Myxoedeem: Complicatie van te traag werkende schildklier

De schildklier, gelegen aan de voorzijde van de nek, speelt een cruciale rol in de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn essentieel voor een goede werking van alle lichaamscellen. Wanneer de schildklier niet genoeg hormonen produceert, kan dit leiden tot een trage werking van de schildklier, oftewel hypothyreoïdie. Myxoedeem is een ernstige en zeldzame complicatie van hypothyreoïdie die optreedt als de schildklier onvoldoende wordt behandeld. Door extreem lage niveaus van schildklierhormonen ervaart de patiënt symptomen zoals een gezwollen huid, slaperigheid en andere klachten. In ernstige gevallen kan hypothyreoïdie leiden tot een levensbedreigende toestand, bekend als myxoedeem coma (myxoedeem crisis). Een snelle behandeling met schildklierhormoonvervangingstherapie en ondersteunende maatregelen is cruciaal voor een succesvolle afloop, hoewel de prognose vaak slecht is als een crisis zich heeft ontwikkeld.

• Epidemiologie van myxoedeem
• Mechanisme
• Oorzaken: Complicatie van een trage schildklier
• Aandoeningen
• Medicatie
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Fysieke tekenen
• Mentale tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met schildklierhormonen
• Prognose bij ernstige schildklieraandoeningen
• Complicaties: Myxoedeem coma
• Preventie van complicaties bij hypothyreoïdie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met myxoedeem
• Zorg goed voor je schildklier
• Volg een evenwichtig voedingspatroon
• Beheer je stressniveaus
• Zorg voor een gezonde slaaproutine
• Blijf actief
• Overleg regelmatig met je zorgteam
• Misvattingen rond myxoedeem
• Myxoedeem is enkel een cosmetisch probleem
• Myxoedeem treft enkel ouderen
• Een bloedonderzoek toont altijd direct aan of je myxoedeem hebt
• Myxoedeem wordt enkel veroorzaakt door een slecht werkende schildklier
• Patiënten met myxoedeem moeten veel rusten en fysieke activiteit vermijden
• Myxoedeem is altijd definitief en ongeneeslijk

Epidemiologie van myxoedeem

Prevalentie en incidentie
Myxoedeem is een relatief zeldzame aandoening die wordt geassocieerd met ernstige hypothyreoïdie. De prevalentie varieert wereldwijd afhankelijk van de toegang tot medische zorg en de mate van screening op schildklieraandoeningen. In ontwikkelde landen komt het minder vaak voor vanwege de vroege detectie en behandeling van schildklierstoornissen.

Leeftijds- en geslachtsverdeling
De aandoening komt vaker voor bij vrouwen, met een piekincidentie bij middelbare leeftijd en ouderen. De verhouding tussen vrouwen en mannen is ongeveer 5:1, wat kan worden toegeschreven aan een hogere prevalentie van auto-immuunziekten bij vrouwen.

Geografische verschillen
In gebieden met jodiumtekort is myxoedeem een ernstiger probleem, omdat hypothyreoïdie daar vaker voorkomt. Regionale variaties in dieet en gezondheidszorg dragen ook bij aan verschillen in prevalentie.

Mechanisme

Pathofysiologie van myxoedeem
Myxoedeem ontstaat als gevolg van ernstige hypothyreoïdie, waarbij een tekort aan schildklierhormonen leidt tot een vertraagde stofwisseling. Dit veroorzaakt accumulatie van glycosaminoglycanen, zoals hyaluronzuur, in de dermis en subcutis, wat leidt tot oedeem en verdikking van de huid.

Effecten op organen en weefsels
Het tekort aan schildklierhormonen heeft wijdverspreide effecten, waaronder cardiovasculaire stoornissen, zoals bradycardie en lage bloeddruk, evenals neurologische symptomen, zoals lethargie en cognitieve achteruitgang.

Impact op de huid en slijmvliezen
Kenmerkend voor myxoedeem is de verdikte, droge en bleek-gele huid. Het oedeem is niet-pitteus en ontstaat door de ophoping van extracellulaire matrixstoffen, waardoor de huid gespannen en ruw aanvoelt.

