Myxoedeem: Complicatie van te traag werkende schildklier

De schildklier, gelegen aan de voorzijde van de nek, speelt een cruciale rol in de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn essentieel voor een goede werking van alle lichaamscellen. Wanneer de schildklier niet genoeg hormonen produceert, kan dit leiden tot een trage werking van de schildklier, oftewel hypothyreoïdie. Myxoedeem is een ernstige en zeldzame complicatie van hypothyreoïdie die optreedt als de schildklier onvoldoende wordt behandeld. Door extreem lage niveaus van schildklierhormonen ervaart de patiënt symptomen zoals een gezwollen huid, slaperigheid en andere klachten. In ernstige gevallen kan hypothyreoïdie leiden tot een levensbedreigende toestand, bekend als myxoedeem coma (myxoedeem crisis). Een snelle behandeling met schildklierhormoonvervangingstherapie en ondersteunende maatregelen is cruciaal voor een succesvolle afloop, hoewel de prognose vaak slecht is als een crisis zich heeft ontwikkeld.

• Epidemiologie van myxoedeem
• Oorzaken: Complicatie van een trage schildklier
• Aandoeningen
• Medicatie
• Symptomen
• Fysieke tekenen
• Mentale tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met schildklierhormonen
• Prognose bij ernstige schildklieraandoeningen
• Complicaties: Myxoedeem coma
• Preventie van complicaties bij hypothyreoïdie

Epidemiologie van myxoedeem

Myxoedeem is een zeldzame aandoening, die voornamelijk oudere volwassenen treft. Vrouwen hebben een verhoogd risico om deze complicatie van hypothyreoïdie te ontwikkelen. Myxoedeem komt vaak voor in de wintermaanden.

Oorzaken: Complicatie van een trage schildklier

Myxoedeem ontstaat wanneer hypothyreoïdie niet tijdig wordt gediagnosticeerd of adequaat behandeld. Er zijn verschillende aandoeningen en medicijnen die hypothyreoïdie kunnen veroorzaken of verergeren.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen die het risico op een onderactieve schildklier verhogen zijn:

• acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
• auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Hashimoto
• brandwonden
• chirurgische verwijdering van de schildklier
• jodiumtekort of jodiumoverschot
• beroerte
• hartaanval
• maagbloeding
• plotselinge ziekte of infectie
• trauma
• zwangerschap
• hartfalen
• onderkoeling (hypothermie)
• radiotherapie voor de behandeling van kanker

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van myxoedeem:

• amiodaron
• anesthetica
• bètablokkers (medicatie die de hartslag en bloeddruk verlaagt)
• chemotherapie voor de behandeling van kanker
• fenytoïne
• lithium
• narcotica
• rifampin
• sedativa
• tranquillizers

Daarnaast kan myxoedeem ontstaan als de patiënt de voorgeschreven medicatie niet volgens de aanbevelingen neemt of plotseling stopt met de medicatie.

Symptomen

Myxoedeem manifesteert zich door een reeks lichamelijke en mentale symptomen.

Fysieke tekenen

Een patiënt met myxoedeem kan één of meer van de volgende lichamelijke symptomen ervaren:

• ascites (vochtophoping in de buik)
• constipatie
• droge, broze nagels
• dunne hoofdhuid
• dunne wenkbrauwharen
• afhangend ooglid (ptosis)
• koude, bleke, droge, schilferige en verdikte huid
• gestopte menstruatie (amenorree) of overmatige menstruatiebloedingen (menorragie)
• gewichtstoename
• gezonde tong (macroglossie)
• lage bloeddruk (hypotensie)
• lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• lage lichaamstemperatuur
• lage zuurstof- en hoge koolstofdioxideconcentratie in het bloed
• langzame spraak
• vertraagde ademhaling (bradycardie)
• verminderde mobiliteit
• verminderde productie van sperma
• verminderde seksuele activiteit
• verminderde vruchtbaarheid
• zwelling van de benen
• zwelling in het gezicht
• gevoelig voor kou
• heesheid
• hoofd
• koude armen en benen
• slaapzucht
• struma (kropgezwel)
• symptomen van pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• vermoeidheid
• vertraagde reflexen
• wallen onder de oogleden en in het gezicht

Mentale tekenen

Myxoedeem kan ook leiden tot diverse mentale symptomen:

• apathie (gebrek aan motivatie)
• psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• verstandelijke beperking
• neerslachtigheid
• ongebruikelijke stemmingen
• verwardheid
• weinig energie

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts vraagt de patiënt (indien mogelijk) naar blootstelling aan koude, recente infecties, medicijngebruik of andere aandoeningen die myxoedeem kunnen veroorzaken. Typisch is een oudere vrouw met veranderde bewustzijnstoestand die in de winter komt opdagen. Vaak is er een voorgeschiedenis van hypothyreoïdie, nekoperaties of behandelingen met radioactief jodium.

