Vitamine B12-tekort: Symptomen & behandeling van deficiëntie

Vitamine B12, ook wel bekend als cobalamine, is een essentiële voedingsstof die behoort tot het B-complex van vitaminen. Het lichaam is niet in staat om vitamine B12 zelf aan te maken, waardoor het noodzakelijk is om deze vitamine via de voeding of supplementen binnen te krijgen. Vitamine B12 speelt een cruciale rol in het behoud van een gezond bloed- en zenuwstelsel. Een tekort aan deze vitamine kan leiden tot zowel fysieke als mentale symptomen, zoals dubbelzien, prikkelbaarheid en vermoeidheid. Het is belangrijk om een tekort tijdig aan te vullen via dieet of supplementen, aangezien de vooruitzichten meestal goed zijn, hoewel er soms sprake kan zijn van blijvende neurologische schade.

• Functie van vitamine B12
• Bronnen van vitamine B12
• Aanbevolen Dagelijkse Inname
• Epidemiologie
• Oorzaken van vitamine B12-tekort
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vitamine B12-tekort
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van vitamine B12-tekort
• Vitamine B12 en veganisme
• Invloed van leeftijd op vitamine B12-opname
• Impact van maag- en darmgezondheid op vitamine B12

Functie van vitamine B12

Vitamine B12 speelt een vitale rol in de normale werking van de hersenen en het centrale zenuwstelsel. Deze vitamine is essentieel voor de vorming van myeline, een witte substantie die de zenuwcellen omhult en cruciaal is voor een gezonde zenuwcommunicatie en neurotransmissie. Tijdens de zwangerschap is vitamine B12 bijzonder belangrijk voor de ontwikkeling van de foetus. Daarnaast ondersteunt cobalamine een gezonde spijsvertering en draagt het bij aan een gezond hart. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot spijsverteringsproblemen en cardiovasculaire aandoeningen. Vitamine B12 is ook noodzakelijk voor de productie van gezonde rode bloedcellen en de synthese (aanmaak) van DNA.

Bronnen van vitamine B12

Vitamine B12 komt voor in diverse voedingsmiddelen, voornamelijk van dierlijke oorsprong. Rijke bronnen van vitamine B12 zijn onder andere: schaaldieren zoals oesters en mosselen, krab, vis, rundvlees, melk, yoghurt, en eieren. Sommige voedingsmiddelen zijn verrijkt met vitamine B12, zoals bepaalde ontbijtgranen. Daarnaast zijn er vitamine B12-supplementen beschikbaar voor mensen die deze vitamine niet voldoende uit hun voeding kunnen halen.

Aanbevolen Dagelijkse Inname

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine B12 varieert op basis van leeftijd, eetgewoonten, medische aandoeningen en medicatiegebruik. De gemiddelde aanbevolen hoeveelheden, gemeten in microgram (mcg), zijn als volgt:

• Kinderen tot de leeftijd van 6 maanden: 0,4 mcg
• Baby's van 7-12 maanden oud: 0,5 mcg
• Kinderen van 1-3 jaar: 0,9 mcg
• Kinderen van 4-8 jaar: 1,2 mcg
• Kinderen van 9-13 jaar: 1,8 mcg
• Kinderen van 14-18 jaar: 2,4 mcg (2,6 mcg per dag als ze zwanger zijn en 2,8 mcg per dag als ze borstvoeding geven)
• Volwassenen: 2,4 mcg (2,6 mcg per dag bij zwangerschap en 2,8 mcg per dag bij borstvoeding)

Epidemiologie

Ongeveer één op de tien mensen ouder dan 75 jaar en één op de twintig mensen tussen 65 en 74 jaar heeft een tekort aan vitamine B12. Dit komt vaker voor bij ouderen, maar kan ook bij jongere mensen optreden, vooral als gevolg van bepaalde medische aandoeningen of voedingspatronen.

Oorzaken van vitamine B12-tekort

Vitamine B12-tekort kan verschillende oorzaken hebben:

Aandoeningen

De meest voorkomende oorzaak van vitamine B12-tekort is pernicieuze anemie, waarbij er een probleem is met de absorptie van vitamine B12 door een auto-immuunreactie die gezonde maagcellen aanvalt. Andere aandoeningen die de opname van vitamine B12 kunnen verstoren zijn de ziekte van Graves, systemische lupus erythematosus, en vitiligo. Genetische aandoeningen kunnen ook het risico op een tekort verhogen. Verder kunnen maag- en darmaandoeningen zoals atrofische gastritis, maagontsteking, de ziekte van Crohn, coeliakie, en een bacteriële overgroei in de darm de opname van vitamine B12 verstoren.

Omgevingsfactoren

Sommige groepen, zoals veganisten, kunnen onvoldoende vitamine B12 binnenkrijgen door hun dieet. Baby's kunnen ook een tekort ontwikkelen als hun moeders een tekort hebben en borstvoeding geven. Medicijnen zoals metformine, histamine-receptorantagonisten, protonpompremmers, en antacida (maagzuurremmers) kunnen de absorptie of stabiliteit van vitamine B12 beïnvloeden. Overmatig alcoholgebruik is eveneens een risicofactor voor vitamine B12-tekort. Bariatrische chirurgie en andere operaties waarbij delen van de maag worden verwijderd, kunnen ook leiden tot een tekort. Ouderen hebben vaak een verhoogd risico op vitamine B12-deficiëntie.

