Vitamine B12-tekort: Symptomen & behandeling van deficiëntie

Vitamine B12 (cobalamine) is één van de acht vitaminen uit het B-complex. Het lichaam kan vitamine B12 zelf niet aanmaken, en dus moeten mensen dit innemen via dierlijke producten, voedsel dat verrijkt is met vitamine B12 of supplementen. De vitamine is vooral nodig voor het behoud van gezond bloed en een gezond zenuwstelsel. Zowel fysieke als mentale tekenen komen tot uiting bij een vitamine B12-deficiëntie, zoals dubbelzien, prikkelbaarheid en vermoeidheid. Het is belangrijk om het tekort terug aan te vullen via de voeding of supplementen. De vooruitzichten zijn meestal goed al kampt de patiënt soms wel met neurologische restschade.

• Functie van vitamine B12
• Bronnen van vitamine B12
• Aanbevolen dagelijkse inname
• Epidemiologie van gebrek aan vitamine B12
• Oorzaken van vitamine B12-tekort
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vitamine B12-deficiëntie
• Prognose
• Preventie van cobalamine-tekort

Functie van vitamine B12

Vitamine B12 speelt een belangrijke rol bij het normale functioneren van de hersenen en het centrale zenuwstelsel. Cobalamine helpt namelijk bij de vorming van myeline, een witte substantie die cruciaal is voor de gezondheid van zenuwcellen zoals de neurotransmitters (boodschapperstoffen). Vitamine B12 is vooral essentieel tijdens de zwangerschap om de groei van de zich ontwikkelende foetus te ondersteunen. Verder is cobalamine nodig voor de goede spijsvertering en een gezond hart. Een vitamine B12-tekort leidt bijgevolg mogelijk tot spijsverteringsstoornissen en hartaandoeningen. Vitamine B12 is tot slot nodig voor de productie van gezonde rode bloedcellen en de synthese (aanmaak) van DNA.

Bronnen van vitamine B12

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine B12 zijn onder meer: schaaldieren zoals oesters en mosselen; krabben, vis, rundvlees, melk en yoghurt en eieren. Sommige voedingsmiddelen zijn wel verrijkt met vitamine B zoal verrijkte ontbijtgranen. Verder zijn op de markt vitamine B12-supplementen beschikbaar.

Aanbevolen dagelijkse inname

Hoeveel vitamine B12 een persoon moet innemen is afhankelijk van diverse factoren, zoals de leeftijd, de eetgewoonten, medische aandoeningen en het medicatiegebruik.

De gemiddelde aanbevolen hoeveelheden, gemeten in microgram (mcg), variëren volgens de leeftijd:

• Kinderen tot de leeftijd van 6 maanden: 0,4 mcg
• Baby's 7-12 maanden oud: 0,5 mcg
• Kinderen van 1-3 jaar: 0,9 mcg
• Kinderen van 4-8 jaar: 1,2 mcg
• Kinderen van 9-13 jaar: 1,8 mcg
• Kinderen van 14-18 jaar: 2,4 mcg (2,6 mcg per dag als ze zwanger zijn en 2,8 mcg per dag als ze borstvoeding geven)
• Volwassenen: 2,4 mcg (2,6 mcg per dag bij zwangerschap en 2,8 mcg per dag bij borstvoeding)

Epidemiologie van gebrek aan vitamine B12

Circa één op de tien mensen boven de 75 jaar en één op de twintig mensen tussen 65 en 74 jaar kampt met een tekort aan vitamine B12.

Oorzaken van vitamine B12-tekort

Een vitamine B12-tekort kent diverse oorzaken.

Aandoeningen

De meest voorkomende oorzaak is pernicieuze anemie (falen van absorptie van vitamine B12), veroorzaakt door auto-immuunziekten. Hierbij valt het immuunsysteem gezonde cellen in de maag aan, waardoor vitamine B12 niet door het voedsel kan worden opgenomen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen), systemische lupus erythematosus of vitiligo (huidaandoening met witte vlekken op de huid). Enkele genetische aandoeningen verhogen eveneens de kans op een tekort van vitamine B12. Bovendien verstoren enkele maag- en darmaandoeningen zoals atrofische gastritis (infectie en verschrompeling van maag), een maagontsteking, de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten) en een bacteriële overgroei in de darm door antibioticagebruik de opname van vitamine B12.

