Hypnagoge en hypnopompe hallucinatie angstige gewaarwording

Dingen zien die er niet zijn is logischerwijze onmogelijk. Toch kunnen mensen de ervaring hebben dat ze zeer beslist vinden iets te zien wat er eigenlijk niet is. Als dit voorkomt in een bepaald slaapstadium is er sprake van het verschijnsel hypnagoge hallucinatie of hypnopompe hallucinatie. Als iemand dingen in dat stadium ziet gaat dat meestal gepaard met een angstgevoel wat in zeer veel gevallen gelukkig slechts van korte duur is. Door die vluchtigheid is de gewaarwording eigenlijk toch onschuldig ook al wordt dat soms niet zo beleefd.

Hypnagogie, hypnopompie en hallucinatie

Een vertaling van het woord hypnagogie is: leidend naar de slaap, waarmee de periode wordt bedoeld tussen het wakker zijn en het in slaap vallen in. Hypnopompie betekent leidend uit de slaap dus de periode tussen de slaap en het wakker worden. Zowel hypnagoge als hypnopompe hallucinaties worden ook wel aangeduid als sluimerhallucinaties. De term hallucinatie staat voor een waarneming die niet met de werkelijkheid overeenkomt. Hallucinatie komt van het Latijn hallucinere dat dwalend door de geest betekent.

Impact en duur hypnagoge en hypnopompe hallucinaties

De hallucinaties betreffen meestal een beeltenis maar kunnen ook bestaan uit gehoorservaringen. Toen het verschijnsel nog onbekend was dacht men dat iemand bezocht werd door een demon (boze geest of duivel) of heks. De duur van zo’n hallucinatie kan soms heel kort zijn maar ook wel minutenlang duren waarbij het inschatten van dit tijdsverloop echter niet altijd op realiteit is gebaseerd. Het komt voor dat iemand met een hypnagoge of hypnopompe hallucinatie zich niet meer kan bewegen omdat een soort slaapverlamming is ontstaan wat extra angst kan oproepen. Om te voorkomen dat er meteen na een hallucinatie weer een nieuwe ontstaat is het goed om eerst een tijdje wakker te blijven en bijvoorbeeld even rond te lopen.

Verschil met droombeelden

Een verschil tussen een hypnagoge of hypnopompe hallucinatie en een droombeeld is dat een droombeeld zich afspeelt in een onwerkelijke omgeving maar een hypnagoge of hypnopompe hallucinatie in de werkelijke omgeving wordt geprojecteerd. Iemand ziet bijvoorbeeld heel duidelijk in de directe omgeving, zoals de eigen slaapkamer, een soort beeltenis.

Angstervaringen en andere gewaarwordingen

In de regel gaat het daarbij om beelden die extreme angst oproepen zoals donkere schaduwen of figuren in zwarte gewaden of een vreemd object dat ergens in de slaapkamer zweeft. Naast belevingen dat iemand iets ziet of hoort komt het ook voor dat iemand ervaart dat er aan de voeten wordt getrokken of plotseling opgetild wordt. Andere belevingen zijn dat de slaapkamerdeur opengaat en er een gestalte verschijnt. Ook worden soms dieren of insecten in reuzenformaat waargenomen of andere griezelige beeltenissen. Bij gehoorservaringen gaat het soms over het horen van voetstappen of stemgeluiden.

Slaapomstandigheden nagaan

Bij regelmatig terugkerende hallucinaties kan het nagaan van de omstandigheden waarin geslapen wordt belangrijk zijn. Is de slaapruimte rustgevend? Is de slaaptemperatuur goed? Is de atmosfeer goed? Is de ruimtelijke indeling en aankleding wel goed als slaapruimte? Ook is het verstandig om vlak voor het slapengaan geen spannende dingen te doen of te beleven bijvoorbeeld door bepaalde tv programma’s te bekijken.

Geen paniek bij een enkele keer

Hypnagoge en hypnopompe hallucinaties kunnen voorkomen in zeer stressvolle perioden of ook bij het gebruik van bepaalde medicijnen of bij slaapstoornissen zoals narcolepsie en slaapapneu. Als een hallucinatie slechts een enkele keer optreedt is er echter geen reden voor ongerustheid omdat dit bij zeer veel mensen voorkomt.

Lees verder

• Angst en bang zijn is te overwinnen