Symptomen

Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot bloedarmoede en diverse andere symptomen. Een mild tekort veroorzaakt mogelijk geen directe symptomen, maar onbehandeld kan cobalamine-deficiëntie leiden tot de volgende tekenen:

• Algemeen: koorts, zweten
• Energie: slaapproblemen, lusteloosheid, uitputting, vermoeidheid, gebrek aan energie
• Huid en Haar: bleke huid, vroegtijdig grijze haren, koude vingers
• Maag en Darmen: constipatie, diarree, verlies van eetlust, winderigheid
• [SPECIAL=9226]Neurologisch: veranderingen in de reukzin, duizeligheid, flauwvallen, gevoelloosheid, tintelingen, bevingen (zoals handtremoren), zenuwpijn, verlamming, problemen met lopen, brandende gevoelens (bijvoorbeeld brandende voeten), ataxie (problemen met evenwicht en coördinatie)
• [SPECIAL=7437]Ogen: wazig zien, dubbelzien, overgevoeligheid voor licht (fotofobie), verlies van gezichtsvermogen
• [SPECIAL=9022]Oren: oorsuizen (tinnitus aurium)
• [SPECIAL=9229]Psychologisch: hallucinaties, desoriëntatie, apathie (gebrek aan motivatie), angst, psychose, neerslachtigheid, depressie, prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, nervositeit, spanning, verwardheid, problemen met geheugen, begrip en oordeel
• [SPECIAL=9212]Mond en Tong: smaakverlies, glossitis (ontsteking van de tong), een pijnlijke tong, aardbeientong, rode tong, gladde tong, tongtintelingen, afteuze mondzweren ([SPECIAL=9573]pijnlijke aften), hoekige cheilitis (irritatie aan de mondhoeken), bloedblaren in de mondholte, tongvlekken
• Spieren: spierzwakte, spierkrampen
• [SPECIAL=9205]Hart en [SPECIAL=8843]Longen: hartkloppingen, kortademigheid, hartaanval

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van vitamine B12-tekort wordt doorgaans gesteld door middel van een bloedonderzoek. Dit onderzoek meet de niveaus van vitamine B12 in het bloed en kan helpen bij het bevestigen van een tekort. Indien nodig kunnen aanvullende tests worden uitgevoerd om de oorzaak van het tekort vast te stellen.

Behandeling van vitamine B12-tekort

De behandeling van een vitamine B12-tekort start meestal met een reeks injecties, vaak dagelijks of om de andere dag gedurende twee weken, afhankelijk van de ernst van de tekortkoming. Bij een tekort dat veroorzaakt wordt door voedingsgebrek, kan de behandeling ook bestaan uit orale vitamine B12-tabletten, vaak gecombineerd met periodieke injecties om de zes maanden. Ouderen wordt vaak aangeraden dagelijks een vitamine B12-supplement of een multivitamine te nemen. Als de oorzaak van het tekort niet gerelateerd is aan voeding, kunnen levenslange injecties om de drie maanden noodzakelijk zijn. Het is belangrijk dat artsen op de hoogte zijn van het vitaminegebruik bij het voorschrijven van andere medicijnen, zodat mogelijke interacties of tekorten worden vermeden.

Prognose

Bij de meeste patiënten verdwijnen de symptomen van vitamine B12-deficiëntie nadat de vitamine weer op adequate niveaus is aangevuld. Hoewel veel symptomen kunnen verbeteren met behandeling, kan de neurologische schade die door langdurig tekort is ontstaan soms blijvend zijn.

Complicaties

Een onbehandeld vitamine B12-tekort kan leiden tot ernstige complicaties, zoals:

• Neurologische schade: Een langdurig vitamine B12-tekort kan leiden tot onherstelbare schade aan het zenuwstelsel.
• Anemie: Een tekort aan rode bloedcellen, wat kan leiden tot vermoeidheid en kortademigheid.

Preventie van vitamine B12-tekort

De meeste mensen kunnen een tekort aan vitamine B12 voorkomen door regelmatig vlees, gevogelte, zeevruchten, zuivelproducten en eieren te eten. Voor degenen die geen dierlijke producten consumeren of die lijden aan aandoeningen die de opname van voedingsstoffen beïnvloeden, zijn vitamine B12-supplementen, multivitaminen of andere supplementen een belangrijke preventieve maatregel.

Vitamine B12 en veganisme

Veganisten lopen een hoger risico op vitamine B12-tekort omdat deze vitamine voornamelijk in dierlijke producten voorkomt. Het is cruciaal voor veganisten om vitamine B12-rijke voedingsmiddelen zoals verrijkte plantaardige melk of ontbijtgranen te consumeren of regelmatig supplementen te nemen om een tekort te voorkomen.

Invloed van leeftijd op vitamine B12-opname

Naarmate mensen ouder worden, kunnen de opname en metabolisme van vitamine B12 afnemen. Ouderen hebben mogelijk baat bij hogere innames of supplementen om te compenseren voor verminderde absorptiecapaciteit. Regelmatige controle van vitamine B12-niveaus bij ouderen kan helpen om tekorten vroegtijdig te identificeren en te behandelen.

Impact van maag- en darmgezondheid op vitamine B12

Gezondheid van de maag en darmen speelt een belangrijke rol in de absorptie van vitamine B12. Aandoeningen zoals coeliakie en de ziekte van Crohn kunnen de opname van vitamine B12 verstoren, waardoor een verhoogd risico op tekorten ontstaat. Behandeling van deze aandoeningen kan bijdragen aan het voorkomen en beheren van vitamine B12-tekorten.

Lees verder

• Vitamine B-complex: Voedingsbron, functie en tekort
• Pernicieuze anemie: Falen van absorptie vitamine B12
• Vitamine B2-tekort (riboflavine): Oorzaken en symptomen
• Vitamine B4: Functie, bronnen en symptomen van tekort
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname