Metamorfopsie: Vervormde beelden zien (vervormd zicht)

Sommige mensen ervaren bij het zien van een boom dat deze krom of gebogen lijkt, terwijl deze recht staat. Dit verschijnsel is een voorbeeld van metamorfopsie, een symptoom dat vaak een indicatie is van een onderliggende (oog)aandoening waarbij het zicht vervormd of gekromd is. Metamorfopsie treedt vaak op bij aantasting van de macula, het centrale deel van het netvlies dat verantwoordelijk is voor scherp en gedetailleerd zicht. Dit vervelende symptoom kan naast een verminderd en vervormd zicht ook andere complicaties met zich meebrengen. Het is dan ook cruciaal voor patiënten met deze klacht om zo snel mogelijk een oogarts te raadplegen, zodat de onderliggende oorzaak kan worden vastgesteld en een geschikte behandeling kan worden gestart. Het symptoom metamorfopsie werd voor het eerst beschreven door de Duitse oogarts Johann Friedrich Horner in de 19e eeuw.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Oogziekten & vervormde beelden zien
• Hersenen & vervormd gezichtsvermogen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van vervormd zicht
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van oogziekten
• Progressie van ooggerelateerde symptomen
• Complicaties van metamorfopsie
• Preventie

Epidemiologie

Metamorfopsie is een visuele aandoening die het gezichtsvermogen van patiënten aanzienlijk kan beïnvloeden. De epidemiologie van metamorfopsie omvat de studie van de prevalentie, incidentie en de geografische verdeling van de aandoening, evenals de risicogroepen die het meest vatbaar zijn voor deze aandoening.

Prevalentie

De prevalentie van metamorfopsie is hoger in ontwikkelde landen, vooral onder ouderen. Studies tonen aan dat de prevalentie bij mensen ouder dan 60 jaar aanzienlijk toeneemt, vanwege de hogere incidentie van aandoeningen zoals maculadegeneratie en diabetische retinopathie die metamorfopsie kunnen veroorzaken. Bij patiënten met maculadegeneratie is het percentage metamorfopsie vaak 30-50%.

Incidentie

De incidentie van metamorfopsie is sterk afhankelijk van de onderliggende aandoening die de visuele vervorming veroorzaakt. Maculadegeneratie is de belangrijkste oorzaak bij ouderen, terwijl diabetische retinopathie een belangrijke oorzaak is bij patiënten met diabetes. Bij oudere patiënten wordt de incidentie vaak geschat op 2-4 gevallen per 1.000 personen per jaar.

Geografische verdeling

Metamorfopsie komt vaker voor in Noord-Amerika en Europa, waar de vergrijzing van de bevolking hoog is en de prevalentie van maculadegeneratie ook toeneemt. In ontwikkelingslanden komt de aandoening minder vaak voor, vaak vanwege beperkte toegang tot medische zorg en screening voor onderliggende risicofactoren zoals diabetes.

Mechanisme

Het mechanisme van metamorfopsie is voornamelijk gerelateerd aan de verstoring van het netvlies of de verwerking van visuele informatie in de hersenen. De aandoening wordt meestal veroorzaakt door schade aan de macula, het centrale gedeelte van het netvlies, of door neurologische schade die de visuele verwerking verstoort.

Netvliesveranderingen

Bij maculadegeneratie wordt de macula beschadigd, wat leidt tot een verminderde zichtbaarheid van details in het centrale gezichtsveld. Dit veroorzaakt visuele vervormingen, zoals het zien van rechte lijnen als gebogen. De fotoreceptoren in de macula verliezen hun vermogen om lichtcorrect te verwerken, wat leidt tot de visuele vervorming die kenmerkend is voor metamorfopsie.

Veranderingen in visuele verwerking

In sommige gevallen ontstaat metamorfopsie door aandoeningen van de hersenen die de visuele informatieverwerking beïnvloeden, zoals herseninfarcten of neurologische aandoeningen die de occipitale kwab beïnvloeden. Schade aan de hersenen kan het vermogen om visuele beelden te interpreteren verstoren, wat leidt tot vervormde waarnemingen.

Netvliesdegeneratie

Netvliesdegeneratie, voornamelijk veroorzaakt door maculadegeneratie, is een belangrijke oorzaak van metamorfopsie. Bij deze aandoeningen, die voornamelijk oudere patiënten treffen, breiden de visuele vervormingen zich uit van kleine details naar grotere delen van het gezichtsveld naarmate de aandoening vordert. De schade aan de fotoreceptoren is meestal onomkeerbaar, waardoor visuele vervormingen steeds zichtbaarder worden.

Oorzaken

Metamorfopsie wordt vaak veroorzaakt door onderliggende aandoeningen die de integriteit van het netvlies of de visuele verwerking in de hersenen verstoren. Veelvoorkomende oorzaken zijn degeneratieve aandoeningen van het netvlies, zoals maculadegeneratie, en metabole aandoeningen zoals diabetes.

