Lewy-body-dementie: Problemen met denken, slaap en humeur

Lewy bodies (Lewy-lichaampjes) zijn abnormale klonten van eiwitten die zich vormen in de hersenen. Door een opeenhoping van de Lewy bodies ontstaat Lewy-body-dementie (dementie met Lewy body-lichaampjes). Door de opbouw van de Lewy body-lichaampjes ontstaan problemen met de werking van het brein (geheugen, beweging, denkvaardigheden, stemming en gedrag). Hierdoor is het voor de patiënt lastig om de dagelijkse activiteiten uit te voeren of voor zichzelf te zorgen. Een behandeling bestaat niet voor Lewy-body-dementie anno oktober 2020, maar diverse therapieën zijn beschikbaar om de symptomen te verlichten.

• Epidemiologie
• Soorten Lewy-body-dementie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Lewy-body-dementie versus ziekte van Parkinson en ziekte van Alzheimer
• Symptomen
• Autonoom zenuwstelsel
• Beweging
• Denken
• Humeur
• Slaap
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Andere therapieën
• Prognose

Epidemiologie

Lewy-body-dementie is één van de meest voorkomende vormen van dementie, na de ziekte van Alzheimer. De meeste patiënten zijn vijftigplussers. Wanneer Lew-body-dementie optreedt bij patiënten onder de 65 jaar, is sprake van jongdementie.

Soorten Lewy-body-dementie

Dementie met Lewy-lichaampjes
Lewy-body-dementie begint vaak met coördinatieproblemen van de lichaamsbewegingen. Binnen een jaar ontstaan denk- en geheugenproblemen (die vergelijkbaar zijn met deze van de ziekte van Alzheimer) in combinatie met gedragsveranderingen. Verder kampt de patiënt mogelijk met visuele hallucinaties (zien van onechte beelden).

Dementie bij de ziekte van Parkinson
Wanneer dementie aanwezig is bij de ziekte van Parkinson, heeft een patiënt eerst bewegingsproblemen. Problemen met geheugen treden pas in een veel later stadium van de ziekte op.

Oorzaken

Lewy bodies zijn gemaakt van het eiwit alfasynucleïne. Wanneer deze lichaampjes zich opbouwen, zijn de hersenen niet in staat om de juiste hoeveelheid van acetylcholine en dopamine aan te maken. Acetylcholine heeft invloed op het geheugen en op het leerproces. Dopamine is belangrijk voor de bewegingen, het humeur en de slaap. Het is niet goed geweten anno oktober 2020 waarom Lewy-lichaampjes zich opbouwen in de hersenen. Waarom de ziekte sommige patiënten aantast en anderen niet, is evenmin bekend anno oktober 2020.

Risicofactoren

Sommige aandoeningen verhogen het risico op het krijgen van de aandoening. Patiënten met de ziekte van Parkinson of met REM-slaapgedrag hebben krijgen sneller te maken met Lewy-body-dementie. Verder is het hebben van familieleden met de ziekte van Parksinon of Lewy-body-dementie een risicofactor. Mannen zijn verder vaker aangetast door dit type dementie dan vrouwen. Zestigplussers lijden tot slot het vaakst aan de neurologische aandoening.

Lewy-body-dementie versus ziekte van Parkinson en ziekte van Alzheimer

De ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer en Lewy-body-dementie zijn op veel vlakken vergelijkbaar.

Tijdelijke geheugenproblemen
Patiënten met deze drie aandoeningen hebben moeite met denken en het geheugen, maar bij Lewy-body-dementie komen en gaan deze problemen. Lewy-body-dementie leidt verder niet tot korte termijn geheugenverlies zoals bij de ziekte van Alzheimer.

Hallucinaties in eerste jaren
Lewy-body-dementie veroorzaakt in de eerste jaren mogelijk ook hallucinaties. Patiënten met Alzheimer hebben meestal geen hallucinaties tenzij in de latere stadia.

REM-slaapgedragsstoornis
Patiënten met Lewy-body-dementie lijden vaak aan een REM-slaapgedragsstoornis, wat vaak het eerste teken is van dit soort geheugenverlies. Patiënten treden hierbij uit hun dromen en maken gewelddadige bewegingen tijdens de slaap. Ze dromen levendig en roepen, slaan of schoppen in de slaap.

Bewegingsproblemen en tijdelijke geheugenproblemen
Lewy-body-dementie en de ziekte van Parkinson veroorzaken allebei bewegingsproblemen, zoals spierstijfheid en tremoren (bevingen). De meeste patiënten met Parkinson hebben echter pas in de zeer late stadia van de ziekte denk- en geheugenproblemen, al komen deze symptomen ook niet altijd voor. Bij het de ziekte van Parkinson met dementie, één van de typen van Lewy-body-dementie, beginnen deze problemen veel eerder.

Medicatie
Patiënten met Lewy-body-dementie hebben andere medicijnen nodig voor de behandeling van de aandoening dan patiënten met de ziekte van Parkinson of de ziekte van Alzheimer.

