Depressie bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling

Een depressie is een psychische aandoening waarbij een patiënt gevoelens van verdriet, verlies, woede of frustratie heeft die weken of mogelijk zelfs langer problemen veroorzaakt met het dagelijks leven. Een depressie bij ouderen is een veel voorkomend probleem dat mogelijk iedereen treft, ongeacht achtergrond en prestaties. De psychische aandoening is echter geen normaal onderdeel is van het verouderingsproces. Vaak herkennen of behandelen artsen dit niet (goed) omdat de tekenen toch doen denken aan de normale veroudering. Slaapproblemen en een verlies van eetlust zijn enkele tekenen van een depressie. De arts behandelt de eventueel aanwezige onderliggende ziekte die leidt tot depressieve gevoelens. Daarnaast behandelt hij de psychische aandoening net zoals bij jongere patiënten met medicatie en/of psychotherapie. De prognose is meestal goed, al komen zeer sporadisch wel complicaties voor.

• Oorzaken en risicofactoren van psychische aandoening
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Moeilijk te herkennen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van depressieve gevoelens bij senioren
• Complicaties
• Preventie van depressie bij ouderen

Oorzaken en risicofactoren van psychische aandoening

Aandoeningen

Een depressie bij senioren is soms gelinkt aan een lichamelijke aandoening, zoals:

• angst: angst voor de dood of sterven, bezorgdheid over financiële problemen of gezondheidsproblemen
• artritis (gewrichtsontsteking)
• dementie
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een andere hersenchemie
• een chronische ziekte of pijn
• een vitamine B12-tekort
• de ziekte van Alzheimer
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• een beroerte
• een hartziekte
• een persoonlijke geschiedenis van een depressie
• kanker
• lupus
• multiple sclerose
• schildklieraandoeningen
• stress

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren en veranderingen in het leven liggen bij ouderen ook vaak aan de basis van depressieve gevoelens. Deze factoren verergeren mogelijk ook een reeds bestaande depressie. Voorbeelden hiervan zijn:

• afhankelijkheid (thuiszorg, ziekenhuiszorg)
• een moeilijke relatie
• een overlijden van de echtgenoot, een goede vriend of een huisdier
• een verhuizing van huis, bijvoorbeeld naar een rusthuis
• een verlies van onafhankelijkheid (bijvoorbeeld problemen met rondlopen of voor zichzelf zorgen, een of verlies van privileges)
• genetische factoren
• het overmatig gebruik van alcohol
• het overmatig gebruik van bepaalde medicijnen (zoals slaapmiddelen, hartmedicatie, bloeddrukmedicatie, pijnstillers, …)
• kinderen die het huis verlaten
• op pensioen gaan

Symptomen: Moeilijk te herkennen

Bij ouderen zijn veel symptomen van een depressie ook mogelijk te wijten aan het verouderingsproces of een lichamelijke ziekte, waardoor het voor de arts een uitdaging vormt om de psychische aandoening te herkennen. Verwardheid of concentratieproblemen veroorzaakt door een depressie lijken bijvoorbeeld soms op de ziekte van Alzheimer of andere neurologische aandoeningen. Ook zijn ouderen niet altijd bereid om te praten over hun gevoelens. Hierdoor is het voor de arts soms lastig om een snelle diagnose te stellen of verwart hij de tekenen mogelijk met andere aandoeningen die vaak optreden bij ouderen.

Bekende symptomen van een depressie bij ouderen zijn:

• chagrijnigheid / prikkelbaarheid
• een gebrek aan motivatie en energie
• een verhoogd gebruik van alcohol of medicatie
• een verlies van eigenwaarde (gevoelens van waardeloosheid of zelfhaat)
• een verlies van interesse in sociale contacten of hobby's
• een vertraagde beweging of spraak
• gedachten over zelfmoord
• geheugenproblemen
• gevoelens van hopeloosheid of hulpeloosheid
• gewichtsverlies of een verlies van eetlust
• onverklaarbare of verergerde pijnen en kwalen
• persoonlijke verzorging negeren (maaltijden overslaan, medicijnen vergeten, persoonlijke hygiëne verwaarlozen)
• slaapstoornissen (moeilijk in slaap vallen of in slaap blijven, verslapen of overdag slaperig zijn)
• verdriet of gevoelens van wanhoop
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

De arts voert eerst een fysiek onderzoek uit. Vervolgens stelt hij vragen over de medische geschiedenis en symptomen. Om een lichamelijke aandoening uit te sluiten, zijn een bloedonderzoek en urineonderzoek nodig. Een specialist in de geestelijke gezondheidszorg, zoals een psychiater of psycholoog, stelt de uiteindelijke diagnose van een depressie. Ook helpen deze professionele zorgverleners bij het opstellen van een geschikt behandelplan.

Behandeling

Zelfzorg

Enkele zelfzorgactiviteiten helpen bij een depressie

• een gezonde en gevarieerde voeding eten
• geen illegale drugs gebruiken
• goede slaapgewoonten hanteren
• leuke activiteiten uitvoeren
• medicijnen op de juiste manier innemen en eventuele bijwerkingen met de arts bespreken
• met een vertrouwenspersoon praten over de aanwezige gevoelens
• minder alcohol drinken
• ontspanningstechnieken beoefenen, zoals yoga, meditatie, diepe ademhaling, tuinieren, zwemmen of zelfs zingen of dansen
• regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren als de arts hiervoor de toestemming geeft
• steungroepen opzoeken
• zichzelf omringen met zorgzame, positieve en warme mensen

Professionele medische zorg

Sommige ziekten leiden tot een depressie en daarom behandelt de arts deze aandoeningen. Verder verergeren enkele medicijnen zoals slaapmiddelen een depressie en daarom moet de patiënt hiermee stoppen als de arts dat adviseert. De patiënt mag voorts geen alcohol drinken. Werken deze adviezen niet of onvoldoende, dan zet de arts medicatie in en is ook psychotherapie aanbevolen om de depressie te behandelen. Artsen starten vaak met lagere doseringen van de antidepressiva. Ze verhogen vervolgens langzamer de dosis dan bij jongere volwassenen.

Prognose van depressieve gevoelens bij senioren

Een depressie reageert vaak op goed de behandeling. Patiënten die goed omringd worden door familie en vrienden en toegang hebben tot sociale diensten, hebben vaker een betere prognose. Deze patiënten bouwen namelijk een actief leven op omdat ze kunnen steunen op betrokken mensen.

Complicaties

Af en toe leidt een depressie (bij ouderen) tot zelfmoord. Mannen hebben het grootste risico om zelfdoding uit te voeren, en dan vooral mannen die gescheiden zijn of waarvan de partner is overleden.

Preventie van depressie bij ouderen

Mensen met oudere familieleden zorgen best voor deze personen, zeker wanneer ze alleen wonen. Bij tekenen van een depressie is het voorts belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen.

Lees verder

• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Atypische depressie: Depressie met atypische kenmerken
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn
• Elektroconvulsietherapie (ECT): Behandeling van depressie