Hallucinaties: Waanvoorstellingen en onechte percepties
Gezonde mensen ervaren af en toe ook hallucinaties, zoals in de normale rouw bij het kort zien van of horen van de stem van een geliefde, of tijdens de overgang tussen het slapen en waken. Maar ook tal van aandoeningen en situaties leiden tot deze gewaarwordingen. Diverse percepties zijn mogelijk tijdens het hallucineren: horen, zien, voelen, proeven en ruiken. Deze percepties zijn niet echt; de geest creëert namelijk deze waanvoorstellingen die optreden zonder een zintuiglijke prikkel en gewaarwording. Diverse onderzoeken zijn nodig om de oorzaak van hallucinaties te achterhalen. Op basis van de onderzoekresultaten is de arts in staat om de onderliggende aandoening of situatie die leidt tot hallucinaties, te behandelen.
Oorzaken hallucineren: Vaak door ziekte
Hallucinaties kennen diverse oorzaken zoals:
- de ziekte van Creutzfeld-Jacob (progressieve hersenaandoening)
- dronken of high zijn, of afkicken van drugs zoals marihuana, LSD, cocaïne (waaronder crack), PCP, amfetaminen, heroïne, ketamine en alcohol
- een delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie) of dementie (visuele hallucinaties zijn de meest voorkomende)
- een ernstige ziekte zoals onder andere leverfalen, nierfalen, hiv / aids, een hersentumor en hersenkanker
- een neurologisch probleem zoals de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen) en de ziekte van Alzheimer (vorm van geheugenverlies)
- epilepsie dat een deel van de hersenen (de temporale kwab) aantast (meestal geurhallucinaties)
- hallucinatie waarbij iemand er ten onrechte van overtuigd is dat hij zintuiglijke prikkels zoals tintelingen, een elektrische stroom of bewegingen onder zijn huid voelt
- het Charles-Bonnet syndroom (visuele hallucinaties zien)
- het Wernicke Korsakov-syndroom (schade aan hersenen met afwijkingen aan ogen, lopen en cognitie)
- koorts, vooral bij kinderen en ouderen
- migraine
- narcolepsie (overmatig slaperig en verlies van controle ledematen)
- psychische stoornissen zoals schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties) en psychotische depressie (bij een helder bewustzijn duiden hallucinaties op een psychose)
- sensorisch probleem zoals blindheid of doofheid
Symptomen en soorten hallucinaties
Hallucinaties zijn erg variabel en voor elke patiënt anders, en ook variëren ze in vorm, ernst en duur. Één of meer van volgende gewaarwordingen behoren tot de mogelijkheden.
Auditieve hallucinaties (horen)
Het horen van geluiden, zoals muziek, voetstappen, ramen of deuren bonken, of het horen van stemmen als er niemand heeft gesproken (de meest voorkomende vorm van hallucinatie) komt voor. Deze stemmen zijn positief, negatief of neutraal.
Pseudohallucinatie
Pseudohallucinatie of 'fantasma' is een soort
auditieve hallucinatie. Dit is een type hallucinatie waaraan de patiënt onmiddellijk twijfelt. Pseudohallucinaties zijn meestal auditief, en zijn ofwel echte extern geplaatste hallucinaties, maar met inzicht in hun denkbeeldige aard, of zijn gesitueerd binnen de inwendige ruimte (bijvoorbeeld: 'Ik hoorde een stem in mijn hoofd die tot mij sprak'). Ze treden op bij
stemmingsstoornissen en wijzen niet op een psychose.
Bevelshallucinatie
Ook een bevelshallucinatie (imperatieve hallucinatie) is een vorm van auditieve hallucinaties. Bij dit type hallucinatie hoort de patiënt stemmen die hem bevelend toespreken en de patiënt aanzetten tot daden. Zo zijn patiënten vaak plots zeer impulsief.
Weduwenhallucinatie
Een andere auditieve hallucinatie is de weduwenhallucinatie. Deze hallucinatie verschijnt na het overlijden van een partner, waarbij de patiënt meent een stem of andere geluiden van de partner te horen. Dit is een normaal fenomeen dat toebehoort aan het rouwproces van een geliefde persoon.
Olfactorische hallucinaties (ruiken)
Sommige hallucinerende patiënten ruiken een geur.
Smaakhallucinaties (proeven)
Ook zijn sommige patiënten die hallucineren in staat om bepaalde dingen te proeven die er in werkelijkheid niet zijn.
Tactiele hallucinaties (voelen)
De patiënt voelt bij
tactiele hallucinaties gewaarwordingen in het lichaam, zoals een kruipend gevoel op de huid, tintelingen, elektrische stroom of de beweging van inwendige organen.
Visuele hallucinaties (zien)
Het zien van patronen, licht, wezens of voorwerpen die er niet zijn behoort eveneens tot de mogelijkheden.
Diagnose en onderzoeken onechte percepties
Medisch onderzoek vereist
Een patiënt die begint te hallucineren en loskomt van de werkelijkheid moet onmiddellijk een professioneel medisch onderzoek krijgen. Veel medische en psychische aandoeningen die veroorzaken hallucinaties die een teken zijn van een noodsituatie. De hallucinerende patiënt mag niet alleen worden gelaten. Daarom moet een begeleider de patiënt onmiddellijk naar de eerste hulp van het ziekenhuis brengen of anders het lokale alarmnummer bellen. Een patiënt die dingen ruikt die in de werkelijkheid niet aanwezig zijn, moet ook een onderzoek door een arts krijgen. Deze hallucinaties zijn namelijk soms het gevolg van een ernstige medische aandoening.
Lichamelijk onderzoek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en doorloopt de
medische geschiedenis van de patiënt die hallucineert. Hij stelt de patiënt eveneens vragen over de hallucinaties, zoals de duurtijd hiervan en de eventuele reden of uitlokkende situatie van deze hallucinaties. Daarnaast wil de arts op de hoogte zijn van het mogelijk drank- en/of
drugsgebruik van de patiënt, alsook of hij medicijnen neemt die mogelijk leiden tot deze hallucinaties. De arts voert hierbij mogelijk een
bloedonderzoek uit om een onderliggende ziekte op te sporen.
Diagnostisch onderzoek
Een EEG (hersenfilmpje) controleert de ongebruikelijke patronen van de elektrische activiteit in de hersenen. Dit onthult of de hallucinaties te wijten zijn aan aanvallen. Ook
een MRI-scan (magnetic resonance imaging) is nuttig want dit toestel maakt via krachtige magneten en radiogolven foto's van de lichaamsstructuren. Zo is een hersentumor of een kleine
beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) zichtbaar via een MRI-scan.
Behandeling waanvoorstellingen
De behandeling bestaat uit medicijnen voor de behandeling van schizofrenie, dementie, epilepsie, migraine, de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, een psychose, …. Daarnaast behandelt de arts de mogelijk onderliggende oogaandoening zoals
maculadegeneratie,
glaucoom en
cataract (staar: vertroebeling van de ooglens), wat bijvoorbeeld vaak tot uiting komt bij het Charles-Bonnet syndroom. Chirurgie en
radiotherapie behandelen tumoren. Ook psychotherapie is nuttig, bijvoorbeeld om veranderingen in het denkpatroon en gedrag te bewerkstelligen.
Lees verder