Oorzaken: Complicatie van een trage schildklier

Myxoedeem ontstaat wanneer hypothyreoïdie niet tijdig wordt gediagnosticeerd of adequaat behandeld. Er zijn verschillende aandoeningen en medicijnen die hypothyreoïdie kunnen veroorzaken of verergeren.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen die het risico op een onderactieve schildklier verhogen zijn:

• acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
• auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Hashimoto
• brandwonden
• chirurgische verwijdering van de schildklier
• jodiumtekort of jodiumoverschot
• beroerte
• hartaanval
• maagbloeding
• plotselinge ziekte of infectie
• trauma
• zwangerschap
• hartfalen
• onderkoeling (hypothermie)
• radiotherapie voor de behandeling van kanker

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van myxoedeem:

• amiodaron
• anesthetica
• bètablokkers (medicatie die de hartslag en bloeddruk verlaagt)
• chemotherapie voor de behandeling van kanker
• fenytoïne
• lithium
• narcotica
• rifampin
• sedativa
• tranquillizers

Daarnaast kan myxoedeem ontstaan als de patiënt de voorgeschreven medicatie niet volgens de aanbevelingen neemt of plotseling stopt met de medicatie.

Risicofactoren

Onbehandelde hypothyreoïdie
Chronische of ernstig onbehandelde hypothyreoïdie is de belangrijkste risicofactor. Dit kan het gevolg zijn van auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Hashimoto, of externe factoren zoals jodiumtekort.

Auto-immuunziekten
Patiënten met auto-immuunziekten, zoals systemische lupus erythematodes (SLE) of type 1 diabetes, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van schildklierstoornissen en daarmee myxoedeem.

Leeftijd en geslacht
Vrouwen, vooral postmenopauzale vrouwen, hebben een verhoogd risico. Ook ouderen lopen een groter risico door fysiologische veranderingen in de schildklierfunctie met de leeftijd.

Risicogroepen

Patiënten met schildklierziekten
Mensen met een voorgeschiedenis van hypothyreoïdie of schildklieroperaties behoren tot de hoogste risicogroep voor myxoedeem.

Geografische gebieden met jodiumtekort
In regio's waar jodiumarme diëten gebruikelijk zijn, lopen mensen een hoger risico op schildklieraandoeningen en complicaties zoals myxoedeem.

Ouderen met beperkte toegang tot zorg
Bij ouderen die geen regelmatige medische opvolging krijgen, worden schildklierproblemen vaak over het hoofd gezien, waardoor het risico op myxoedeem toeneemt.

Symptomen

Myxoedeem manifesteert zich door een reeks lichamelijke en mentale symptomen.

Fysieke tekenen

Een patiënt met myxoedeem kan één of meer van de volgende lichamelijke symptomen ervaren:

• ascites (vochtophoping in de buik)
• constipatie
• droge, broze nagels
• dunne hoofdhuid
• dunne wenkbrauwharen
• afhangend ooglid (ptosis)
• koude, bleke, droge, schilferige en verdikte huid
• gestopte menstruatie (amenorree) of overmatige menstruatiebloedingen (menorragie)
• gewichtstoename
• gezonde tong (macroglossie)
• lage bloeddruk (hypotensie)
• lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• lage lichaamstemperatuur
• lage zuurstof- en hoge koolstofdioxideconcentratie in het bloed
• langzame spraak
• vertraagde ademhaling (bradycardie)
• verminderde mobiliteit
• verminderde productie van sperma
• verminderde seksuele activiteit
• verminderde vruchtbaarheid
• zwelling van de benen
• zwelling in het gezicht
• gevoelig voor kou
• heesheid
• hoofd
• koude armen en benen
• slaapzucht
• struma (kropgezwel)
• symptomen van pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• vermoeidheid
• vertraagde reflexen
• wallen onder de oogleden en in het gezicht

Mentale tekenen

Myxoedeem kan ook leiden tot diverse mentale symptomen:

• apathie (gebrek aan motivatie)
• psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• verstandelijke beperking
• neerslachtigheid
• ongebruikelijke stemmingen
• verwardheid
• weinig energie

Alarmsymptomen

Ernstige vermoeidheid en apathie
Patiënten met myxoedeem rapporteren vaak extreme lethargie, een gevoel van zwakte en mentale traagheid. Deze symptomen kunnen progressief verergeren.

Koude-intolerantie en gewichtstoename
Een verlaagde basale stofwisseling leidt tot een afname van warmteproductie en een verhoogde vetopslag, wat zich uit in koude-intolerantie en gewichtstoename.

Zwelling van gezicht en ledematen
Typisch voor myxoedeem is niet-pitteus oedeem in het gezicht, vooral rond de ogen, en zwelling van handen en voeten.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts vraagt de patiënt (indien mogelijk) naar blootstelling aan koude, recente infecties, medicijngebruik of andere aandoeningen die myxoedeem kunnen veroorzaken. Typisch is een oudere vrouw met veranderde bewustzijnstoestand die in de winter komt opdagen. Vaak is er een voorgeschiedenis van hypothyreoïdie, nekoperaties of behandelingen met radioactief jodium.

Diagnostisch onderzoek
De arts observeert de fysieke en mentale symptomen en voert een bloedonderzoek uit om de schildklierhormoonspiegels te controleren. Verhoogde niveaus van thyreoïdstimulerend hormoon (TSH) kunnen wijzen op hypothyreoïdie, omdat het lichaam extra TSH produceert om de trage schildklier te compenseren. Ook wordt het T4-niveau gemeten; lage T4-waarden gecombineerd met hoge TSH-waarden bevestigen vaak hypothyreoïdie. Indien hypothyreoïdie wordt vermoed, kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om de schildklierfunctie te evalueren en onderliggende oorzaken vast te stellen. Een elektrocardiografie (ECG) kan worden uitgevoerd om de hartfunctie te beoordelen.

Behandeling met schildklierhormonen

Bij vermoeden van een myxoedeem coma is onmiddellijke behandeling noodzakelijk. Snelle behandeling verhoogt de kans op herstel. De patiënt moet worden opgenomen in het ziekenhuis voor intensieve behandeling en monitoring. Hypothyreoïdie wordt behandeld met synthetische schildklierhormonen, zoals levothyroxine, die helpen de T4-hormoonspiegels te herstellen en symptomen te verlichten. Schildklierhormonen worden meestal intraveneus toegediend. Daarnaast kan intraveneuze vochttoediening en elektrolytenbalanscorrectie noodzakelijk zijn, vooral bij elektrolytenstoornissen zoals hyponatriëmie. Antibiotica, steroïden en ademhalingsondersteuning kunnen ook nodig zijn. Bij onderkoeling wordt de patiënt verwarmd met een deken. Indien de bloedsuikerspiegel laag is, worden glucosesupplementen toegediend.

Prognose bij ernstige schildklieraandoeningen

Hoe eerder de behandeling van hypothyreoïdie begint, hoe kleiner het risico op ernstige complicaties. Ondanks behandeling blijft de sterfte door myxoedeem coma relatief hoog. De kans op herstel is veel groter bij vroege herkenning en tijdige behandeling met schildklierhormoonvervangingstherapie en ondersteunende zorg. Patiënten moeten levenslang medicatie gebruiken om hypothyreoïdie onder controle te houden. De levensverwachting is doorgaans normaal als de medicatie correct wordt ingenomen en de aandoening goed onder controle is.

Complicaties: Myxoedeem coma

Myxoedeem coma is een ernstige, zeldzame complicatie van myxoedeem en is levensbedreigend. Vooral oudere volwassenen zijn kwetsbaar voor deze complicatie. Naast de symptomen van hypothyreoïdie kunnen patiënten met myxoedeem coma de volgende ernstige tekenen vertonen:

• ademhalingsfalen
• bewusteloosheid
• bloedvergiftiging (sepsis)
• coma
• ernstige daling van de lichaamstemperatuur
• maagbloeding (symptomen kunnen braken van bloed en zwarte ontlasting omvatten)
• shock
• verminderd metabolisme door medicijnoverdosering
• verminderde ademhaling
• ernstige mentale veranderingen zoals hallucinaties, desoriëntatie en verwardheid
• hartafwijkingen zoals:
• abnormale hartritmes
• hartaanval
• hartfalen
• nierproblemen
• zwangerschapscomplicaties, zoals pre-eclampsie, miskraam en doodgeboorte
• toevallen

Preventie van complicaties bij hypothyreoïdie

Screening op hypothyreoïdie
Regelmatige screening van risicogroepen, zoals ouderen en vrouwen met auto-immuunziekten, kan helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van hypothyreoïdie.

Jodiumsuppletie
In gebieden met endemisch jodiumtekort kan het verrijken van voedingsmiddelen met jodium het risico op hypothyreoïdie en myxoedeem aanzienlijk verminderen.

