Visuele hallucinaties: Oorzaken van zien van onechte beelden

Sommige patiënten lijden aan visuele hallucinaties. Hierbij zijn ze er van overtuigd dat ze iets gezien hebben, maar in werkelijkheid is dit visuele beeld niet aanwezig. Deze mogelijk enge en stresserende gebeurtenis wijst vaak op een onderliggend probleem. Een oogziekte, een neurologisch probleem of een psychologische aandoening liggen mogelijk aan de basis van de visuele hallucinaties. Ook het gebruik of misbruik van bepaalde stoffen en andere aandoeningen zijn risicofactoren voor het zien van onechte percepties. Het is belangrijk om een arts te raadplegen zodat hij de oorzaak van de visuele hallucinaties kan opsporen en behandelen.

• Andere aandoeningen en visuele hallucinaties
• Hoge koorts en infecties
• Intense stress
• Migraine
• Myxoedeem (schildklierziekte)
• Slaapproblemen
• Neurologische aandoeningen
• Delirium
• Epilepsie
• Hersentumor
• Ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie
• Ziekte van Creutzfeldt-Jakob
• Ziekte van Parkinson
• Oogproblemen en visuele hallucinatie
• Anton-syndroom
• Charles Bonnet-syndroom
• Psychische aandoeningen
• Stoffen en het zien van onechte waarnemingen
• Alcohol en illegale drugs
• Bijwerkingen van medicijnen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling

Andere aandoeningen en visuele hallucinaties

Hoge koorts en infecties

Sommige infecties, zoals meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek), leiden mogelijk tot hallucinaties. Hoge koorts veroorzaakt eveneens soms visuele hallucinaties, wat vooral tot uiting komt bij kinderen.

Intense stress

Ernstige stress en sterke emoties hebben mogelijk een grote impact op mensen. Sommige patiënten denken bijvoorbeeld dat ze nog een geliefde zien nadat hij is overleden.

Migraine

Ongeveer één op de drie patiënten met migraine heeft naast de aanvallen van eenzijdige hoofdpijn ook last van aura’s. Hierbij bemerkt de patiënt flikkeringen die uitgroeien tot een halvemaanvorm of een C-vorm met een zigzagrand.

Myxoedeem (schildklierziekte)

Myxoedeem is een zeldzame complicatie van een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie). Hierbij produceert de schildklier bijna geen hormonen meer waardoor de hormoonwaarden erg laag zijn. Dit veroorzaakt diverse symptomen, zoals dingen zien en in een coma vallen.

Slaapproblemen

Bij het in slaap vallen of ontwaken krijgt een patiënt mogelijk te maken met een visuele hallucinatie. De patiënt ziet bijvoorbeeld een bewegend object of een persoon zien, maar het ziet er een beetje dromerig uit. Narcolepsie (overmatig slaperig en verlies van controle van de ledematen), slapeloosheid en slaapverlamming zijn enkele slaapstoornissen waarbij visuele hallucinaties soms tot uiting komen.

Neurologische aandoeningen

Delirium

Sommige medicijnen, infecties en andere medische aandoeningen veroorzaken een delirium. Bij deze aandoening kampt de patiënt met verwardheid en concentratieproblemen en kan hij niet meer helder denken door wijzigingen in de hersenfunctie. De symptomen doen vaak denken aan deze van een psychische aandoening.

Epilepsie

De beelden die een patiënt ziet bij epilepsie, hangen sterk af van het aangetaste hersendeel. Sommige patiënten zien eenvoudige afbeeldingen, zoals felgekleurde vlekken of flitsende vormen, maar andere patiënten zijn complexere visuele hallucinaties.

Hersentumor

Af en toe kampt een patiënt met een hersentumor met visuele hallucinaties. Drukt de tumor op een hersengedeelte dat verantwoordelijk is voor het gezichtsvermogen, dan ontstaan mogelijk dit type hallucinaties. De patiënt ziet dan levensechte scènes.

Ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie

In de late stadia van de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie) leiden veranderingen in de hersenen tot hallucinaties. Bij Lewy-body-dementie (problemen met denken, slapen en humeur), een andere neurologische aandoening, ontstaan complete visuele hallucinaties.

