Lewy-body-dementie: Problemen met denken, slaap en humeur

Lewy bodies (Lewy-lichaampjes) zijn abnormale ophopingen van het eiwit alfasynucleïne die zich vormen in de hersenen. Deze ophopingen verstoren de normale werking van het brein, wat leidt tot Lewy-body-dementie (LBD). Deze vorm van dementie veroorzaakt problemen met geheugen, beweging, denkvaardigheden, stemming en gedrag, waardoor het voor de patiënt moeilijk wordt om dagelijkse activiteiten uit te voeren en voor zichzelf te zorgen. Anno augustus 2024 is er nog geen genezing mogelijk voor Lewy-body-dementie, maar er zijn verschillende therapieën beschikbaar om de symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren.

• Epidemiologie
• Soorten Lewy-body-dementie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Vergelijking met andere vormen van dementie
• Symptomen
• Autonoom zenuwstelsel
• Beweging
• Cognitieve symptomen
• Stemming
• Slaap
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Andere therapieën
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Lewy-body-dementie is, na de ziekte van Alzheimer, een van de meest voorkomende vormen van dementie. De ziekte treft meestal mensen boven de vijftig jaar. Wanneer Lewy-body-dementie optreedt bij patiënten jonger dan 65 jaar, spreken we van jongdementie.

Soorten Lewy-body-dementie

Dementie met Lewy-lichaampjes
Lewy-body-dementie begint vaak met coördinatieproblemen en andere motorische problemen. Binnen een jaar ontwikkelen zich denk- en geheugenproblemen die vergelijkbaar zijn met die van de ziekte van Alzheimer, samen met gedragsveranderingen. Veel patiënten ervaren ook visuele hallucinaties (het zien van dingen die er niet zijn).

Dementie bij de ziekte van Parkinson
Bij patiënten met de ziekte van Parkinson ontwikkelt dementie zich vaak in een later stadium van de ziekte. De motorische symptomen zoals tremoren en spierstijfheid verschijnen eerst, terwijl geheugenproblemen en cognitieve stoornissen later optreden.

Oorzaken

Lewy bodies bestaan voornamelijk uit het eiwit alfasynucleïne. Wanneer deze eiwitten zich ophopen in de hersenen, verstoort dit de aanmaak van neurotransmitters zoals acetylcholine en dopamine. Acetylcholine is cruciaal voor geheugen en leren, terwijl dopamine belangrijk is voor beweging, stemming en slaap. De precieze reden waarom deze eiwitten zich ophopen en waarom sommige mensen Lewy-body-dementie ontwikkelen terwijl anderen dat niet doen, is anno augustus 2024 nog steeds niet volledig begrepen.

Risicofactoren

Verschillende factoren verhogen het risico op Lewy-body-dementie:

Het hebben van de ziekte van Parkinson.
Een voorgeschiedenis van REM-slaapgedragsstoornis.
Een familiegeschiedenis van Parkinson of Lewy-body-dementie.
Man zijn, aangezien mannen vaker worden getroffen dan vrouwen.
Leeftijd, met name boven de zestig jaar.

Vergelijking met andere vormen van dementie

Lewy-body-dementie, de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson delen veel kenmerken, maar er zijn belangrijke verschillen.

Geheugenproblemen
Hoewel alle drie de aandoeningen geheugenproblemen veroorzaken, zijn deze bij Lewy-body-dementie vaak fluctuerend, in tegenstelling tot het aanhoudende geheugenverlies bij Alzheimer.

Hallucinaties
Bij Lewy-body-dementie komen hallucinaties vaak al in de vroege stadia voor, terwijl ze bij Alzheimer meestal pas in de latere stadia verschijnen.

REM-slaapgedragsstoornis
REM-slaapgedragsstoornis komt veel voor bij Lewy-body-dementie en kan een vroeg symptoom zijn. Dit komt minder vaak voor bij Alzheimer.

Motorische symptomen
Lewy-body-dementie en Parkinson hebben beide motorische symptomen zoals spierstijfheid en tremoren, maar bij Parkinson treden cognitieve problemen meestal pas in de late stadia op.

