Occipitalis neuralgie: Achterhoofdpijn door schade aan zenuw

Occiput verwijst naar het achterhoofd. Occipitalis neuralgie, ook wel occipitale neuralgie genoemd, is een aandoening waarbij de patiënt aanvallen van ernstige achterhoofdpijn ervaart door irritatie of druk op de nervus occipitalis (achterhoofdzenuw). Deze zenuw loopt van de nekspieren naar het achterhoofd. Schade aan de achterhoofdzenuw kan optreden door verschillende oorzaken zoals letsel of diabetes mellitus (suikerziekte). Kenmerkend zijn aanvallen van schietende zenuwpijn in de nek, de schedel en achter de ogen, hoewel andere symptomen ook mogelijk zijn. Behandeling van deze pijn kan bestaan uit rust, fysiotherapie, medicatie, zenuwwortelbehandeling en/of chirurgie. De vooruitzichten voor patiënten die behandeld worden zijn over het algemeen zeer goed.

• Epidemiologie van occipitalis neuralgie
• Oorzaken: Schade aan de achterhoofdzenuw
• Risicofactoren
• Symptomen: Aanvallen van achterhoofdpijn
• Pijn
• Andere symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zenuwpijn
• Zelfzorg
• Fysiotherapie
• Medicatie
• Zenuwwortelbehandeling
• Chirurgie
• Prognose
• Complicaties van occipitalis neuralgie
• Preventie van occipitalis neuralgie

Epidemiologie van occipitalis neuralgie

De jaarlijkse incidentie van occipitalis neuralgie bedraagt ongeveer 3,2 per 100.000 personen. Dit cijfer kan variëren, aangezien het aantal mensen dat lijdt aan occipitalis neuralgie mogelijk hoger is dan gerapporteerd. Tot op heden is er beperkte epidemiologische informatie over de prevalentie en incidentie van occipitalis neuralgie beschikbaar in de wetenschappelijke literatuur (anno augustus 2024).

Oorzaken: Schade aan de achterhoofdzenuw

De nervus occipitalis (achterhoofdzenuw) is een zenuw die van de nekspieren naar de achterkant van de schedel loopt. De zenuw omvat zowel de nervus occipitalis major (grote achterhoofdzenuw) als de nervus occipitalis minor (kleine achterhoofdzenuw). Deze zenuwen bevinden zich bij de tweede (C2) en derde (C3) nekwervel. Irritatie, ontsteking of druk op deze zenuwen kan leiden tot pijnsignalen die via de zenuwbanen naar de hersenen worden gestuurd, wat resulteert in pijn in de nek, over de schedel en soms achter de ogen (oogpijn).

Risicofactoren

De schade aan de achterhoofdzenuw kan ontstaan door diverse oorzaken:

• Aangeboren afwijkingen
• Artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen), reuma, spondylose of andere gewrichtsontstekingen van de nekwervels, die de druk op de zenuwwortels in de nek verhogen
• Cervicale discopathie (degeneratieve schijfziekte van de nek)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Letsel of trauma aan de achterkant van het hoofd
• Een nektumor
• Ontsteking of systemische infectie
• Herhaalde druk op de bovenste nekwervels, bijvoorbeeld door een verkeerde houding
• Jicht (ziekte met pijn en zwelling aan de grote teen en andere gewrichten)
• Spanningshoofdpijn
• Spierpijn van de nekspieren / nekspanning
• Vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)

Niet altijd zijn risicofactoren bekend voor deze aandoening, en het is mogelijk dat sommige gevallen geen duidelijke oorzaak hebben.

Symptomen: Aanvallen van achterhoofdpijn

Pijn

De symptomen van occipitalis neuralgie beginnen meestal plotseling en zijn intens. De pijnklachten komen voor in episodes die enkele seconden tot minuten kunnen duren, hoewel sommige patiënten ook constante pijn ervaren tussen de aanvallen door. Kleine bewegingen kunnen een pijnuitbarsting veroorzaken, zoals het haar borstelen, het hoofd draaien of het hoofd op een kussen leggen. De pijn kan stekend, scherp, doordringend, prikkelend, schietend of drukkend zijn, beginnend in de bovenkant van de nek (nekpijn) en uitstralend naar de schedel (achterkant van het hoofd). De zeer intense hoofdpijn is vaak aan één kant van het hoofd of aan beide zijden voelbaar. Naast pijn in de nek en schedel, kunnen patiënten ook pijn ervaren achter de ogen (oogpijn), op het voorhoofd en op de hoofdhuid.

Andere symptomen

Andere symptomen kunnen een beperkt bewegingsbereik door een pijnlijke nek en overgevoeligheid voor licht (fotofobie) zijn. Aangezien de aangetaste zenuw dicht bij de craniale zenuwen (hersenzenuwen) ligt, kunnen patiënten soms ook last hebben van aangezichtspijn.

Diagnose en onderzoeken

Het stellen van de diagnose occipitalis neuralgie kan lastig zijn, omdat de symptomen lijken op die van andere vormen van hoofdpijn.