Diagnostisch onderzoek
De arts observeert de fysieke en mentale symptomen en voert een bloedonderzoek uit om de schildklierhormoonspiegels te controleren. Verhoogde niveaus van thyreoïdstimulerend hormoon (TSH) kunnen wijzen op hypothyreoïdie, omdat het lichaam extra TSH produceert om de trage schildklier te compenseren. Ook wordt het T4-niveau gemeten; lage T4-waarden gecombineerd met hoge TSH-waarden bevestigen vaak hypothyreoïdie. Indien hypothyreoïdie wordt vermoed, kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om de schildklierfunctie te evalueren en onderliggende oorzaken vast te stellen. Een elektrocardiografie (ECG) kan worden uitgevoerd om de hartfunctie te beoordelen.

Behandeling met schildklierhormonen

Bij vermoeden van een myxoedeem coma is onmiddellijke behandeling noodzakelijk. Snelle behandeling verhoogt de kans op herstel. De patiënt moet worden opgenomen in het ziekenhuis voor intensieve behandeling en monitoring. Hypothyreoïdie wordt behandeld met synthetische schildklierhormonen, zoals levothyroxine, die helpen de T4-hormoonspiegels te herstellen en symptomen te verlichten. Schildklierhormonen worden meestal intraveneus toegediend. Daarnaast kan intraveneuze vochttoediening en elektrolytenbalanscorrectie noodzakelijk zijn, vooral bij elektrolytenstoornissen zoals hyponatriëmie. Antibiotica, steroïden en ademhalingsondersteuning kunnen ook nodig zijn. Bij onderkoeling wordt de patiënt verwarmd met een deken. Indien de bloedsuikerspiegel laag is, worden glucosesupplementen toegediend.

Prognose bij ernstige schildklieraandoeningen

Hoe eerder de behandeling van hypothyreoïdie begint, hoe kleiner het risico op ernstige complicaties. Ondanks behandeling blijft de sterfte door myxoedeem coma relatief hoog. De kans op herstel is veel groter bij vroege herkenning en tijdige behandeling met schildklierhormoonvervangingstherapie en ondersteunende zorg. Patiënten moeten levenslang medicatie gebruiken om hypothyreoïdie onder controle te houden. De levensverwachting is doorgaans normaal als de medicatie correct wordt ingenomen en de aandoening goed onder controle is.

Complicaties: Myxoedeem coma

Myxoedeem coma is een ernstige, zeldzame complicatie van myxoedeem en is levensbedreigend. Vooral oudere volwassenen zijn kwetsbaar voor deze complicatie. Naast de symptomen van hypothyreoïdie kunnen patiënten met myxoedeem coma de volgende ernstige tekenen vertonen:

• ademhalingsfalen
• bewusteloosheid
• bloedvergiftiging (sepsis)
• coma
• ernstige daling van de lichaamstemperatuur
• maagbloeding (symptomen kunnen braken van bloed en zwarte ontlasting omvatten)
• shock
• verminderd metabolisme door medicijnoverdosering
• verminderde ademhaling
• ernstige mentale veranderingen zoals hallucinaties, desoriëntatie en verwardheid
• hartafwijkingen zoals:
• abnormale hartritmes
• hartaanval
• hartfalen
• nierproblemen
• zwangerschapscomplicaties, zoals pre-eclampsie, miskraam en doodgeboorte
• toevallen

Preventie van complicaties bij hypothyreoïdie

Myxoedeem coma kan worden voorkomen door een vroege behandeling van hypothyreoïdie, regelmatig gebruik van schildkliermedicatie en tijdige herkenning van de waarschuwingssymptomen van myxoedeem coma.

Lees verder

• Hypothyreoïdie: Onvoldoende werking van schildklier