Formicatie: Kriebelend gevoel alsof insecten op huid lopen

Sommige patiënten ervaren een onaangenaam gevoel alsof er mieren of andere insecten over hun huid kruipen. Deze gevoelsstoornis, bekend als formicatie, is afgeleid van het Latijnse woord voor mier: "formica". Naast het kriebelende gevoel kan er ook jeuk optreden. Formicatie is geassocieerd met verschillende medische aandoeningen en omgevingsfactoren. De behandeling richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak, waardoor de klachten van de meeste patiënten verlicht kunnen worden. In zeldzame gevallen treden er echter complicaties op door deze voor de patiënt erg vervelende tactiele hallucinatie.

• Synoniemen van formicatie
• Oorzaken van kriebelende beestjes op de huid
• Paresthesieën
• Formicatie
• Belangrijk
• Risicofactoren van het gevoel dat mieren of insecten op de huid kruipen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Terugtrekking van medicatie en drugs
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Vraaggesprek
• Diagnostisch onderzoek
• Behandeling van vorm van tactiele hallucinatie
• Prognose van het gevoel van kruipende insecten op de huid
• Complicaties van de sensatie van kruipende mieren op de huid
• Behandeling van formicatie
• Lokale behandeling
• Medicatie
• Psychologische behandeling
• Behandeling van de onderliggende oorzaak
• Belangrijk
• Prognose
• Factoren die de prognose kunnen beïnvloeden
• Mogelijke uitkomsten

Synoniemen van formicatie

Naast de term "formicatie" zijn er verschillende andere benamingen voor deze tactiele hallucinatie:

• Formicatio: De Latijnse term van waaruit formicatie is afgeleid, wat "mier" betekent.
• Myrmeciasis: Deze term benadrukt de sensatie van mierachtige beestjes die over de huid kruipen.
• Myrmecismus: Ook deze term verwijst naar de associatie met mieren, met de toevoeging van een -isme om het als een aandoening te duiden.

Naast deze synoniemen worden er soms ook minder formele termen gebruikt, zoals "mierenhuid", "kriebelbeestjes" of "huidprikkels".

Het is belangrijk om te weten dat de verschillende termen geen verschillende soorten formicatie beschrijven, maar simpelweg synoniemen zijn voor dezelfde aandoening.

Let op: De term "myrmecophobia" is niet synoniem voor formicatie, maar verwijst naar een specifieke fobie voor mieren.

Oorzaken van kriebelende beestjes op de huid

Het gevoel van kriebelende mieren of andere insecten op de huid, ook wel formicatie genoemd, is een vorm van paresthesie. Paresthesieën omvatten het waarnemen van brandende, prikkende, tintelende, koude of gevoelloze sensaties. Dit gekriebel kan ontstaan door druk op de gevoelszenuwen of door vaatkramp. In het geval van formicatie ervaart de patiënt echter een tactiele hallucinatie. Dit betekent dat er geen fysieke oorzaak is voor de waargenomen sensatie.

Paresthesieën

Paresthesieën kunnen door verschillende factoren worden veroorzaakt, waaronder:

• Zenuwbeschadiging: Schade aan zenuwen door aandoeningen zoals diabetes, multiple sclerose of gordelroos kan leiden tot paresthesieën.
• Druk op zenuwen: Druk op een zenuw door een tumor, zwangerschap of een strakke kledingstuk kan ook paresthesieën veroorzaken.
• Medicatie: Bepaalde medicijnen, zoals chemotherapiemedicijnen en anticonvulsiva, kunnen paresthesieën als bijwerking hebben.
• Vitaminetekorten: Een tekort aan vitamine B12 kan paresthesieën veroorzaken.
• Alcohol- en drugsgebruik: Overmatig alcohol- en drugsgebruik kan leiden tot paresthesieën.

Formicatie

Formicatie, als tactiele hallucinatie, kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, waaronder:

• Neurologische aandoeningen: Aandoeningen zoals Parkinson, fibromyalgie en migraine kunnen formicatie veroorzaken.
• Mentale aandoeningen: Schizofrenie en andere psychotische aandoeningen kunnen formicatie als symptoom hebben.
• Ontwenningsverschijnselen: Formicatie kan een symptoom zijn van ontwenningsverschijnselen bij het stoppen met alcohol, drugs of bepaalde medicijnen.
• Infecties: In zeldzame gevallen kan formicatie worden veroorzaakt door infecties zoals syfilis of Lyme-ziekte.