Behandeling
De medicamenteuze behandeling voor Lewy-body-dementie verschilt van die voor Alzheimer en Parkinson. Medicatie die effectief is voor de ene aandoening, kan gevaarlijk zijn voor de andere.

Symptomen

De symptomen van Lewy-body-dementie variëren en kunnen mild tot ernstig zijn, afhankelijk van het type en de voortgang van de ziekte. De symptomen kunnen sterk variëren van dag tot dag of zelfs binnen een dag, wat vaak te wijten is aan fluctuaties in aandacht en alertheid.

Autonoom zenuwstelsel

Problemen met het autonoom zenuwstelsel zijn kenmerkend voor Lewy-body-dementie en kunnen leiden tot:

• Duizeligheid
• Valpartijen
• Darmproblemen zoals constipatie
• Onstabiele bloeddruk
• Abnormaal zweten en een verstoorde lichaamstemperatuurregeling

Beweging

Motorische symptomen zijn onder meer:

• Problemen met balans en frequente valpartijen
• Een gebogen houding
• Handtremoren
• Trager lopen en stijve spieren

Cognitieve symptomen

Problemen met denken en cognitie kunnen bestaan uit:

• Fluctuerende aandacht en alertheid
• Concentratieproblemen
• Hallucinaties en waanideeën
• Moeite met besluitvorming, plannen en organiseren

Stemming

Lewy-body-dementie kan ernstige stemmingswisselingen veroorzaken, waaronder:

• Angst
• Depressie
• Gebrek aan interesse in dagelijkse activiteiten
• Waanideeën, zoals het idee dat een geliefde een bedrieger is

Slaap

Slaapproblemen zijn veelvoorkomend bij Lewy-body-dementie:

• Rusteloze benen syndroom
• Overmatige slaperigheid overdag
• REM-slaapgedragsstoornis
• Slaapproblemen

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Een specifieke test voor Lewy-body-dementie bestaat niet. De diagnose is vooral gebaseerd op klinische symptomen en het uitsluiten van andere oorzaken. De arts beoordeelt de medische geschiedenis en voert een lichamelijk onderzoek uit. Voor de diagnose moeten ten minste twee van de volgende vier symptomen aanwezig zijn:

• Fluctuerende aandacht en cognitie
• Herhaalde visuele hallucinaties
• REM-slaapgedragsstoornis
• Parkinsonsymptomen zoals tremoren en stijfheid

Diagnostisch onderzoek
Bloedonderzoek kan helpen andere oorzaken van dementie uit te sluiten, zoals hormonale disbalansen of vitaminetekorten. Beeldvormend onderzoek zoals een PET-scan, CT-scan of MRI-scan kan helpen om hersenveranderingen te identificeren die kenmerkend zijn voor andere vormen van dementie. Een slaaponderzoek kan nuttig zijn om REM-slaapgedragsstoornissen te bevestigen.

Behandeling

Anno augustus 2024 is er nog geen genezing voor Lewy-body-dementie. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Medicatie

De volgende medicatie kan worden voorgeschreven:

• Geneesmiddelen die cognitieve symptomen behandelen, vaak dezelfde als bij de ziekte van Alzheimer.
• Levodopa voor het verbeteren van motorische symptomen zoals stijfheid en tremoren.
• Melatonine of clonazepam (Klonopin) voor het verlichten van slaapproblemen.

Andere therapieën

Naast medicatie zijn er diverse aanvullende therapieën beschikbaar om de symptomen van Lewy-body-dementie te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren:

• Ergotherapie: Deze therapie richt zich op het aanpassen van de leefomgeving en het ontwikkelen van strategieën om dagelijkse activiteiten gemakkelijker te maken. Ergotherapeuten helpen patiënten bij het aanpassen van hun dagelijkse routines en het gebruik van hulpmiddelen om zelfredzaamheid te bevorderen.
• Fysiotherapie: Fysiotherapie omvat oefeningen en therapieën die gericht zijn op het verbeteren van de motorische functies, balans en coördinatie. Dit helpt bij het verminderen van bewegingsproblemen, zoals stijfheid en tremoren, en bevordert een betere fysieke gezondheid en mobiliteit.
• Psychotherapie en steungroepen: Psychotherapie kan nuttig zijn voor het behandelen van stemmingstoornissen zoals depressie en angst. Steungroepen bieden emotionele steun en informatie, waardoor patiënten en hun families beter kunnen omgaan met de uitdagingen van de ziekte.

