Snel of traag werkende schildklier: symptomen, behandeling

De schildklier, een orgaan in de vorm van een vlinder, bevindt zich onderin de hals. De schildklier maakt hormonen die belangrijk zijn voor het regelen van de stofwisseling. Maar wat gebeurt er als de schildklier te snel of juist te traag werkt? Wat zijn de oorzaken, symptomen en is een behandeling mogelijk? Naast hyperthyreoïdie en hypothyreoïdie kunnen er ook andere problemen optreden bij de schildklier.

Inhoud artikel

• De schildklier
• Hyperthyreoïdie (snel werkende schildklier)
• Hypothyreoïdie (langzaam werkende schildklier)

De schildklier

De schildklier en de bijschildklieren bevinden zich onderin de hals, ze maken hormonen en leveren deze af aan het bloed. Er zijn twee soorten schildklierhormonen en beiden regelen ze de stofwisseling. De stofwisseling is het geheel van chemische reacties die voortdurend in het lichaam plaatsvinden. Aandoeningen van de schildklier komen veel voor, maar omdat ze zich langzaam ontwikkelen kan het heel lang duren voordat een aandoening wordt opgespoord. Je kunt een te hoge of te lage activiteit hebben van de schildklier, dit komt het meeste voor, maar er zijn ook andere aandoeningen.

Hyperthyreoïdie (snel werkende schildklier)

Bij hyperthyreoïdie is er sprake van een overmatige werking van de schildklier: de schildklierhormonen worden bovenmatig geproduceerd. Het zorgt ervoor dat verschillende functies van het lichaam vlugger plaatsvinden.

Bij wie komt een snel werkende schildklier voor?

• Komt het meest voor bij personen tussen de twintig en de vijftig jaar.
• Een snel werkende schildklier komt veel vaker voor bij vrouwen.
• Erfelijkheid: het komt soms in families voor.
• Hoe iemand leeft, is geen factor van belang.

Oorzaken

Vaak is de ziekte van Graves de oorzaak. Dit is een auto-immuunziekte, het lichaam maakt antilichamen aan die de schildklier aansporen. Dit levert een overmaat aan hormonen op. Men heeft het vermoeden dat er een erfelijke component aanwezig is omdat de ziekte van Graves in sommige families voorkomt. Heel soms ziet men een verband met andere auto-immuunziektes, met name met vitiligo en anemie. Als een schildklier ontstoken raakt dan kan dit kortstondig leiden tot de verschijnselen van een snel werkende schildklier.

Symptomen

• Gejaagd gevoel;
• Nervositeit;
• Verlies van gewicht in combinatie met een toegenomen eetlust;
• Continu trillen van de handen;
• Een warme huid die vochtig is van het zweten;
• Angsten;
• Slapeloosheid;
• Uitpuilende ogen: als de snel werkende schildklier veroorzaakt wordt door de ziekte van Graves kan dit een symptoom zijn;
• Zwelling in de nek, dit komt door de schildklier die opgezet is (struma);
• Verslapping van de spieren;
• Vrouwen kunnen last krijgen van een ontregelde menstruatie.

Diagnose

Als de arts denkt dat het gaat om een snel werkende schildklier dan zal er bloedonderzoek gedaan worden. Het schildklierstimulerend hormoon (TSH) kan worden bepaald en mogelijk het schildklierhormoon zelf. Verder zal er gekeken worden of de schildklier is opgezwollen. Als er zwelling wordt aangetroffen dan kan er een scan worden gemaakt.

Wat kun je zelf doen?

Je kunt zelf niet veel doen. Belangrijk is om een arts te in te schakelen.

Behandeling

De verschijnselen die plotseling optreden, kunnen (indien nodig) verholpen worden met een bètablokker. De hartslag wordt door dit medicijn verlangzaamt en het trillen zal afnemen. Daarna zijn er verschillende soorten behandeling mogelijk: een operatie, radioactief jodium of medicijnen. Vaak worden er meer methoden na elkaar toegepast bij één patiënt. Een operatie is te prefereren bij mensen die kinderen willen. Na de behandeling produceert de schildklier vaak te weinig thyroxine, in dat geval moet je voor de rest van je leven aanvullend thyroxine slikken (tabletten).

De prognose

Bij veel mensen helpt de behandeling, maar hyperthyreoïdie kan terugkeren, vooral bij mensen met de ziekte van Graves.

Hypothyreoïdie (langzaam werkende schildklier)

Bij hypothyreoïdie is er sprake van onvoldoende werking van de schildklier: er worden onvoldoende schildklierhormonen geproduceerd. Verschillende lichaamsfuncties verlopen hierdoor trager.

Bij wie komt een langzaam werkende schildklier voor?

• Komt het meest voor boven de veertig jaar.
• Een langzaam werkende schildklier komt meer voor bij vrouwen.
• Erfelijkheid: komt soms in families voor.
• Een tekort aan jodium in het voedsel geeft meer kans op de ziekte in ontwikkelingslanden.

Oorzaken

Een ontsteking van de schildklier is vaak de oorzaak, er zijn twee vormen. Een meer acute, de ziekte van Quervain en een meer chronische: de ziekte van Hashimoto. Tijdens het ontstekingsproces is er meestal sprake van een snelle werking van de schildklier, maar later wordt de schildklierfunctie steeds minder. De behandeling van een snel werkende schildklier kan leiden tot een traag werkende schildklier. Congenitale hypothyreoïdie komt ook voor.

Symptomen

• Iemand heeft het snel koud;
• De huid wordt dik;
• Er kunnen schilfers loslaten van de huid;
• Iemand kan zich sloom voelen;
• Obstipatie kan optreden;
• Iets opgezwollen gelaat;
• De stem kan wat zwaarder klinken;
• Het haar wordt breekbaar, haar kan uitvallen.

Diagnose

Bovenstaande verschijnselen kunnen ook voorkomen bij andere ziekten, aandoeningen. Onderzoek van het bloed zal duidelijkheid moeten brengen of het gaat om een traag werkende schildklier.

Wat kun je zelf doen?

Zelf kun je niet heel veel doen. Zorg voor een goede conditie, eet gezond en gevarieerd.
Het is belangrijk om een arts te raadplegen als je vermoedt dat je last hebt van een schildklier die te traag werkt.

Behandeling

De kans is groot dat je een hypothyreoïdie krijgt na een schildklierontsteking of na een behandeling voor hyperthyreoïdie. De functie van de schildklier wordt dan nog vele jaren frequent gecontroleerd. Behandeling: het ontbrekende schildklierhormoon kan per tablet worden toegediend. Heel belangrijk is, dat de dosering slechts zeer langzaam wordt verhoogd. Met name als de aandoening al lange tijd bestaat en bij bejaarden. Plotseling overschakelen naar een normaal stofwisselingsniveau kan namelijk te veel zijn voor het hart.