Educatie en medische opvolging
Het informeren van patiënten over de symptomen van hypothyreoïdie en het belang van regelmatige medische controle kan helpen bij het voorkomen van ernstige complicaties zoals myxoedeem.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met myxoedeem

Myxoedeem is een ernstige vorm van hypothyreoïdie en kan de kwaliteit van je leven aanzienlijk beïnvloeden. Het is belangrijk om je symptomen goed te begrijpen en samen met je zorgverleners een leefstijl te ontwikkelen die het beste voor jou werkt. Er zijn diverse praktische tips die je kunnen helpen om dagelijks met deze aandoening om te gaan.

Zorg goed voor je schildklier

Een van de belangrijkste aspecten van het omgaan met myxoedeem is het opvolgen van de behandeling die je arts voorschrijft. Dit kan onder andere het gebruik van schildklierhormonen zijn, die de lage hormoonspiegels aanvullen. Het is van essentieel belang om de medicatie op de voorgeschreven tijden in te nemen en regelmatig controleafspraken te maken om je schildklierfunctie te monitoren. Houd je aan het advies van je arts over de juiste dosering en het moment van innemen, want zelfs kleine wijzigingen kunnen invloed hebben op je gezondheid. Let ook goed op veranderingen in je symptomen, zoals vermoeidheid, gewichtstoename of stemmingswisselingen, die mogelijk wijzen op een aanpassing van je behandeling.

Volg een evenwichtig voedingspatroon

Voor patiënten met myxoedeem is het belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon aan te houden. Voeding speelt een cruciale rol in het ondersteunen van je algehele gezondheid en kan helpen om je energieniveau op peil te houden. Richt je voedingspatroon op groenten, fruit, volkorenproducten, magere eiwitten en gezonde vetten. Daarnaast kan het nuttig zijn om je inname van jodiumrijke voedingsmiddelen te verhogen, zoals zeewier, aangezien dit je schildklierfunctie ondersteunt. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen en producten met veel suiker, omdat deze je energieniveau kunnen destabiliseren. Zorg er ook voor dat je voldoende vitamine D en selenium binnenkrijgt, omdat deze essentieel kunnen zijn voor een gezonde schildklierfunctie, zoals te vinden is in schildkliergezondheid.

Beheer je stressniveaus

Stress kan een negatieve invloed hebben op je gezondheid, vooral als je leeft met myxoedeem. Het is belangrijk om manieren te vinden om je stress te beheersen en momenten van ontspanning in je dagelijks leven op te nemen. Probeer meditatie, yoga of diepe ademhalingsoefeningen te integreren in je routine om je geest en lichaam tot rust te brengen. Regelmatige lichaamsbeweging kan ook helpen om stress te verminderen en je energieniveau te verbeteren. Vergeet niet om voldoende slaap te krijgen, aangezien rust cruciaal is voor je herstel en het goed functioneren van je schildklier. Dit alles ondersteunt je algehele gezondheid, inclusief je hersenen.

Zorg voor een gezonde slaaproutine

Myxoedeem kan leiden tot slaapproblemen, zoals moeite met in slaap vallen of slechte slaapkwaliteit. Het is belangrijk om een gezonde slaaproutine te ontwikkelen die je helpt om goed uitgerust te blijven. Probeer elke nacht op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en een rustgevende bedtijdroutine te volgen. Vermijd cafeïne en zware maaltijden in de uren voor het slapen. Zorg voor een donkere, rustige slaapkamer en overweeg het gebruik van ontspanningstechnieken voordat je naar bed gaat, zoals het luisteren naar kalmerende muziek of het lezen van een boek. Een goede nachtrust kan je energieniveau verbeteren en je algehele welzijn bevorderen, wat ook gunstig is voor je spieren, gewrichten.

Blijf actief

Fysieke activiteit is essentieel voor het behouden van een gezond gewicht en het verbeteren van je algehele gezondheid. Hoewel het soms moeilijk kan zijn door de vermoeidheid die vaak gepaard gaat met myxoedeem, kan regelmatige lichaamsbeweging je helpen om je energieker te voelen. Begin langzaam met wandelen of lichte oefeningen, en bouw het geleidelijk op. Dit helpt niet alleen je fysieke gezondheid, maar kan ook bijdragen aan een beter humeur en minder stress. Het is belangrijk om naar je lichaam te luisteren en activiteiten te kiezen die je aankunt, zonder je grenzen te overschrijden. Het is vooral belangrijk om te focussen op spieren, gewrichten en de algehele belasting die je lichaam kan dragen.