Prognose

Lewy-body-dementie is een progressieve aandoening, wat betekent dat de symptomen in de loop van de tijd verergeren. De prognose kan variëren afhankelijk van de snelheid van de ziekteprogressie en de effectiviteit van de behandeling. De volgende complicaties kunnen optreden naarmate de ziekte vordert:

• Agressief gedrag: Patiënten kunnen agressieve uitbarstingen vertonen als gevolg van toenemende verwarring en psychische stress.
• Depressie: Een veelvoorkomende complicatie die kan bijdragen aan verdere verslechtering van de kwaliteit van leven.
• Verergering van Parkinson-symptomen: Tremoren (beving), stijfheid en andere motorische symptomen kunnen toenemen, wat de mobiliteit verder beperkt.
• Verhoogd risico op vallen en letsel: Door problemen met balans en coördinatie kunnen patiënten vaker vallen, wat kan leiden tot verwondingen.
• Ernstige cognitieve achteruitgang: Naarmate de ziekte vordert, kunnen de cognitieve functies verder verslechteren, wat de dagelijkse levensactiviteiten aanzienlijk beïnvloedt.

Het gemiddelde overlevingsjaar na het begin van de symptomen bedraagt ongeveer acht jaar. De voortgang van de ziekte kan echter variëren, en sommige patiënten kunnen sneller of langzamer achteruitgaan afhankelijk van verschillende factoren, zoals de algehele gezondheid en de effectiviteit van de behandeling.

Complicaties

Bij Lewy-body-dementie kunnen verschillende complicaties optreden, die de behandeling en het dagelijks leven verder bemoeilijken:

• Moeite met slikken: De voortgang van de ziekte kan leiden tot problemen met slikken, wat kan resulteren in ondervoeding of ademhalingsproblemen.
• Problemen met de bloeddrukregulatie: Onregelmatigheden in de bloeddruk kunnen leiden tot duizeligheid en verhoogd risico op flauwvallen.
• Verhoogde gevoeligheid voor medicijnen: Patiënten kunnen negatieve reacties ervaren op medicijnen die meestal worden voorgeschreven voor symptomen van Parkinson of Alzheimer.
• Verstoorde slaap: Slaapstoornissen kunnen aanhouden of verergeren, wat het algemeen welzijn van de patiënt beïnvloedt.

Preventie

Hoewel er geen specifieke manier is om Lewy-body-dementie volledig te voorkomen, kunnen enkele algemene maatregelen helpen om de algehele hersengezondheid te bevorderen en mogelijk het risico te verlagen:

• Gezonde levensstijl: Regelmatige lichaamsbeweging, een evenwichtig voedingspatroon en het vermijden van schadelijke gewoonten zoals roken en overmatig alcoholgebruik kunnen bijdragen aan een betere hersengezondheid.
• Mentale stimulatie: Deelname aan cognitief stimulerende activiteiten zoals puzzels, lezen en sociale interactie kan helpen om de hersenfunctie te ondersteunen.
• Regelmatige medische controles: Vroegtijdige opsporing en behandeling van gerelateerde aandoeningen zoals Parkinson kunnen helpen om het risico op het ontwikkelen van Lewy-body-dementie te verminderen.
• Ondersteunende omgevingen: Het creëren van een veilige en ondersteunende omgeving kan helpen om de dagelijkse uitdagingen van de ziekte beter te beheren.

Lees verder

• Hersenatrofie (cerebrale atrofie): Krimpen van hersenen
• Concentratieproblemen: Tips voor verbeteren van concentratie
• Dementie: Oorzaken, risicofactoren, symptomen en tips