Oververmoeidheid: Trage of overactieve schildklier

Een verkeerd werkende schildklier kan nare klachten zoals extreme vermoeidheid opleveren. Een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) kan problemen opleveren, maar een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) ook. In dit artikel uitleg over symptomen, oorzaken en behandeling van schildklierproblemen die onder andere moeheid veroorzaken.

De schildklier

De schildklier is een hormoonklier in de halsstreek die hormonen uitscheidt die belangrijk zijn voor de stofwisseling. Het is maar een klein orgaantje, maar heeft toch een enorm belangrijke functie in het lichaam. Bij kinderen heeft de stofwisseling invloed op de geestelijke ontwikkeling en groei, bij volwassenen beïnvloedt de stofwisseling het gewicht, hartritme, de concentratie, energie en geestelijke stabiliteit. Die stofwisseling wordt dus beïnvloed door de hormonen die de schildklier aanmaakt en afscheidt aan het bloed.

De schildklier wordt zelf ook aan het werk gezet door hormonen, dit proces begint in de hersenen. De hypothalamus, een klier in de hersenen, geeft het hormoon TRH af aan een andere klier in de hersenen: de hypofyse. De hypofyse geeft het hormoon TSH (het schildklierstimulerend hormoon) af aan de schildklier. De schildklier zelf maakt de hormonen thyroxine, thri-jodothyronine en calcitonine aan.

Als de schildklier te snel of te langzaam werkt worden er dus te veel of te weinig hormonen aangemaakt, waardoor gezondheidsklachten ontstaan. Als er te weinig hormonen aanworden gemaakt vertragen de lichamelijke en geestelijke processen. Dit heet hypothyreoïdie. Als de schildklier overactief is en dus te veel hormonen aanmaakt heet dit hyperthyreoïdie.

Symptomen

Symptomen van een te traag werkende schildklier:

• Extreme vermoeidheid
• Hartproblemen
• Depressieve gevoelens
• Menstruatieproblemen
• Verminderd libido
• Gevoeligheid voor kou
• Haaruitval
• Niet transpireren
• Gezichtstoename
• Opgezet gezicht

Symptomen van een te snel werkende schildklier:

• Vermoeidheid
• Hartkloppingen
• Diaree
• Gewichtsverlies
• Gevoeligheid voor warmte
• Kortademig bij inspanning
• Gejaagd gevoel
• Krachtsverlies
• Klamme handen
• Menstruatieproblemen
• Angstige gevoelens
• Sneller geïrriteerd zijn

Heb je last van één of meer van de bovenstaande klachten, raadpleeg dan altijd de huisarts.

Oorzaken

Schildklierproblemen kunnen ontstaan door een ontsteking aan de schildklier, aangeboren schildklier afwijkingen, bepaalde auto-immuunziektes, een operatie waarbij een deel van de schildklier is weggehaald, een jodium tekort of kanker (zeer zeldzaam).

De meest voorkomende oorzaak van schildklierproblemen is jodiumgebrek. Dit veroorzaakt een struma (schildkliervergroting), wat te zien is als een zwelling in de hals. Vaak is de oorzaak hiervan een jodiumgebrek in de voeding. Struma kan zowel veroorzaakt worden door een te snelle als te trage werking van de schildklier. Struma is een symptoom van zowel de ziekte van Graves als de ziekte van Hashimoto (zie hieronder).

Cretinisme is een hele extreme vorm van jodiumtekort waarbij schildklierziektes ontstaan. Hierbij is het jodiumtekort al voor de geboorte aanwezig. Cretinisme kan dwerggroei, mentale ziektes en motorische stoornissen veroorzaken.

Hyperthyreoïdie wordt vaak veroorzaakt door de ziekte van Graves. Dit is een auto-immuunziekte, waarbij het afweersysteem antistoffen tegen de schildkliercellen maakt. Eerst veroorzaakt de ziekte dus een te snelle schildklier werking, later zorgt het voor een te trage werking. Specifieke symptomen voor deze ziekte zijn huidzwellingen aan de benen en oogproblemen.

Een andere auto-immuunziekte die een afweerreactie tegen de eigen schildklier oproept is de ziekte van Hashimoto. Dit is een ziekte die vrij vaak voorkomt, vooral bij volwassen vrouwen. Door de ziekte ontstaat een vertraagde schildklierwerking, met de symptomen die bij hypothyreoïdie horen dus.

Een zeldzame oorzaak van vermoeidheid door schildklierproblemen is schildklierkanker. Er zijn verschillende soorten schildklierkanker, allen met een andere prognose en behandeling. Goedaardige knobbels in de schildklierstreek komen overigens wel relatief vaak voor.

Diagnose

Omdat de klachten die voorkomen bij hypothyreoïdie en hyperthyreoïdie niet heel specifiek zijn, en ook veel voorkomen bij andere aandoeningen, is het over het algemeen niet mogelijk om een diagnose te stellen op basis van de klachten. Als je meerdere klachten hebt uit de bovenstaande symptomen lijst, en je daarmee naar de huisarts gaat, test hij hoogst waarschijnlijk ook de schildklierwerking. Dit gebeurt meestal door middel van een bloedonderzoek, en soms door middel van een scan van de schildklier.

Behandeling

Een te trage schildklierwerking is op zichzelf makkelijk te behandelen, namelijk door het toedienen van het schildklierhormoon (thyroxine). Een overactieve schildklier wordt behandeld met medicijnen, radioactief jodium of een operatie. Als de hyperthyreoïdie of hypothyreoïdie een symptoom is van een ziekte waarbij schildklierproblemen optreden, dan ligt de behandeling aan de ziekte, de ernst daarvan en of de oogziekte van Graves ook optreedt.