Maculadegeneratie

Maculadegeneratie, vooral de leeftijdsgebonden vorm, is een van de meest voorkomende oorzaken van metamorfopsie, vooral bij ouderen. De aandoening veroorzaakt een geleidelijke achteruitgang van de macula, het centrale deel van het netvlies, wat leidt tot een verlies van scherp zicht en de vervorming van visuele beelden. Dit is de belangrijkste oorzaak van metamorfopsie bij mensen ouder dan 65 jaar.

Diabetes retinopathie

Diabetes mellitus kan leiden tot diabetische retinopathie, een aandoening waarbij de bloedvaten in het netvlies worden beschadigd, wat leidt tot visuele vervormingen. Deze aandoening komt vooral voor bij patiënten met langdurige diabetes en kan leiden tot visusverlies en metamorfopsie door de ophoping van bloed en vocht in het netvlies.

Neurologische aandoeningen

Metamorfopsie kan ook optreden bij neurologische aandoeningen, zoals herseninfarcten of schade aan de occipitale kwab, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de visuele verwerking. Deze aandoeningen kunnen de visuele perceptie verstoren, wat resulteert in vervormde beelden, zoals het zien van rechthoeken als cirkels of rechte lijnen als golven.

Oogziekten & vervormde beelden zien

Maculadegeneratie

Metamorfopsie is vaak een symptoom van leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Maculadegeneratie is een oogaandoening die vooral voorkomt bij mensen boven de vijftig jaar en gekenmerkt wordt door een geleidelijke achteruitgang van het gezichtsvermogen in het centrale deel van het gezichtsveld, als gevolg van schade aan het netvlies.

Maculagat

Maculagat komt voornamelijk voor bij mensen boven de zestig jaar en wordt gekenmerkt door een verlies van centraal zicht in vaak één oog. Dit kan ontstaan door een netvliesloslating die een gat in de macula veroorzaakt. Een maculagat gaat vaak gepaard met metamorfopsie, wazig zicht, en problemen met lezen.

Netvliesloslating

Bij netvliesloslating scheidt het netvlies zich van de onderliggende lagen, wat leidt tot een verminderd zicht en vaak tot metamorfopsie. Een netvliesloslating kan worden veroorzaakt door een hoofdletsel, een oogletsel, een oogontsteking, of diabetes mellitus. Andere oorzaken kunnen complicaties bij chirurgie, een familiale voorgeschiedenis van netvliesloslating, en ernstige bijziendheid zijn.

Andere oogziekten

Andere oogziekten die metamorfopsie kunnen veroorzaken zijn:

• Bijziendheid (myopie: wazig zien op afstand)
• Centrale sereuze chorioretinopathie
• Diabetisch maculaoedeem
• Oculair hemangioom (goedaardig bloedvatgezwel rond het oog)
• Epiretinale membraanvorming (neovascularisatie)
• Niet-diabetisch maculaoedeem (zwelling door vochtophoping in de gele vlek)
• Ocuaire toxoplasmose (parasitaire ooginfectie)
• Vitelliforme maculadystrofie (ziekte van Best)

Hersenen & vervormd gezichtsvermogen

Migraine

Bij migraine verwijden de bloedvaten in de hersenen en worden hormonen vrijgegeven die pijnreceptoren activeren. Dit kan leiden tot visuele stoornissen zoals metamorfopsie. De symptomen zijn meestal tijdelijk, maar sommige patiënten ervaren frequente migraines met aura-aanvallen en/of eenzijdige hoofdpijn.

Andere hersenproblemen

Bij hoofdletsel, pseudotumor cerebri (verhoogde druk in de schedel) of beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) kan de visuele cortex de beelden niet goed verwerken, wat kan leiden tot vervormd zicht.

Risicofactoren

De risicofactoren voor metamorfopsie zijn vaak gerelateerd aan de onderliggende aandoeningen die de visuele verwerking beïnvloeden. Sommige risicofactoren zijn genetisch, terwijl andere te maken hebben met levensstijl en de aanwezigheid van andere aandoeningen.

Leeftijd

Oudere leeftijd is een belangrijke risicofactor voor metamorfopsie, vooral vanwege de hogere incidentie van leeftijdsgebonden maculadegeneratie en andere netvliesaandoeningen. Bij mensen ouder dan 60 jaar is de kans op metamorfopsie significant hoger, met name bij patiënten die lijden aan maculadegeneratie of diabetische retinopathie.

Diabetes mellitus

Diabetes is een belangrijke risicofactor voor zowel maculadegeneratie als diabetische retinopathie, aandoeningen die metamorfopsie kunnen veroorzaken. Het risico op het ontwikkelen van deze aandoeningen neemt toe bij een slecht gereguleerde bloedsuikerspiegel, wat leidt tot schade aan de bloedvaten in het netvlies.

