Hallucinaties zijn niet-accurate waarnemingen

Hallucinaties komen vrij vaak voor en hierbij gaat iets mis met de waarneming. Je ziet, voelt, proeft of hoort iets omdat je brein de informatie vanuit je zintuigen verkeerd aanvult. Zo ontstaan spookgeluiden of visuele waarnemingen. Hallucinatie komt van het Latijnse hallucinere wat dwalend door de geest betekent. Iedereen heeft wel eens last van een hallucinatie, zoals het horen van een telefoon wanneer je weet dat je gebeld kan worden, of het horen van een roepend kind (dat lekker ligt te slapen) wanneer je aan de verantwoordelijkheid draagt voor dat kind.

Waarnemen is meer dan de zintuigen alleen

Informatie die het menselijk lichaam ontvangt van buitenaf wordt in de hersenen verwerkt voordat we ons hier zelf bewust van worden. Aan de hand van de informatie van de zintuigen treden allerlei processen in de hersenen in werking. Zo worden het evenwichtsgevoel, tijdbesef, temperatuursbeleving, pijnbeleving, houdingsbesef enz. geregeld met behulp van de associatiemogelijkheden van de hersenen. Zintuiglijke waarneming is dus veel meer dan alleen horen, zien, proeven, ruiken en voelen.

Gevoeligheid voor hallucinaties

Er zijn verschillende redenen waarom mensen gevoelig zijn of worden voor hallucinaties. Er worden hier een aantal genoemd.

Zintuigen die achteruitgaan

De bekendste reden is slecht functionerende zintuigen. Wanneer je slecht hoort is de kans groot dat je geluiden gaat horen die er niet zijn en hoe slechter je hoort, hoe groter de kans. Het zelfde geldt voor slecht zien. Hoe slechter je ziet, hoe meer je hersenen de gemiste informatie proberen aan te vullen, waardoor de kans steeds groter wordt dat het misgaat en er iets wordt waargenomen wat er in werkelijkheid niet is. Een voorbeeld van slecht zien, kennen de meeste mensen wel. In de schemering zie je slechter en is de kans groot dat je iets verkeerd waarneemt. Zo heeft iedereen wel eens een boom of een struik in het donker/schemer aangezien voor een mens of iets anders. Je kan het niet goed zien en de hersenen gaan dit verder voor je invullen.

Drugs

Het is de meeste mensen wel bekend dat het gebruik van drugs hallucinaties en soms zelfs een psychose kan uitlokken. Soms is dit de bedoeling, zoals bij hallucinerende drugs zoals LSD, maar ook cannabis of amfetaminen kunnen onbedoeld hallucinaties of een psychose uitlokken.

Trauma

Mensen met een trauma hebben herinneringen met een enorme emotionele lading. Hallucinatie worden waarschijnlijk getriggerd door hevig emotionele herinneringen, waarvan fragmenten onbedoeld uit het geheugen worden opgehaald. De kans dat mensen met een trauma last krijgen van hallucinaties is hierdoor groter.

Delier

Een delier is een verwardheid, die vaak gepaard gaat met hallucinaties en komt vaak voor. Eén op de vijf patiënten die opgenomen wordt in een ziekenhuis of verpleegtehuis krijgt te maken met een delier. Hoe hoger de leeftijd, hoe groter de kans. Een delier kan worden veroorzaakt door ontstekingen in het lichaam, door uitdroging, ontregelde diabetes, koorts en medicatie.

Slaapgebrek

Slaapgebrek kan de niveaus van verschillende neurotransmitters ontregelen en hierdoor kan je dingen gaan waarnemen die er niet zijn. Een mens heeft zijn slaap gewoon nodig. Het kan zelf gebeuren dat mensen komen te overlijden wanneer ze langer dan 48 uur niet slapen. Het is bekend dat mensen met een jetlag of mensen die veel wisselende diensten, waaronder nachtdiensten draaien gevoeliger zijn voor hallucinaties.

Ziekte

Hallucineren kan natuurlijk ook optreden bij verschillende ziekten, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson, schizofrenie, borderline, syndroom van Charles Bonnet, ernstige migraine, epilepsie en Lewy body dementie.

Stemmen horen, wat gebeurt er?

Eén op de tien mensen hoort wel eens stemmen. Bij functioneel MRI-onderzoek blijkt dat bij mensen die stemmen horen de rechterhersenhelft actief wordt. Deze hersenhelft is bij 95% van de mensen slecht ontwikkeld op taalgebied. De linkerhersenhelft is op taalgebied dominant. Dit is ook merkbaar aan het taalgebruik van de stemmen. De stem die men hoort beschikt over een beperkte woordenschat en gebruikt korte zinnen. De zinnen hebben vaak een hevige emotionele lading. Dit is het gevolg van de productie in de rechterhersenhelft.

Voorafgaande aan het horen van de stemmen is er veel activiteit in de hypocampus. Waarschijnlijk ligt de trigger tot het horen van stemmen in het geheugen. De hypocampus haalt een hevig emotioneel geladen geheugenfragment op, waardoor de activiteit in de rechterhersenhelft wordt opgeroepen.

Soms kunnen deze stemmen tot zwijgen gebracht worden door deze rechterhersenhelft aan het werk te zetten. Hard schelden of hardop zingen kan hierbij helpen. Liedjes/muziek en schelden vindt ook plaats in de rechterhersenhelft. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat een derde van de mensen die dingen hoort die er niet zijn, muziek hoort.

Iemand die hallucineert is niet gek

Er rust een taboe op hallucineren terwijl het heel vaak voorkomt. Soms kan het helpen om te begrijpen wat er misgaat. Dit maakt het makkelijker om dit aan anderen uit te leggen, maar kan ook helpen om de hallucinaties zelf makkelijker te accepteren. "Ik ben niet minderwaardig, maar dit ging er mis met mijn waarneming." Een waarneming is een mix van informatie uit de zintuigen en aanvulling met informatie die zich al bevindt in de hersenen. Hiermee kan iets misgaan.