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts zal de patiënt vragen naar risicofactoren zoals andere medische aandoeningen of recente letsels. Daarna voert de arts een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij drukt op de achterkant van het hoofd om te controleren of de patiënt pijn ervaart bij druk op de plek waar de achterhoofdzenuw zich bevindt. Verder worden de nekbewegingen en schouders onderzocht, aangezien sommige patiënten gewrichtspijn en een beperkt bewegingsbereik kunnen ervaren. De arts drukt ook op de nekwervels om de exacte pijnlocaties te identificeren. Een grondig neurologisch onderzoek is vaak nodig om andere oorzaken uit te sluiten. Een röntgenfoto van de nek kan nuttig zijn om andere problemen uit te sluiten. Als de diagnose nog steeds onzeker is, kan de arts een bloedonderzoek en een MRI-scan uitvoeren.

Differentiële diagnose
Occipitalis neuralgie kan worden verward met andere aandoeningen zoals migraine (met aura en/of eenzijdige hoofdpijn), clusterhoofdpijn (plotse, eenzijdige pijn), spanningshoofdpijn en andere hoofdpijnvormen. Het is essentieel om de juiste diagnose te stellen om een effectieve behandeling te waarborgen.

Behandeling van zenuwpijn

De behandeling van occipitalis neuralgie kan een combinatie van fysiotherapie, medicatie en/of zenuwwortelbehandeling omvatten. Er zijn ook zelfzorgmaatregelen die patiënten kunnen helpen de pijn te verlichten.

Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen omvatten rust, het aanbrengen van warmte op de nek, het masseren van de nek en het gebruik van vrij verkrijgbare ontstekingsremmers zoals naproxen of ibuprofen.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen bij het verbeteren van de nekspieren en de houding, wat kan bijdragen aan het verlichten van de symptomen. Een fysiotherapeut kan specifieke oefeningen en houdingscorrecties aanbevelen om de symptomen te verminderen.

Medicatie

De medicamenteuze behandeling kan bestaan uit pijnstillers en mogelijk corticosteroïden. Andere medicaties die soms worden voorgeschreven zijn antidepressiva, anti-epileptica, en spierontspanners. Daarnaast kan de arts de zenuw injecteren met anesthetica (verdovende middelen) en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers). De effecten van corticosteroïden zijn vaak tijdelijk, met een gemiddelde duur van drie maanden.

Zenuwwortelbehandeling

Voor patiënten met chronische achterhoofdpijn kan een zenuwwortelbehandeling worden overwogen. Deze procedure omvat het plaatsen van een naald in de buurt van de getroffen zenuw onder begeleiding van radiografie om de naald nauwkeurig te positioneren. Kleine elektrische impulsen worden naar dit gebied gestuurd, wat kan helpen de pijn tot maximaal zes maanden te verminderen.

Chirurgie

Chirurgie is zeldzaam, maar kan een optie zijn voor patiënten bij wie andere behandelingen niet effectief zijn of de pijn blijft terugkomen. De chirurgische techniek die vaak wordt toegepast is ‘microvasculaire decompressie’, waarbij druk op de zenuwen wordt verwijderd om de symptomen te verlichten.

Prognose

Occipitalis neuralgie is doorgaans niet levensbedreigend. De meeste patiënten ervaren verlichting van de pijn door rust en medicatie. In sommige gevallen kunnen invasievere behandelmethoden nodig zijn, maar ook dan is het vaak mogelijk om de pijn effectief te verminderen.

Complicaties van occipitalis neuralgie

Hoewel occipitalis neuralgie zelf doorgaans geen levensbedreigende aandoening is, kunnen er complicaties optreden:

• Chronische pijn: Sommige patiënten ervaren langdurige of frequente aanvallen van pijn, wat kan leiden tot een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven.
• Beperkte mobiliteit: De pijn kan het bewegingsbereik van de nek beperken, wat dagelijkse activiteiten bemoeilijkt.
• Secundaire aandoeningen: De pijn kan leiden tot spanningshoofdpijn of migraine, als gevolg van de constante stress en spanning die de pijn veroorzaakt.
• Psychologische impact: Chronische pijn kan bijdragen aan angst en depressie, door de voortdurende last van de aandoening en de impact op het dagelijks functioneren.

Preventie van occipitalis neuralgie

Hoewel occipitalis neuralgie niet altijd volledig te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Houding: Het handhaven van een goede houding tijdens dagelijkse activiteiten en het vermijden van langdurige verkeerde houdingen kan de druk op de achterhoofdzenuw verminderen.
• Ergonomie: Het gebruik van ergonomische meubels en hulpmiddelen op de werkplek kan helpen om nekbelasting te verminderen.
• Lichaamsbeweging: Regelmatige nek- en schouderoefeningen kunnen de spieren versterken en de kans op spanning en pijn verlagen.
• Vermijding van trauma: Het vermijden van situaties die kunnen leiden tot nektrauma of letsel kan het risico op occipitalis neuralgie verminderen.