Genetica

Genetische factoren spelen een rol bij het risico op het ontwikkelen van maculadegeneratie en andere netvliesaandoeningen. Bij patiënten met een familiegeschiedenis van maculadegeneratie of andere visuele stoornissen is het risico op metamorfopsie verhoogd. Genetisch onderzoek kan nuttig zijn om patiënten te identificeren die mogelijk een verhoogd risico lopen.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die meer kans hebben om metamorfopsie te ontwikkelen. Deze groepen worden gekarakteriseerd door genetische factoren, levensstijl, en de aanwezigheid van andere medische aandoeningen die de visuele gezondheid kunnen beïnvloeden.

Ouderen

Ouderen zijn de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van metamorfopsie, voornamelijk vanwege de hogere prevalentie van leeftijdsgebonden maculadegeneratie en andere netvliesaandoeningen zoals diabetische retinopathie. De kans op metamorfopsie neemt toe naarmate men ouder wordt, met name bij mensen boven de 60 jaar. Bij ouderen is het ook vaker het geval dat visuele veranderingen zoals vervorming van beelden en verminderd zicht optreden.

Diabetici

Patiënten met diabetes, vooral degenen met langdurige of slecht gereguleerde diabetes, vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van metamorfopsie. Diabetische retinopathie, een veelvoorkomende complicatie van diabetes, veroorzaakt schade aan de bloedvaten in het netvlies, wat kan leiden tot visuele vervormingen zoals metamorfopsie. Het risico neemt toe bij patiënten die een slechte bloedsuikercontrole hebben, wat leidt tot een hogere incidentie van netvliesaandoeningen.

Familiegeschiedenis van netvliesaandoeningen

Een familiegeschiedenis van maculadegeneratie of andere netvliesaandoeningen kan het risico op het ontwikkelen van metamorfopsie verhogen. Genetische aanleg speelt een rol bij de ontwikkeling van deze aandoeningen, en patiënten met een familielid die deze aandoeningen heeft gehad, kunnen een verhoogd risico op metamorfopsie hebben. Genetisch advies kan nuttig zijn voor mensen die zich zorgen maken over hun risico.

Symptomen van vervormd zicht

Metamorfopsie wordt gekenmerkt door het waarnemen van vervormde verticale of horizontale lijnen, waardoor het gezichtsvermogen als “instabiel” kan worden ervaren. Rechte lijnen kunnen golvend of gekruld lijken. Platte oppervlakken kunnen gekromd lijken en een raster van rechte lijnen kan "leeg" lijken voor de patiënt. Specifieke vormen van metamorfopsie zijn micropsie en macropsie. Bij micropsie ziet de patiënt objecten kleiner dan ze in werkelijkheid zijn, terwijl bij macropsie objecten groter lijken dan ze werkelijk zijn.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij metamorfopsie kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening. Het is van cruciaal belang voor patiënten om zich bewust te zijn van deze symptomen, zodat ze tijdig medische hulp kunnen zoeken. Het vroegtijdig herkennen van alarmsymptomen kan helpen bij het voorkomen van verdere visuele achteruitgang.

Vervormde lijnen

Een van de meest kenmerkende symptomen van metamorfopsie is het zien van vervormde rechte lijnen. Dit kan lijken op gebogen lijnen of vervormde objecten die normaal recht zouden moeten zijn, zoals deuren of het plafond van een kamer. Patiënten ervaren vaak dat het gezichtsveld wordt vervormd door deze vervormde lijnen, wat kan duiden op een onderliggende aandoening zoals maculadegeneratie.

Wazig of vlekkerig zicht

Wazig of vlekkerig zicht kan ook een alarmsymptoom zijn van metamorfopsie. Patiënten kunnen merken dat hun zicht wazig is in het midden van hun gezichtsveld, wat de helderheid van visuele waarnemingen vermindert. Dit kan wijzen op maculaire aandoeningen of andere visuele stoornissen die metamorfopsie kunnen veroorzaken.

Verminderd centraal zicht

Verminderd centraal zicht is een ander veelvoorkomend alarmsymptoom van metamorfopsie. Patiënten kunnen merken dat ze moeite hebben met het zien van details in het centrum van hun gezichtsveld, zoals tekst lezen of gezichten herkennen. Dit is typisch voor aandoeningen die de macula beïnvloeden, zoals maculadegeneratie.

Verlies van visuele helderheid

Het verlies van visuele helderheid in het centrale gezichtsveld kan een ernstig symptoom zijn van metamorfopsie, vooral bij oudere patiënten of bij mensen met diabetes. Dit symptoom kan zich geleidelijk ontwikkelen, maar het is belangrijk dat patiënten niet wachten met het zoeken naar medische hulp, omdat vroegtijdige diagnose en behandeling de visuele achteruitgang kunnen vertragen.