Ziekte van Creutzfeldt-Jakob

De ziekte van Creutzfeldt-Jacob is een zeldzame, fatale en progressieve neurologische aandoening veroorzaakt door een prioninfectie van het centrale zenuwstelsel. Meestal zijn ouderen getroffen. Zij bemerken bijvoorbeeld kleurveranderingen, gezichtsvelddefecten, visuele agnosie (niet kunnen herkennen van objecten en mensen), corticale blindheid, metamorfopsie (vervormde beelden zien), macropsie en micropsie (verkleind zien van voorwerpen en mensen).

Ziekte van Parkinson

Ongeveer de helft van de patiënten met de ziekte van Parkinson, een neurologische aandoening, heeft meestal milde hallucinaties.

Oogproblemen en visuele hallucinatie

Anton-syndroom

Het Anton-syndroom is een zeldzame aandoening waarbij de patiënt blind wordt maar het niet wil toegeven. Veelal weten mensen uit de omgeving niet dat dit plaatsvindt totdat de patiënt ergens tegenaan loopt en een aantal verregaande redenen verzint om uit te leggen waarom hij hier tegenaan gelopen is.

Charles Bonnet-syndroom

Het Charles Bonnet-syndroom is een aandoening waarbij vooral ouderen kampen met ernstige problemen met het gezichtsvermogen, zoals maculadegeneratie (vervaging van het centrale gezichtsvermogen), cataract (vertroebeling van de ooglens) of glaucoom (verhoogde oogdruk met schade aan de oogzenuw). In sommige gevallen zien patiënten rijk gevulde scènes met personen en dieren.

Psychische aandoeningen

Hallucinaties komen vaak voor bij schizofrenie (aandoening met onder andere waanideeën en hallucinaties). Meestal hoort de patiënt dan stemmen, maar patiënten met ernstige symptomen zien levendige scènes met familieleden, dieren of religieuze figuren.

Een visuele hallucinatie komt niet zo vaak voor bij andere psychische aandoeningen, maar het is wel mogelijk bij:

• een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis)
• een borderline persoonlijkheidsstoornis
• een ernstige depressieve stoornis
• een posttraumatische stressstoornis (PTSS: stoort angststoornis)
• een psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• een schizo-affectieve stoornis

Stoffen en het zien van onechte waarnemingen

Alcohol en illegale drugs

Door het zwaar drinken en het gebruik van bepaalde illegale drugs (zoals ecstasy, cocaïne en LSD) gaat een patiënt mogelijk lichtflitsen zien. Bij het alcoholontwenningssyndroom (stoppen met het drinken van alcohol) en het stoppen van het drugsgebruik na langdurig gebruik van deze middelen, ontstaan mogelijk ook visuele hallucinaties.

Bijwerkingen van medicijnen

Veelal lijden ouderen aan visuele hallucinaties doordat ze diverse soorten medicijnen gebruiken of een foute dosis van een bepaald medicijn innemen.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt krijgt eerst een lichamelijk onderzoek en een vraaggesprek. De arts stelt diverse vragen zoals bijvoorbeeld:

• Is de visuele hallucinatie eng, dreigend of juist aangenaam?
• Komen de visuele hallucinaties op bepaalde tijdstippen vaker voor (zoals bijvoorbeeld bij het in slaap vallen)?
• Treden er andere symptomen op tijdens het verschijnen van een visuele hallucinatie?
• Wanneer begonnen de visuele hallucinaties?
• Wat ziet de patiënt precies?

De antwoorden op deze vragen bieden de arts duidelijke aanwijzingen over welke andere testen nog nodig zijn. Sommige patiënten krijgen bijvoorbeeld een psychologisch onderzoek wanneer de arts vermoedt dat een psychische aandoening aan de basis ligt van de visuele hallucinaties. Verdere onderzoeken omvatten:

• een bloedonderzoek
• een elektroencefalografie (EEG), dat elektrische signalen in de hersenen meet, op zoek naar tekenen van epilepsie
• een MRI-scan om te zoeken naar een hersentumor
• een oogonderzoek om te problemen met het gezichtsvermogen op te sporen

Behandeling

De behandeling van visuele hallucinaties is afhankelijk van de oorzaak. Meestal stoppen de hallucinaties wanneer het onderliggend probleem effectief behandeld is. Een medicatiedosis of een ander voorgeschreven medicijn doet bijvoorbeeld de klachten reeds minderen wanneer deze het gevolg zijn van medicatiegebruik. Chemotherapie, radiotherapie en/of een operatie zijn nodig bij een hersentumor. Schizofrenie of een andere psychische aandoening behandelt de arts met een combinatie van medicijnen, therapie en andere zorgen.