Eenzijdige hoofdpijn: Oorzaken van hoofdpijn aan één zijde

Bij sommige aandoeningen en ook door het medicatiegebruik, ontstaat hoofdpijn aan één zijde. De eenzijdige hoofdpijn (unilaterale hoofdpijn) gaat soms nog wel gepaard met andere klachten, zoals problemen met het gezichtsvermogen, braken en vermoeidheid. Dit is te wijten aan een vorm van hoofdpijn, medicatiegebruik of een neurologisch probleem. Bij een groot deel van de patiënten is de hoofdpijn aan één kant het gevolg van een vorm van hoofdpijn die met huismiddeltjes en wijzigingen in de levensstijl goed te behandelen is. Wanneer echter één of meer alarmsignalen optreden in combinatie met de hoofdpijn, of wanneer aanhoudende, ernstige of steeds verergerde klachten optreden, is medisch advies noodzakelijk om andere onderliggende aandoeningen of problemen uit te sluiten.

• Medicatiegebruik en hoofdpijn aan één zijde
• Neurologische problemen
• Occipitale neuralgie
• Temporale arteritis
• Trigeminusneuralgie
• Soorten hoofdpijn die één kant aantasten
• Cervicogene hoofdpijn
• Clusterhoofdpijn
• Hemicrania continua
• Migraine
• Paroxysmale hemicranie
• Spanningshoofdpijn
• Andere oorzaken
• Alarmsignalen van eenzijdige hoofdpijn
• Huismiddeltjes en veranderingen in de levensstijl bij hoofdpijn
• Prognose van unilaterale hoofdpijn

Medicatiegebruik en hoofdpijn aan één zijde

Dit type hoofdpijn staat bekend als ‘reboundhoofdpijn’, omdat de hoofdpijn ontstaat als gevolg van de behandeling van een andere aandoening. Reboundhoofdpijn verschijnt vooral door een overmatig gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol (Tylenol), aspirine en ibuprofen (Motrin, Advil). Bij het ontwaken is de hoofdpijn vaak erger dan overdag.

Neurologische problemen

Occipitale neuralgie

Bij occipitale neuralgie (occipitalis neuralgie) ontstaat schade of is een ontsteking aanwezig aan de zenuwen van de top van het ruggenmerg naar de hoofdhuid (occipitale zenuwen). De patiënt heeft hierdoor onder meer scherpe pijn in de achterkant van het hoofd en de nek en pijn achter het oog. Naast de zenuwpijnen lijdt hij aan fotofobie (een gevoeligheid voor licht).

Temporale arteritis

Bij temporale arteritis (arteriitis temporalis) is een ontsteking van de slagaders in het hoofd en de nek aanwezig. Naast ernstige hoofdpijn aan de zijkant van het hoofd, verschijnen nog andere symptomen zoals spierpijn, vermoeidheid, kaakpijn en gevoelige slapen.

Trigeminusneuralgie

Intense pijn in het gezicht (gezichtspijn) en het hoofd komt tot stand door trigeminusneuralgie. In de meeste gevallen is slechts één zijde van het hoofd tegelijk aangetast (de rechterzijde of de linkerzijde). De aandoening resulteert uit een probleem met de trigeminuszenuw aan de hersenbasis.

Soorten hoofdpijn die één kant aantasten

Cervicogene hoofdpijn

Bij cervicogene hoofdpijn ontstaat pijn aan één zijde van het hoofd als gevolg van uitstralingspijn door een probleem aan de nekstructuren zoals de bekleding van de cervicale wervelkolom, de gewrichten, de verschillende ligamenten, de cervicale zenuwwortels en wervelslagaders die door cervicale wervellichamen lopen. Druk en spanning in de nek van de wervelkolom liggen vaak aan de basis van nekpijn die uitstraalt naar het hoofd. Een verminderd bewegingsbereik van de nek is kenmerkend bij dit type uitstralingspijn naar het hoofd. De patiënt ervaart bovendien verergerde klachten wanneer hij bepaalde bewegingen maakt of wanneer druk ontstaat op het nekgebied. De aandoening veroorzaakt ook hoofdpijn aan één zijde achter het oog.

Clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn is een zeldzame aandoening die zeer intense hoofdpijn rond één oog veroorzaakt in cyclische patronen. Vooral mannen zijn getroffen door clusterhoofdpijn. De exacte oorzaak is niet bekend anno oktober 2020, maar alcoholmisbruik, roken en een familiegeschiedenis van clusterhoofdpijn zijn wel mogelijke risicofactoren. De hoofdpijn straalt soms uit naar andere delen van het hoofd, het gezicht, de nek en/of de schouders. De meeste patiënten krijgen te maken met frequente hoofdpijnaanvallen (clusters) gedurende weken of maanden om dan in een rustigere periode terecht te komen, totdat de cyclus weer opflakkert. Meestal starten de symptomen tijdens deze cyclus dagelijks op ongeveer hetzelfde tijdstip.

Andere symptomen van clusterhoofdpijn zijn onder andere:

• een bleke huid (pallor) of een rode huid
• een hangend ooglid (ptosis)
• een verstopte neus of een loopneus
• een zwelling rond het aangetaste oog
• rode ogen of waterige ogen
• rusteloosheid
• zweten of roodheid in het gezicht

Een behandeling bestaat niet voor de ziekte anno oktober 2020, maar wel is het mogelijk om het aantal en de ernst van de symptomen te verminderen. Dit doet de patiënt vooreerst door zelf alle mogelijke risicofactoren te vermijden (als deze gekend zijn) alsook door medicatie te nemen die de arts heeft voorgeschreven zoals bijvoorbeeld allergiemedicijnen (antihistaminica), antidepressiva, anti-epileptica en/of bloeddrukgeneesmiddelen. Deze niet-levensbedreigende aandoening tast wel vaak de kwaliteit van leven aan van patiënten.

Hemicrania continua

Een relatief zeldzaam type hoofdpijn aan één zijde is hemicrania continua. Vooral vrouwen zijn getroffen door de hoofdpijnvorm die zeer ernstige pijn veroorzaakt gedurende de hele dag. De pijn is constant en verschuift niet naar de andere zijde. Daarnaast komen één of meer bijkomende symptomen voor zoals rode ogen, tranende ogen, een verstopte neus of een loopneus en ptosis (een hangend ooglid) of miosis (een vernauwing van de oogpupil). De oorzaak van hemicrania continua is onbekend, maar een behandeling met het NSAID (niet-steroïdaal anti-inflammatoir geneesmiddel) indomethacine verhelpt de klachten.

Migraine

Migraine is een vorm van eenzijdige hoofdpijn waarbij de patiënt ernstige pulserende of kloppende pijn ervaart. De hoofdpijn gaat gepaard met volgende mogelijke tekenen:

• braken
• een overgevoeligheid voor geluid (fonofobie)
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een wazig gezichtsvermogen
• misselijkheid

Verder ontstaat bij circa dertig procent van de patiënt een aura vlak voordat de hoofdpijn start. Hierdoor ervaart de patiënt visuele stoornissen of zelfs een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen. De symptomen van migraine houden onbehandeld tot maximaal 72 uur aan, waarbij de pijn aan één zijde voelbaar is.

Wellicht spelen genetische factoren een rol bij de totstandkoming van migrainehoofdpijn. Ook zijn enkele uitlokkende factoren gekoppeld aan migraine zoals:

• emotionele stress of angst
• felle lampen
• harde geluiden
• hormonale veranderingen bij vrouwen
• maaltijden overslaan
• sterke geuren
• te veel of te weinig slaap
• veranderingen in het weer (vochtigheid, hitte, druk)
• vermoeidheid
• voedingsmiddelen en dranken, zoals alcohol, chocolade, kaas en vleeswaren

Een snelle behandeling is nodig om de duur en ernst van de symptomen te verminderen. Vrij verkrijgbare of op doktersvoorschrift verkrijgbare geneesmiddelen zijn beschikbaar. Verder vermijdt de patiënt de uitlokkende factoren, al is het ook mogelijk dat de arts preventief medicatie voorschrijft.

Paroxysmale hemicranie

Paroxysmale hemicranie is een zeldzame primaire hoofdpijnvorm waarbij de patiënt meermaals per dag ernstige maar kortstondige eenzijdige hoofdpijn heeft aan de gebieden rond het oog. Mannen zijn vaker aangetast door paroxysmale hemicranie. Neurologische symptomen komen niet voor (in tegenstelling tot bij migraine). Het gebruik van indomethacine (een NSAID), verhelpt dit probleem.

Spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn komt voor bij 75 procent van de patiënten met hoofdpijnklachten. Een slechte houding, druk op de nek en schouders, stress en een eerder nekletsel zijn risicofactoren voor dit type hoofdpijn. Meestal zijn beide kanten van het hoofd getroffen, maar af en toe ervaren patiënten ook hoofdpijn aan één zijde. De pijn is dof en de hoofdhuid is gevoelig. Verder kenmerkt spanningshoofdpijn zich door strakke nek- en schouderspieren. Ook ontstaat een strakke, drukkende pijn die achter de ogen begint en zich over het voorhoofd of de achterkant van het hoofd verspreidt. De pijn is aan het einde van de dag meestal erger. De symptomen houden meestal enkele minuten tot enkele uren aan en zijn mild tot matig van ernst. Voor incidentele spanningshoofdpijn mag de patiënt vrij verkrijgbare pijnstillers of huismiddeltjes gebruiken. Patiënten met frequente spanningshoofdpijn voeren het best veranderingen in de levensstijl door. Ook is het verstandig om uitlokkende factoren te identificeren en deze te vermijden. Verder zet de arts soms medicatie in bij ernstige en aanhoudende spanningshoofdpijn.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van hoofdpijn die zowel eenzijdige hoofdpijn als hoofdpijn aan het hele hoofdgebied veroorzaken, zijn:

• allergieën
• een aneurysma (een zwakke of uitpuilende slagaderwand)
• een hoofdwonde
• een ontstekingsziekte
• infecties, zoals sinusitis (neusbijholteontsteking)
• schommelingen in bloedsuikerspiegel veroorzaakt door ontbrekende maaltijden
• spierspanningen of spierknopen in de nek
• tumoren
• vermoeidheid

Alarmsignalen van eenzijdige hoofdpijn

Bij de meeste patiënten verdwijnt hoofdpijn aan één kant spontaan. Krijgt de patiënt regelmatig te maken met hoofdpijnklachten of zijn deze zeer ernstig, dan is medisch advies nodig om de onderliggende oorzaak te achterhalen. Verder is medische hulp nodig wanneer één of meer van volgende symptomen verschijnen in combinatie met de eenzijdige hoofdpijn:

• aanhoudende hoofdpijn
• een doof gevoel
• een hoofdwonde
• een huiduitslag
• een onduidelijke spraak
• een stijve nek
• een veranderingen in het gezichtsvermogen
• een verminderde kwaliteit van leven
• ernstige hoofdpijn
• koorts
• persoonlijkheidsveranderingen of cognitieve veranderingen
• slaapstoornissen
• steeds erger wordende hoofdpijn
• verhoogde pijn tijdens beweging
• verwardheid
• zwakte

Huismiddeltjes en veranderingen in de levensstijl bij hoofdpijn

Enkele huishuidmiddeltjes en zelfzorgmaatregelen verlichten bij de meeste patiënten de hoofdpijn zoals:

• ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, meditatie en/of yoga doen om pijn te verminderen en stress en angst te verlichten
• aromatherapie of essentiële oliën zoals eucalyptus, lavendel of pepermuntolie gebruiken voor de behandeling van spanningshoofdpijn
• de houding verbeteren
• een dutje doen
• een pauze nemen van schermen, waaronder computers, tablets en televisie (dit voorkomt bovendien het Computer Vision Syndrome)
• een warm bad of een douche nemen
• een warm of koud kompres aanbrengen op de achterkant van de nek
• heldere of knipperende lichten, harde geluiden en sterke geuren vermijden
• strakke kapsels losmaken zoals paardenstaarten en vlechten
• strakke spieren in de nek en schouders masseren
• voedingsmiddelen vermijden die hoofdpijn veroorzaken, waaronder alcohol, cafeïne en MSG
• vrij verkrijgbare pijnstillers gebruiken, maar overmatig gebruik ervan vermijden omdat ze dan reboundhoofdpijn veroorzaken

Prognose van unilaterale hoofdpijn

Meestal is pijn aan de één zijde van het hoofd geen reden tot bezorgdheid. De symptomen verdwijnen bij de meerderheid van de patiënten binnen enkele minuten tot uren en zijn vaak ook goed te behandelen met huismiddeltjes en veranderingen in de levensstijl. Helpen deze maatregelen niet, dan is in de meeste gevallen een medicamenteuze of andere behandeling beschikbaar om de klachten van dit type eenzijdige hoofdpijn te verlichten.

Lees verder

• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Clusterhoofdpijn: Plotse, eenzijdige en pijnlijke hoofdpijn
• Spanningshoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Cervicogene hoofdpijn: Eenzijdige pijn afkomstig uit nek
• Paroxysmale hemicranie: Aanvallen van eenzijdige hoofdpijn