Omgevingsfactoren

Sommige patiënten nemen minder vitamine B12 in, bijvoorbeeld veganisten. Ook krijgen baby’s soms een tekort van vitamine B12, wanneer de moeder lijdt aan een vitamine B12-tekort en borstvoeding geeft aan haar kind. Medicijnen die de absorptie of stabiliteit verstoren, zoals metformine, histamine-receptorantagonisten, protonpompremmers en antacida (beiden maagzuurremmers) en stikstofoxide hebben ook een impact op het vitamine B12-gehalte in het lichaam. Overtollig alcoholgebruik vormt tevens een risicofactor voor het gebrek aan vitamine B12. Bariatrische chirurgie (operatie met als doel om gewicht te verliezen) en andere operaties waarbij de arts een deel van de maag verwijdert, brengen soms een gebrek aan vitamine B12 met zich mee. Ouderen zijn tot slot vaker getroffen door vitamine B12-deficiëntie.

Symptomen

Patiënten met een vitamine B12-tekort krijgen te maken met bloedarmoede. Een mild tekort veroorzaakt niet altijd symptomen, maar onbehandeld resulteert cobalamine-deficiëntie in diverse tekenen.

• algemeen: koorts, zweten
• energie: slaapproblemen, lusteloosheid, uitputting, vermoeidheid, een gebrek aan energie
• huid en haar: een bleke huid (pallor), vroegtijdig grijze haren, koude vingers
• maag en darmen: constipatie, diarree, een verlies van eetlust, winderigheid
• neurologisch: veranderingen in de reukzin, duizeligheid, flauwvallen, gevoelloosheid, tintelingen, bevingen (bijvoorbeeld handtremoren), zenuwpijn, verlamming, problemen met lopen, brandende gevoelens (bijvoorbeeld brandende voeten), ataxie (evenwichts- en coördinatieproblemen)
• ogen: wazig zien, dubbelzien, een overgevoeligheid voor licht (fotofobie), een verlies van het gezichtsvermogen
• oren: oorsuizen (tinnitus aurium)
• psychologisch: hallucinaties, desoriëntatie, apathie (gebrek aan motivatie in het leven), angst, psychose, neerslachtigheid, een depressie, prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, nervositeit, spanning, verwardheid, problemen met geheugen, en begrip en oordeel
• mond en tong: smaakverlies, glossitis (ontsteking van de tong), een pijnlijke tong, een aardbeientong, een rode tong, een gladde tong, tongtintelingen, afteuze mondzweren (pijnlijke aften in de mond), hoekige cheilitis (irritatie aan mondhoeken van lippen), bloedblaren in de mondholte, tongvlekken
• spieren: spierzwakte, spierkrampen
• hart en longen: hartkloppingen, kortademigheid, hartaanval

Diagnose en onderzoeken

De arts spoort een vitaminetekort op via een bloedonderzoek.

Behandeling van vitamine B12-deficiëntie

De behandeling van een vitamine B12-tekort begint meestal met een reeks injecties: één om de andere dag gedurende twee weken of totdat de symptomen verbeteren. Als een voedingstekort aan de basis ligt van een gebrek aan vitamine B12 in het lichaam, moet de patiënt mogelijk vitamine B12-tabletten nemen tussen de maaltijden of anders moet hij om de zes maanden een extra injectie krijgen. Ouderen moeten vaak dagelijks een vitamine B12-supplement of een multivitaminensupplement nemen. Bij wijzigingen in de voeding is het mogelijk dat het tekort terugkeert. Als vitamine B12-deficiëntie niet te wijten is aan de voedingskeuze van de patiënt, heeft hij om de drie maanden levenslang injecties nodig.

Het is tot slot belangrijk dat een arts altijd op de hoogte is van het vitaminegebruik wanneer hij medicatie voorschrijft voor een ander medisch probleem, dus de patiënt moet hem dit steeds melden.

Prognose

Bij de meeste patiënten verdwijnt het cobalamine-deficiëntie nadat vitamine B12 weer voldoende aanwezig is in het lichaam. De neurologische schade als gevolg van het tekort is mogelijk wel permanent.

Preventie van cobalamine-tekort

De meeste mensen voorkomen een vitamine B12-tekort door voldoende vlees, gevogelte, zeevruchten, zuivelproducten en eieren te eten. Eten mensen geen dierlijke producten, of lijden ze aan een aandoening waardoor het lichaam voedingsstoffen niet goed kan opnemen, dan nemen mensen vitamine B12, een multivitamine of een ander supplement in.

Lees verder

• Vitamine B-complex: Voedingsbron, functie en tekort
• Pernicieuze anemie: Falen van absorptie vitamine B12
• Vitamine B2-tekort (riboflavine): Oorzaken en symptomen
• Vitamine B4: Functie, bronnen en symptomen van tekort
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname