Myxoedeem: Complicatie van te traag werkende schildklier

De schildklier, die zich aan de voorzijde van de nek bevindt, is verantwoordelijk voor de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn nodig voor een goede functie van alle lichaamscellen. Soms is de schildklier te weinig actief, waardoor te weinig hormonen geproduceerd worden. Myxoedeem is een zeldzame maar ernstige vorm van een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie). De complicatie treedt op wanneer de patiënt geen (goede) behandeling ontvangt voor de schildklieraandoening. De patiënt ervaart door de extreem lage schildklierhormoonspiegels een gezwollen huid, slaperigheid en andere tekenen. Een levensbedreigende complicatie van hypothyreoïdie is myxoedeem coma (myxoedeem crisis). Een snelle behandeling met schildklierhormoonvervangingstherapie en ondersteunende maatregelen is essentieel voor een succesvol resultaat, al blijft de prognose vaak slecht wanneer een crisis is opgetreden.

• Epidemiologie van myxoedeem
• Oorzaken: Complicatie van een te traag werkende schildklier
• Aandoeningen
• Medicatie
• Symptomen
• Fysieke tekenen
• Mentale tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met vervangend schildklierhormoon
• Prognose van ernstige schildklieraandoening
• Complicaties: Myxoedeem coma
• Preventie van complicatie van hypothyreoïdie

Epidemiologie van myxoedeem

Myxoedeem is een zeldzame aandoening. Vooral ouderen zijn aangetast. Vrouwen lopen meer kans op het krijgen van de complicatie van hypothyreoïdie. Verder komt de ziekte het vaakst tot uiting in de wintermaanden.

Oorzaken: Complicatie van een te traag werkende schildklier

Myxoedeem treedt op wanneer de arts een ernstig te traag werkende schildklier niet diagnosticeert of niet succesvol behandelt. Diverse aandoeningen en het gebruik van medicatie liggen mogelijk aan de basis van hypothyreoïdie.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen verhogen de kans op de onderactieve schildklier:

• acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
• auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Hashimoto
• brandwonden
• een chirurgische verwijdering van de schildklier
• een jodiumtekort of een teveel aan jodium
• een beroerte
• een hartaanval
• een maagbloeding
• een plotselinge ziekte of infectie
• een trauma
• een zwangerschap
• hartfalen
• onderkoeling (hypothermie)
• radiotherapie om kanker te behandelen

Medicatie

Het gebruik van bepaalde medicijnen leidt mogelijk ook tot myxoedeem:

• amiodaron
• anesthetica
• bètablokkers (medicatie die de hartslag en bloeddruk verlaagt)
• chemotherapie voor de behandeling van kanker
• fenytoïne
• lithium
• narcotica
• rifampin
• sedativa
• tranquillizers

Bovendien treedt de complicatie van een te traag werkende schildklier op wanneer de patiënt de voorgeschreven medicijnen niet kan innemen zoals aanbevolen of hiermee stopt.

Symptomen

Diverse lichamelijke en mentale verschijnselen treden gelijk op bij de ernstige complicatie van een te traag werkende schildklier.

Fysieke tekenen

Een patiënt met myxoedeem ervaart één of meer van volgende lichamelijke tekenen:

• ascites (vochtophoping in de buik)
• constipatie
• droge, broze nagels
• dunne hoofdhuid
• dunne wenkbrauwharen
• een afhangend ooglid (ptosis)
• een koude, bleke, droge, schilferige en verdikte huid
• een gestopte menstruatie (amenorree) of overmatige menstruatiebloedingen (menorragie)
• een gewichtstoename
• een gezwollen tong (macroglossie)
• een lage bloeddruk (hypotensie)
• een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• een lage lichaamstemperatuur
• een lage zuurstof- en hoge koolstofdioxideconcentratie in het bloed.
• een langzame spraak
• een verminderde ademhaling (bradycardie)
• een verminderde mobiliteit
• een verminderde productie van sperma
• een verminderde seksuele activiteit
• een verminderde vruchtbaarheid
• zwelling van de benen
• een zwelling in het gezicht
• gevoelig voor koude
• heesheid
• hoofdpijn
• koude armen en benen
• slaapzucht
• struma (een kropgezwel)
• symptomen van pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• vermoeidheid
• vertraagde reflexen
• wallen onder de oogleden en in het gezicht

Mentale tekenen

Ook mentale symptomen treden op door myxoedeem:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• een psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• een verstandelijke beperking
• neerslachtigheid
• ongepaste of ongebruikelijk stemmingen
• verwardheid
• weinig energie

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts bevraagt de patiënt (indien mogelijk) over de blootstelling aan koude, een infectie, medicatiegebruik of andere aandoeningen die mogelijk leiden tot myxoedeem. De typische patiënt is een oudere vrouw met een veranderd bewustzijn die zich in de winter presenteert. Vaak is er een voorgeschiedenis van hypothyreoïdie, een nekoperatie of een behandeling met radioactief jodium.

Diagnostisch onderzoek
Een arts bemerkt de aanwezige fysieke en mentale symptomen en voert vervolgens een bloedonderzoek uit om zeker te weten dat de schildklierhormoonspiegels te laag zijn. Een patiënt met een hoog niveau van het thyreoïdstimulerend hormoon (TSH) heeft wellicht hypothyreoïdie, omdat het lichaam extra TSH produceert om de te traag werkende schildklier te corrigeren. Ook meet de arts het T4-niveau van een patiënt. Lage T4-waarden zijn een goede indicatie voor hypothyreoïdie, vooral in combinatie met hoge TSH-waarden. Als een arts vermoedt dat een patiënt hypothyreoïdie heeft, bestelt hij verdere onderzoeken om de schildklierfunctie te meten en een onderliggende oorzaak te achterhalen. Een elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje) is voorts nodig om de werking van het hart te controleren.

Behandeling met vervangend schildklierhormoon

Als een arts een myxoedeem coma vermoedt, is een onmiddellijke behandeling nodig. Des te sneller hij de behandeling inzet, des te groter de kans dat de patiënt herstelt. Een onmiddellijke ziekenhuisopname is nodig zodat de arts de patiënt goed kan opvolgen en behandelen. Hypothyreoïdie behandelt de arts met een synthetische versie van het T4-thyroxine-hormoon levothyroxine. Dit hormoon herstelt de T4-hormoonspiegels en verlicht de bijbehorende symptomen. De arts dient schildklierhormoonmedicatie toe in een ader (intraveneus). Verder is een intraveneuze vochttoediening en soms ook en vervanging van elektrolyten (bij elektrolytenstoornissen zoals hyponatriëmie) noodzakelijk. Antibiotica, een behandeling met steroïden en ademhalingsondersteuning zijn soms ook nodig. Verder behandelt de arts de onderkoelde patiënt door hem op te warmen met een deken. Is de bloedsuikerspiegel te laag, dan krijgt de patiënt glucosesupplementen toegediend.

Prognose van ernstige schildklieraandoening

Hoe eerder een patiënt met vergevorderde hypothyreoïdie een behandeling krijgt, des te minder kans hij loopt op het ontwikkelen van gevaarlijke complicaties. Ondanks een behandeling is het sterftecijfer voor een patiënt met myxoedeem coma relatief hoog. Een patiënt heeft een veel hogere kans op herstel als de arts myxoedeem tijdig herkent en vroeg behandelt met schildkliervervangende therapie en ondersteunende zorgen. Een levenslange medicamenteuze behandeling om hypothyreoïdie onder controle te houden, is noodzakelijk. De levensverwachting is niet aangetast indien de patiënt de medicatie goed inneemt en de aandoening onder controle is.

Complicaties: Myxoedeem coma

Een myxoedeem coma is een zeldzame maar ernstige complicatie van myxoedeem. Het is een levensbedreigende complicatie. Vooral ouderen zijn getroffen door deze levensbedreigende situatie. De patiënt ervaart hierbij buiten de symptomen van een te traag werkende schildklier ook nog volgende tekenen:

• ademhalingsfalen
• bewusteloosheid
• bloedvergiftiging (sepsis)
• een coma
• een ernstige daling van de lichaamstemperatuur
• een maagbloeding (symptomen van bloed braken en een zwarte ontlasting)
• een shock
• een verminderd metabolisme door het nemen van geneesmiddelen, leidend tot een overdosering van medicijnen
• een verminderde ademhaling
• ernstige mentale veranderingen zoals hallucinaties, desoriëntatie en verwardheid
• hartafwijkingen zoals:
• abnormale hartritmes
• een hartaanval
• hartfalen
• nierproblemen
• zwangerschapscomplicaties, zoals pre-eclampsie, een miskraam en doodgeboorte
• toevallen

Preventie van complicatie van hypothyreoïdie

Een myxoedeem coma is te voorkomen door een vroege behandeling van hypothyreoïdie, het regelmatig gebruik van schildkliermedicatie en de tijdige herkenning van de waarschuwingssymptomen van een myxoedeem coma.

Lees verder

• Hypothyreoïdie: Onvoldoende werking van schildklier