Overleg regelmatig met je zorgteam

Omdat myxoedeem een complexe aandoening is, is het belangrijk om in nauw contact te blijven met je arts en zorgteam. Bespreek regelmatig je symptomen en eventuele veranderingen in je gezondheid. Als je merkt dat je klachten verergeren of dat je je niet goed voelt, bespreek dit dan onmiddellijk met je arts. Controleafspraken kunnen helpen om je schildklierfunctie goed in de gaten te houden en te zorgen dat je behandeling effectief blijft. Daarnaast kunnen je artsen je doorverwijzen naar andere specialisten, zoals een endocrinoloog, om je verder te ondersteunen bij het omgaan met je aandoening.

Misvattingen rond myxoedeem

Myxoedeem is een medische aandoening die ontstaat door een ernstig tekort aan schildklierhormonen, meestal als gevolg van onbehandelde of ernstig onderactieve schildklier. Het kan leiden tot zwellingen in de huid en andere weefsels, traagheid en een reeks andere symptomen. Ondanks de ernst ervan bestaan er veel misvattingen over myxoedeem, waardoor de aandoening soms verkeerd begrepen of onderschat wordt.

Myxoedeem is enkel een cosmetisch probleem

Veel mensen denken dat myxoedeem enkel resulteert in een opgezwollen gezicht en verdikte huid, en dat het vooral een esthetisch probleem is. In werkelijkheid gaat myxoedeem veel verder dan uiterlijke veranderingen. De aandoening kan ernstige lichamelijke en mentale gevolgen hebben, zoals geheugenproblemen, depressie en verminderde cognitieve functies. Bovendien kan onbehandeld myxoedeem leiden tot levensbedreigende complicaties, zoals myxoedeemcoma.

Myxoedeem treft enkel ouderen

Hoewel het risico op myxoedeem stijgt met de leeftijd, kan het op elke leeftijd optreden, inclusief bij jongvolwassenen en zelfs bij pasgeborenen. Bij baby's kan een aangeboren schildklierprobleem leiden tot een vorm van myxoedeem die de groei en ontwikkeling ernstig beïnvloedt. Daarom is vroege diagnose en behandeling essentieel, ongeacht de leeftijd.

Een bloedonderzoek toont altijd direct aan of je myxoedeem hebt

Een standaard bloedonderzoek kan afwijkende schildklierwaarden aan het licht brengen, maar bij ernstig myxoedeem kunnen de testresultaten soms misleidend zijn. Factoren zoals een laag metabolisme en veranderingen in eiwitspiegels kunnen de metingen beïnvloeden. Daarom kan aanvullend onderzoek, zoals beeldvormende technieken of aanvullende hormonale tests, nodig zijn om een juiste diagnose te stellen.

Myxoedeem wordt enkel veroorzaakt door een slecht werkende schildklier

Hoewel een traag werkende schildklier de meest voorkomende oorzaak is, kunnen ook andere factoren bijdragen aan de ontwikkeling van myxoedeem. Schade aan de bijnieren, langdurig gebruik van bepaalde geneesmiddelen, of een tekort aan essentiële mineralen zoals jodium kan de aandoening verergeren. Daarnaast kunnen auto-immuunziekten en eerdere behandelingen voor hyperthyreoïdie ook bijdragen aan het ontstaan van myxoedeem.

Patiënten met myxoedeem moeten veel rusten en fysieke activiteit vermijden

Hoewel ernstige vermoeidheid en spierzwakte vaak voorkomen bij myxoedeem, betekent dit niet dat volledige inactiviteit aanbevolen is. Regelmatige beweging kan juist helpen om de stofwisseling te ondersteunen en de algehele conditie te verbeteren. Een evenwichtige aanpak, waarbij beweging wordt aangepast aan de individuele mogelijkheden, is beter dan volledige rust. Daarnaast kunnen ontspanningstechnieken zoals ontspanningsoefeningen helpen bij het verminderen van stress en het verbeteren van de algehele gezondheid.

Myxoedeem is altijd definitief en ongeneeslijk

Hoewel myxoedeem een chronische aandoening kan zijn, betekent dit niet dat het niet beheersbaar is. Met de juiste behandeling, zoals hormoonsuppletie, kunnen de symptomen sterk verminderen of zelfs volledig verdwijnen. Patiënten die goed worden opgevolgd en een passende levensstijl hanteren, kunnen een normaal leven leiden zonder ernstige beperkingen. Vroege diagnose en een aangepaste behandeling zijn cruciaal om verdere complicaties te voorkomen.7

Lees verder

• Hypothyreoïdie: Onvoldoende werking van schildklier