Belangrijk

Het is belangrijk om te onthouden dat dit slechts enkele mogelijke oorzaken van formicatie zijn. In veel gevallen is de oorzaak niet bekend. Raadpleeg altijd een arts als je last hebt van formicatie, vooral als je ook andere symptomen ervaart, zoals pijn, zwakte of gevoelloosheid. De arts kan een diagnose stellen en een geschikte behandeling aanbevelen.

Risicofactoren van het gevoel dat mieren of insecten op de huid kruipen

Aandoeningen

Verschillende aandoeningen kunnen leiden tot formicatie:

• aanhoudende angst
• diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes mellitus met zenuwpijn)
• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• gordelroos (infectie met een huiduitslag en symptomen aan het gezicht)
• huidkanker, zoals een cutaan squameus celcarcinoom
• kwikvergiftiging (overmatige blootstelling aan kwik)
• schizofrenie (aandoening met onder andere waanideeën en hallucinaties)
• syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)

Omgevingsfactoren

Menopauze
Een lager oestrogeengehalte tijdens de perimenopauze (periode van symptomen voor de menopauze) en de menopauze kan formicatie veroorzaken.

Blootstelling aan pesticiden
Blootstelling aan pesticiden kan leiden tot een kriebelend gevoel op de huid.

Geslacht
Vooral vrouwen tussen 50-59 jaar oud krijgen de diagnose van formicatie. Stress en angst liggen bij hen vaak aan de basis.

Terugtrekking van alcohol
De terugtrekking van alcohol door alcoholisten kan leiden tot het gevoel dat beestjes op de huid kruipen. De patiënt krijgt dan te maken met delirium tremens, waarbij hij visuele hallucinaties (zien van onechte beelden) van insecten ervaart, evenals andere symptomen. Een arts of een andere professional houdt daarom best toezicht op alcoholontwenning, aangezien de symptomen soms ernstig zijn.

Terugtrekking van medicatie en drugs

Formicatie treedt soms op wanneer een patiënt bij de terugtrekking van drugs en medicijnen, zoals:

• benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen)
• cocaïne
• heroïne
• Lunesta
• MDMA
• methamfetamine
• opioïden (krachtige pijnstillers), zoals codeïne of morfine
• Ritalin
• sommige antidepressiva, zoals selectieve serotonineheropnameremmers
• tramadol
• Wellbutrin

Meestal is de formicatie als gevolg van medicatie- en drugsterugtrekking een tijdelijk fenomeen dat verdwijnt wanneer de patiënt hersteld is van de ontwenningsverschijnselen. Houdt het gevoel aan of is dit zeer intens, dan wijst dit mogelijk op een drugspsychose. De patiënt gelooft dan dat hij daadwerkelijk besmet is door insecten die in de huid zijn terechtgekomen.

Symptomen

Mensen met formicatie ervaren kriebelende sensaties op de huid, met name op de armen en benen. Deze sensaties kunnen gepaard gaan met een tintelend, prikkend of brandend gevoel. Jeuk is ook een veelvoorkomend symptoom bij formicatie, en kan in de nacht erger zijn dan overdag. De intense jeuk kan leiden tot krabben, wat op zijn beurt schade aan de huid kan veroorzaken. In sommige gevallen kunnen de symptomen van formicatie zo ernstig zijn dat ze de kwaliteit van leven van de patiënt aantasten.

Daarnaast kunnen mensen met formicatie ook last hebben van:
Pijn: De kriebelende sensaties kunnen gepaard gaan met pijn, die kan variëren van mild tot ernstig.
Slaapproblemen: De jeuk en het ongemak van formicatie kunnen het moeilijk maken om in slaap te vallen of door te slapen.
Angst en depressie: De chronische aard van formicatie kan leiden tot angst en depressie, vooral als de symptomen ernstig zijn en de kwaliteit van leven beïnvloeden.

Het is belangrijk om te onthouden dat de symptomen van formicatie per persoon kunnen variëren. Sommige mensen ervaren slechts milde symptomen, terwijl anderen er ernstiger last van hebben.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

Om een juiste diagnose te kunnen stellen, is het belangrijk dat de patiënt de arts zo nauwkeurig mogelijk informeert over de symptomen en relevante informatie. De arts zal vragen stellen over:

• Aanvullende symptomen: Naast formicatie ervaart de patiënt mogelijk andere symptomen, zoals pijn, zwakte, gevoelloosheid, jeuk of huiduitslag. Deze informatie kan de arts helpen bij het bepalen van de oorzaak.
• Tijdstip van symptomen: Treedt formicatie op op bepaalde momenten van de dag, zoals 's nachts of na inspanning? Dit kan nuttig zijn bij het identificeren van mogelijke triggers.
• Alcoholgebruik: Alcoholgebruik kan formicatie verergeren of zelfs uitlokken. De arts zal vragen naar de hoeveelheid en frequentie van alcoholconsumptie.
• Aanvang van symptomen: Kan de patiënt zich herinneren wat er gebeurde toen de symptomen voor het eerst begonnen? Dit kan een aanwijzing zijn voor de onderliggende oorzaak.
• Medicatiegebruik: De patiënt dient te melden welke medicijnen hij gebruikt, inclusief voorgeschreven medicijnen, vrij verkrijgbare medicijnen en supplementen. Sommige medicijnen kunnen formicatie als bijwerking hebben.
• Drugsgebruik: Recreatief drugsgebruik kan formicatie veroorzaken of verergeren. De arts zal vragen naar het gebruik van drugs, inclusief het type drug, de dosering en de frequentie van gebruik.

Diagnostisch onderzoek

Naast deze vragen zal de arts de patiënt lichamelijk onderzoeken en mogelijk aanvullende tests uitvoeren, zoals:

• Bloedonderzoeken: Bloedonderzoeken kunnen worden gebruikt om aandoeningen zoals diabetes, nierziekte of schildklierproblemen uit te sluiten, die formicatie kunnen veroorzaken.
• Neurologisch onderzoek: Een neurologisch onderzoek kan worden uitgevoerd om zenuwbeschadiging of andere neurologische aandoeningen op te sporen die formicatie kunnen veroorzaken.
• Huidonderzoek: Een huidonderzoek kan worden uitgevoerd om huidaandoeningen zoals schurft of gordelroos uit te sluiten, die gepaard kunnen gaan met jeuk en kriebelende sensaties.

Het is belangrijk om te onthouden dat formicatie een complexe aandoening kan zijn met verschillende oorzaken. De arts zal alle beschikbare informatie zorgvuldig beoordelen om de juiste diagnose te stellen en een geschikte behandeling aan te bevelen.

Behandeling van vorm van tactiele hallucinatie

De behandeling voor formicatie hangt af van de onderliggende oorzaak. Een op de huid aangebrachte crème, zoals hydrocortison, verlicht de jeuk voor sommige patiënten. Vochtinbrengende crèmes of barrièrecrèmes houden de huid gezond en voldoende gehydrateerd (vochtig). Sommige patiënten hebben baat bij het aanbrengen van ijs op het getroffen gebied, waardoor de huid onmiddellijk kalmeert. Ligt de ziekte van Parkinson, gordelroos of fibromyalgie aan de basis van de kriebelende gevoelens, dan zet de arts passende medicatie in en stelt hij een langdurig behandelplan op. Als medicatie de oorzaak is van het gevoel dat insecten op de huid kruipen, dan schrijft de arts andere medicijnen voor. Soms vermindert een antihistaminicum, zoals Zyrtec of Benadryl, de sensaties van formicatie. Als het gekriebel op de huid gekoppeld is aan recreatief drugsgebruik, is het belangrijk om hiermee te stoppen onder leiding van een professionele hulpverlener die ook de ontwenningsverschijnselen tijdig kan behandelen.

Prognose van het gevoel van kruipende insecten op de huid

Formicatie is een symptoom dat meestal te wijten is aan een onderliggende aandoening. Meestal stopt het gevoel dat miertjes op de huid kruipen wanneer de arts de onderliggende ziekte heeft aangepakt. Ook verdwijnen de symptomen wanneer de omgevingsfactor verdwenen of gestopt is, zoals de ontwenningsverschijnselen van het drinken van alcohol.

Complicaties van de sensatie van kruipende mieren op de huid

Het is belangrijk om medisch advies in te winnen voor alle mogelijke complicaties. Mogelijke complicaties van formicatie zijn:

• angst
• bloedverlies
• concentratieproblemen
• afscheiding uit de huid
• depressie
• slechte slaapkwaliteit (slaapproblemen)
• frustratie
• gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
• infecties: Als een patiënt formicatie ervaart, gaat hij mogelijk constant krabben aan de huid. Hierdoor breekt de huid, waardoor bacteriën kunnen binnendringen en sneller infecties ontstaan.
• koorts
• mondklem
• pijn
• sepsis (in ernstige gevallen)
• stijfheid
• vermoeidheid

In zeldzame gevallen zijn patiënten ervan overtuigd dat het kriebelende gevoel op de huid te wijten is aan de aanwezigheid van echte insecten op of onder de huid. Deze patiënten lijden aan ‘misleidende parasitose’. Ze geloven echt dat er insecten of parasieten op of onder de huid aanwezig zijn, ook al stellen artsen, ongediertebestrijdingsexperts en entomologen deze patiënten gerust.

