het niet altijd gemakkelijk om onderscheid te maken tussen normale puberteit en een depressie. Maar een tienerdepressie gaat verder dan humeurigheid. Het is een ernstig gezondheidsprobleem dat elk aspect van het leven van een tiener aantast. Een tienerdepressie is goed te behandelen, en ouders spelen een belangrijke rol bij het verlichten van de symptomen. Liefde, begeleiding en ondersteuning helpen een tiener bij het overwinnen van een depressie, waardoor ze hun leven weer op het goede spoor krijgen. Het is belangrijk om de signalen van een depressie bij tieners snel op te pikken, omdat de ziekte onbehandeld mogelijk leidt tot zelfdoding.

• Oorzaken en risicofactoren van depressie bij adolescenten
• Symptomen van depressie bij tieners
• Lichamelijke symptomen
• Emotionele en psychische symptomen
• Diagnose en onderzoeken van depressie bij tieners
• Behandeling van tieners met depressieve gevoelens
• Hulp en ondersteuning van ouders
• Omgangstips
• Communicatietips
• Prognose van depressie bij adolescenten
• Complicaties van depressie bij tieners
• Preventie van depressie bij adolescenten

Oorzaken en risicofactoren van depressie bij adolescenten

De exacte oorzaken van een depressie bij adolescenten zijn niet volledig bekend, maar de volgende risicofactoren verhogen de kans op een tienerdepressie:

• Andere psychische problemen, zoals een persoonlijkheidsstoornis, angststoornissen, een psychose, een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD), een bipolaire stoornis, manie, schizofrenie en/of eetstoornissen zoals boulimie of anorexia nervosa
• Bepaalde persoonlijkheidskenmerken, zoals een laag zelfbeeld of overdreven afhankelijk, zelfkritisch of pessimistisch zijn
• Een chronische ziekte
• Een hormonale onbalans
• Een laag zelfbeeld en zelfkritiek
• Een stressvolle levensgebeurtenis, zoals een overlijden in het gezin, scheiding van ouders, pesten, een relatiebreuk, of falen op school
• Familiale stemmingsstoornissen
• Familieproblemen of problemen met de ouders
• Geslacht: Tienermeisjes hebben twee keer zoveel kans als jongens om een depressie te ontwikkelen
• Homo, lesbisch, biseksueel of transgender zijn in een omgeving zonder ondersteuning
• Leerstoornissen
• Misbruik van alcohol, nicotine of andere drugs
• Slachtoffer of getuige zijn geweest van geweld, zoals fysiek of seksueel misbruik
• Sociale problemen

Symptomen van depressie bij tieners

Vaak ervaren tieners met een depressie een merkbare verandering in hun emoties, denken en gedrag. De symptomen van depressie bij adolescenten zijn echter niet altijd gemakkelijk te identificeren, omdat ze vaak als normaal adolescent gedrag worden gezien.

Lichamelijke symptomen

Veel voorkomende lichamelijke tekenen en gevolgen van een depressie bij tieners zijn:

• Een groot deel van de dag vermoeidheid ervaren
• Veranderingen in slaapgewoonten (meer of minder dan normaal slapen)
• Veranderingen in eetgewoonten, zoals geen honger hebben of een verhoogde eetlust, wat leidt tot onbedoeld gewichtsverlies of een gewichtstoename
• Frequent huilen
• Klachten over hoofdpijn, lage rugpijn, buikpijn of andere lichamelijke klachten; vaak de verpleegpost op school bezoeken
• Overmatig alcoholgebruik, drugsgebruik of (meer) gaan roken
• Overmatig of ongepast schuldgevoel

Emotionele en psychische symptomen

Tieners met een depressie kunnen ook emotionele en psychische klachten ervaren, zoals:

• Agitatie (rusteloosheid)
• Apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• Concentratieproblemen
• Dalende schoolcijfers
• Een negatief zelfbeeld
• Frequente prikkelbaarheid met plotselinge woede-uitbarstingen
• Geen huiswerk maken
• Geheugenverlies
• Gevoeliger zijn voor kritiek
• Meestal droevige of neerslachtige gevoelens ervaren
• Niet genieten van activiteiten die tieners normaal leuk vinden
• Onverantwoordelijk gedrag vertonen, zoals verplichtingen vergeten, te laat komen voor lessen, spijbelen
• Opstandig gedrag
• Problemen bij het nemen van beslissingen
• Risicogedrag, zoals roekeloos rijden, onveilige seks hebben of winkeldiefstal plegen
• Verdriet, angst of een gevoel van hopeloosheid
• Weglopen van huis
• Zelfmoordgedachten (met of zonder plan)
• Zich terugtrekken van bepaalde mensen, zoals ouders of vrienden, en meer tijd alleen doorbrengen

Diagnose en onderzoeken van depressie bij tieners

In tegenstelling tot volwassenen, die zelfstandig hulp kunnen zoeken, vertrouwen tieners op ouders, leraren of andere zorgverleners om hun symptomen te herkennen en hen de hulp te geven die ze nodig hebben. Maar dat is niet altijd gemakkelijk. Tieners met een depressie lijken niet per se altijd verdrietig. Prikkelbaarheid, woede en agitatie zijn vaak de meest prominente symptomen. Wanneer de mogelijke tekenen van een depressie langer dan twee weken aanhouden, is het verstandig om professionele hulp op te zoeken.