Diagnose en onderzoeken

Een grondig oogonderzoek is essentieel. Dit onderzoek omvat onder andere een gezichtsscherptetest en een oftalmoscopie (onderzoek van de achterkant van het oog). Soms kan een patiënt een normaal gezichtsvermogen en een normale fundus vertonen, terwijl er toch sprake kan zijn van maculopathie. Daarom wordt ook een test met een Amsler-rooster uitgevoerd. Dit rooster heeft verticale en horizontale parallelle lijnen met een centraal punt, en vormt een vierkant van 10 cm. De arts presenteert het rooster op 28-30 cm afstand onder belichting en na zorgvuldige refractieve correctie van het oog. De patiënt kijkt naar het centrale punt in het rooster. Als de patiënt rechte en evenwijdige lijnen ziet die gelijkmatig en regelmatig zijn, kan metamorfopsie uitgesloten worden. Bij onregelmatigheden beschrijft de patiënt waar hij deze waarneemt en hoe groot de vervormingen zijn.

Behandeling van oogziekten

De arts zal het onderliggende probleem dat leidt tot metamorfopsie vaststellen. Dit vereist dat de patiënt een oogarts bezoekt. De behandeling kan variëren afhankelijk van de oorzaak. Bij maculadegeneratie kan laserfotocoagulatie een optie zijn. Voor netvliesloslatingen zijn vaak chirurgische ingrepen nodig, zoals een sclerale knik, pneumatische retinopexie of vitrectomie. Indien de oorzaak een maculagat is, kan cryotherapie (behandeling met koude) worden ingezet om verdere netvliesloslating te voorkomen. Bij migraine kan de arts pijnstillers zoals paracetamol en NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) voorschrijven, naast alternatieve behandelingen zoals relaxatietechnieken, voldoende slaap, het stoppen met roken en het vermijden van voedingsmiddelen met een hoog tyraminegehalte.

Progressie van ooggerelateerde symptomen

De prognose van metamorfopsie varieert afhankelijk van de oorzaak van de vervorming. Behandeling van de onderliggende aandoening kan de symptomen verbeteren of stabiliseren.

Complicaties van metamorfopsie

Metamorfopsie kan de leesvaardigheid en gezichtswaarneming aanzienlijk verminderen, wat de kwaliteit van leven van de patiënt sterk kan beïnvloeden. Patiënten kunnen moeite hebben met dagelijkse taken en hun zelfstandigheid kan verminderd worden.

Preventie

Hoewel metamorfopsie vaak een gevolg is van onderliggende aandoeningen die moeilijk te voorkomen zijn, zijn er preventieve maatregelen die het risico op de aandoening kunnen verlagen. Preventie richt zich voornamelijk op het beheer van risicofactoren, zoals diabetes en de gezondheid van het netvlies, evenals op het handhaven van een gezonde levensstijl.

Gezond voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan de gezondheid van de ogen en het verminderen van het risico op netvliesaandoeningen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, vitamine C, vitamine E, en omega-3-vetzuren kunnen de gezondheid van de ogen ondersteunen en de kans op aandoeningen zoals maculadegeneratie verlagen. Het is belangrijk dat patiënten voedingskeuzes maken die rijk zijn aan groenten, fruit, vis, en noten om de gezondheid van het netvlies te bevorderen.

Regelmatige oogonderzoeken

Regelmatige oogonderzoeken zijn cruciaal voor het opsporen van netvliesaandoeningen en het vroegtijdig identificeren van tekenen van metamorfopsie. Voor ouderen en mensen met diabetes wordt aanbevolen om jaarlijkse oogonderzoeken te ondergaan, waarbij oogartsen letten op tekenen van maculadegeneratie of andere aandoeningen die visuele vervormingen kunnen veroorzaken. Vroege detectie kan de kans op herstel vergroten en verdere visuele schade voorkomen.

Bloedsuikercontrole bij diabetici

Voor patiënten met diabetes is het essentieel om de bloedsuikerspiegel goed te reguleren om het risico op diabetische retinopathie te verlagen. Het handhaven van een gezonde bloedsuikercontrole kan het risico op visuele aandoeningen zoals metamorfopsie verminderen. Dit kan worden bereikt door regelmatige controle van de bloedsuikerspiegel, het volgen van het voorgeschreven voedingspatroon, en het gebruik van medicatie zoals insuline indien nodig.

Stoppen met roken

Roken is een bekende risicofactor voor verschillende oogziekten, waaronder maculadegeneratie. Het stoppen met roken kan het risico op visuele aandoeningen aanzienlijk verlagen. Rokers hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van maculaire degeneratie en andere netvliesaandoeningen, wat hen vatbaarder maakt voor metamorfopsie.