Behandeling van formicatie

De behandeling van formicatie hangt af van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen kan de behandeling van de oorzaak de symptomen van formicatie verlichten of doen verdwijnen. In andere gevallen kan symptomatische behandeling nodig zijn om de jeuk, pijn en andere ongemakken te verminderen.

Mogelijke behandelingen omvatten:

Lokale behandeling

• Crèmes: Vochtinbrengende crèmes of crèmes met corticosteroïden kunnen de jeuk en irritatie van de huid verlichten.
• Koele kompressen: Het aanbrengen van koele kompressen op de getroffen gebieden kan de kriebelende sensaties en pijn tijdelijk verlichten.

Medicatie

• Antihistaminica: Antihistaminica, zoals Zyrtec of Benadryl, kunnen de jeuk en andere allergische symptomen verminderen.
• Anticonvulsiva: Anticonvulsiva, zoals gabapentine of pregabaline, kunnen worden gebruikt om zenuwpijn en kriebelende sensaties te behandelen.
• Antidepressiva: Antidepressiva, zoals amitriptyline of duloxetine, kunnen nuttig zijn bij formicatie geassocieerd met angst of depressie.

Psychologische behandeling

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT kan nuttig zijn bij het leren omgaan met de symptomen van formicatie en het verminderen van de impact op het dagelijks leven.
• Ontspanningstechnieken: Ontspanningstechnieken, zoals yoga of meditatie, kunnen stress en angst verminderen, die formicatie kunnen verergeren.

Behandeling van de onderliggende oorzaak

• Neurologische aandoeningen: De behandeling van neurologische aandoeningen zoals Parkinson of fibromyalgie kan de symptomen van formicatie verbeteren.
• Mentale aandoeningen: Behandeling van mentale aandoeningen zoals schizofrenie kan de symptomen van formicatie verminderen.
• Ontwenningsverschijnselen: Begeleiding bij het stoppen met alcohol, drugs of bepaalde medicijnen kan de symptomen van formicatie veroorzaakt door ontwenningsverschijnselen verminderen.
• Infecties: Behandeling van infecties zoals syfilis of Lyme-ziekte kan de symptomen van formicatie veroorzaakt door deze infecties doen verdwijnen.

Belangrijk

De keuze van de behandeling hangt af van de individuele patiënt en de onderliggende oorzaak van formicatie. Overleg met een arts om de beste behandelingsoptie te bepalen voor jouw specifieke situatie. In sommige gevallen kan een combinatie van verschillende behandelingen nodig zijn om de symptomen effectief te beheersen.

Prognose

De prognose van formicatie hangt af van de onderliggende oorzaak. In sommige gevallen, zoals wanneer formicatie wordt veroorzaakt door een medicijn of een infectie, kan de prognose zeer goed zijn en kunnen de symptomen volledig verdwijnen met de juiste behandeling. In andere gevallen, zoals wanneer formicatie wordt veroorzaakt door een neurologische aandoening, kan de aandoening chronisch zijn en is symptoombehandeling wellicht de enige optie.

Factoren die de prognose kunnen beïnvloeden

• De onderliggende oorzaak: De prognose is over het algemeen beter voor formicatie die wordt veroorzaakt door een behandelbare oorzaak, zoals een medicijn of een infectie, dan voor formicatie die wordt veroorzaakt door een chronische aandoening.
• De ernst van de symptomen:[/B] Mensen met milde symptomen hebben over het algemeen een betere prognose dan mensen met ernstige symptomen die hun dagelijks leven aantasten.
• [B]De algemene gezondheid: De algemene gezondheid van de patiënt kan ook een rol spelen bij de prognose. Mensen met een goede algehele gezondheid zijn mogelijk beter in staat om met de symptomen van formicatie om te gaan en de behandeling te ondergaan.
• Leefstijlfactoren: Roken, overmatig alcoholgebruik en drugsgebruik kunnen de prognose van formicatie verergeren.

Mogelijke uitkomsten

• Volledige genezing: In sommige gevallen kan formicatie volledig genezen met de juiste behandeling.
• Verbetering van symptomen: In veel gevallen kunnen de symptomen van formicatie worden verbeterd met behandeling, waardoor de patiënt een beter kwaliteit van leven kan leiden.
• Chronische aandoening: In sommige gevallen kan formicatie een chronische aandoening zijn, met symptomen die gedurende lange tijd aanwezig blijven.

De prognose van formicatie kan per persoon variëren.