Er zijn geen specifieke medische testen die een depressie kunnen detecteren. De arts noteert de medische en familiale geschiedenis en de huidige klachten van de patiënt. Soms praat de arts ook met andere familieleden of leraren van de tiener om te helpen bij het identificeren van tekenen van een depressie bij de tiener. Daarna is een lichamelijk onderzoek nodig. Verder voert de arts een bloedonderzoek uit om andere medische problemen bij de tiener uit te sluiten.

Behandeling van tieners met depressieve gevoelens

Tieners die goede ondersteuning en copingvaardigheden krijgen aangereikt door ouders, familie en/of leraren, worden beter geholpen bij het doorkomen van sombere perioden. Er zijn verschillende methoden om een depressie te behandelen, waaronder medicijnen en/of psychotherapie. Een combinatiebehandeling is doorgaans het meest effectief. Antidepressiva, medicijnen die de symptomen van een depressie behandelen, kunnen af en toe het risico op suïcidaal denken en gedrag verhogen bij kinderen en adolescenten met een depressie en andere psychiatrische stoornissen. Daarom moet een jongere patiënt nauwlettend opgevolgd worden door een arts wanneer hij antidepressiva krijgt voorgeschreven. Gezinstherapie is voorts nuttig als familieconflicten bijdragen aan de depressie van een tiener. In ernstige gevallen kan ziekenhuisopname in een psychiatrische afdeling nodig zijn.

Hulp en ondersteuning van ouders

Het opvoeden van tieners is soms voor ouders een uitdaging, zeker wanneer hun kind lijdt aan een depressie. Er zijn echter enkele effectieve opvoedings- en communicatietechnieken die helpen bij het verlagen van het stressniveau van de tiener.

Omgangstips

Een tiener mag fouten maken. Het overbeschermen van tieners of beslissingen voor hen nemen, kan worden gezien als een gebrek aan vertrouwen in hun capaciteiten. Hierdoor kunnen ze zich minder zelfverzekerd voelen. Een tiener moet daarnaast zijn eigen levensdoelen ontwikkelen. Dit kan hij op zijn gemak doen met steun van zijn ouders. Verder is het belangrijk om te weten dat, als ouders op een rustige manier omgaan met hun tiener en hem op een volwassen manier behandelen, hij naar alle waarschijnlijkheid hetzelfde doet.

Communicatietips

Tieners moeten weten dat ze kunnen praten over wat hen dwarszit, zonder dat hun ouders hen veroordelen. Het is dus belangrijk om als ouder te luisteren naar het standpunt van de tiener en de tiener niet te bekritiseren, te onderbreken of een preek te geven. Het is aan te raden om contact te houden met de leerkracht of mentor van de tiener. Deze kan de ouders vaak nuttige informatie verstrekken over het gedrag van de tiener en over zijn/haar schoolprestaties. Verder kan hij/zij ook bemiddelen bij problemen op school, zoals pesten.

Prognose van depressie bij adolescenten

• Een depressie is een serieuze aandoening, maar tieners kunnen er goed van herstellen. Met de juiste behandeling en ondersteuning kunnen de meeste adolescenten weer volledig herstellen en weer deelnemen aan het normale leven. Onbehandeld kan een depressie echter leiden tot ernstige complicaties, zoals zelfmoordpogingen, middelenmisbruik en ernstige conflicten in het gezinsleven.

Complicaties van depressie bij tieners

Depressie bij tieners kan leiden tot verschillende ernstige complicaties. Hieronder worden de belangrijkste complicaties beschreven:

• Zelfmoordpogingen: Een van de ernstigste complicaties van depressie bij tieners is een verhoogd risico op zelfmoordpogingen. De kans op suïcidaal gedrag is aanzienlijk hoger bij tieners met onbehandelde depressie. Het aantal zelfmoordpogingen en zelfverminking is hoger bij tienermeisjes dan bij jongens, hoewel jongens vaker effectief zelfmoord plegen.
• Middelenmisbruik: Tieners met depressie hebben een verhoogd risico op het misbruik van alcohol, nicotine of andere drugs. Dit kan de depressie verergeren en leiden tot verdere gezondheidsproblemen.
• Schoolproblemen: Depressie kan leiden tot een afname van schoolprestaties, waaronder dalende cijfers en verhoogd spijbelen. Dit kan op zijn beurt leiden tot problemen met schoolautoriteiten en verdere sociale problemen.
• Familieconflicten: De spanningen veroorzaakt door depressie kunnen leiden tot ernstige conflicten binnen het gezin. Dit kan de relatie tussen de tiener en de familieleden verder onder druk zetten.
• Relatieproblemen: Depressieve tieners kunnen problemen ondervinden in hun vriendschappen en romantische relaties, wat kan bijdragen aan gevoelens van isolatie en eenzaamheid.
• Contact met het jeugdrechtssysteem: In ernstige gevallen kan depressie leiden tot risicogedrag dat in aanraking komt met het jeugdrechtssysteem, zoals crimineel gedrag of andere juridische problemen.

Preventie van depressie bij adolescenten

Er is geen manier om een depressie met zekerheid te voorkomen. Dit is echter vaak een combinatie van factoren. De volgende maatregelen kunnen helpen om de depressie onder controle te houden of een terugval te voorkomen:

• Regelmatig contact met een psychiater of psycholoog hebben
• Een behandelplan volgen
• Vroege behandeling van het eerste teken van een probleem
• Gezond eten, bewegen en slapen
• Regelmatig communiceren met je tiener

Lees verder

• Depressie bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn
• Psychotische depressie: Depressieve symptomen en psychose