Symptomen

Niet alle patiënten ervaren dezelfde waarschuwingssignalen. De milde tot ernstige symptomen zijn vaak afhankelijk van het type Lewy-body-dementie. Lewy-body-dementie veroorzaakt veranderingen in het denken, de stemming, het gedrag, de beweging en de slaap. Ook ontstaan problemen inzake het autonoom zenuwstelsel. De symptomen wisselen van dag tot dag of binnen eenzelfde dag wat veelal te wijten is aan de wisselingen inzake de volgehouden aandacht.

Autonoom zenuwstelsel

Het autonoom zenuwstelsel reguleert de bloeddruk, de polsslag, het zweten en het spijsverteringsproces. Wanneer een deel hiervan is getroffen door Lewy-body-dementie, leidt dit tot duizeligheid, valpartijen, darmproblemen zoals constipatie, een onstabiele bloeddruk en hartslag, een slechte regulering van de lichaamstemperatuur en zweten.

Beweging

Een patiënt met Lewy-body-dementie ervaart bewegingsproblemen:

• balansproblemen of veel vallen
• een gebogen houding
• handbevingen
• schudden of langzaam lopen
• stijve spieren

Denken

Volgende problemen met het denken komen tot stand:

• aandachtsproblemen / problemen met alertheid
• concentratieproblemen
• hallucinaties
• in de ruimte staren
• problemen met het nemen van beslissingen, het beoordelen van afstanden, multitasking, plannen, organiseren of onthouden

Humeur

Het humeur is ook getroffen door de vorm van dementie:

• angst
• een depressie / neerslachtigheid
• een gebrek aan interesse
• waanideeën, zoals het denken aan een familielid of vriend een bedrieger is

Slaap

Slaapgerelateerde symptomen komen ook voor bij Lewy-body-dementie:

• het rusteloze benen syndroom: de drang om in rust de benen te bewegen
• overdag veel slapen (tot twee uur per dag)
• REM-slaapgedragsstoornis (het waarnemen van dromen, inclusief het maken van gewelddadige bewegingen tijdens de slaap of uit bed vallen)
• slaapproblemen

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Een specifieke test voor het opsporen van Lewy-body-dementie bestaat niet. De symptomen lijken zeker in de vroege stadia op andere vormen van dementie. De arts gaat daarom eerst andere aandoeningen uitsluiten die mogelijk dezelfde tekenen veroorzaken. Hiervoor bevraagt hij eerst de patiënt over zijn medische geschiedenis en voert hij daarna een lichamelijk onderzoek uit. Verder moeten minimaal twee van de volgende vier symptomen aanwezig zijn:

• fluctuerende en onvoorspelbare aandachtsstoornissen en cognitieve functie
• herhaalde visuele hallucinaties
• REM-slaapgedragsstoornis
• symptomen van de ziekte van Parkinson

Tot slot test de arts het geheugen, de taalvaardigheid en het denkvermogen.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek controleert de niveaus van hormonen of vitaminen in het lichaam. De verkeerde hoeveelheden veroorzaken soms andere vormen van dementie. Verder is een PET-scan, CT-scan of MRI-scan van de hersenen nuttig om veranderingen te detecteren die worden veroorzaakt door andere vormen van dementie. Ook is soms een slaaponderzoek nodig om de activiteit van de hersengolven te onderzoeken.

Behandeling

Het is niet mogelijk om Lewy-body-dementie te doen stoppen of om te keren met medicatie anno oktober 2020. Medicijnen verlichten wel gedurende enkele maanden de symptomen.

Medicatie

De arts zet volgende medicijnen in:

• geneesmiddelen die denkproblemen behandelen. Patiënten met de ziekte van Alzheimer nemen deze medicijnen vaak ook.
• Levodopa voor de verbetering van bewegingsproblemen of stijve ledematen
• melatonine of clonazepam (Klonopin) voor het verlichten van slaapproblemen.

Andere therapieën

Naast medicijnen zijn andere therapieën beschikbaar voor het verminderen van de symptomen.

• ergotherapie: aanpassingen om gemakkelijker te leren leven met Lewy body
• fysiotherapie: oefeningen voor het verbeteren van beweging en balans
• psychotherapie en/of steungroepen: behandelen van depressie, angst of andere stemmingsproblemen

Prognose

Lewy-body-dementie is een progressieve aandoening. De tekenen verergeren wat leidt tot:

• agressief gedrag
• een depressie
• een verergering van de symptomen van de ziekte van Parkinson, zoals tremoren (bevingen)
• een verhoogd risico op vallen en letsel
• ernstige dementie

Na circa acht jaar na het begin van de symptomen komt de patiënt hieraan te overlijden.

Lees verder

• Hersenatrofie (cerebrale atrofie): Krimpen van hersenen
• Concentratieproblemen: Tips voor verbeteren van concentratie
• Dementie: Oorzaken, risicofactoren, symptomen en tips