Spanningshoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling

Spanningshoofdpijn (spierspanningshoofdpijn) is een vaak voorkomende vorm van hoofdpijn die veelal geen bekende oorzaak heeft. Diverse risicofactoren zoals stress en het gebruik van bepaalde medicijnen zijn echter wel bekend. Bij de ziekte krijgt de patiënt te maken met milde tot matige pijn aan het hoofd. Het merendeel van de patiënten heeft slechts een aantal keer per maand spanningshoofdpijn, maar bij een aantal patiënten gebeurt dit vaker en is sprake van een chronische vorm. Naast de hoofdpijn (die vaak doet denken aan een strakke band rond het hoofd), is een patiënt erg vermoeid en treden mogelijk nog andere symptomen op. Vrij verkrijgbare of op voorschrift verkrijgbare pijnstillers en diverse tips en zelfmaatregelen voorkomen of behandelen de klachten geassocieerd met spanningshoofdpijn. De vooruitzichten voor spanningshoofdpijn zijn meestal wel goed.

• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken en risicofactoren spanningshoofdpijn
• Soorten
• Symptomen: Hoofdpijn en ernstige vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties

Epidemiologie aandoening

Tot 80% van de volwassenen heeft zo nu en dan spanningshoofdpijn. Bij ongeveer 3% is sprake van chronische dagelijkse spanningshoofdpijn. Vrouwen krijgen twee keer vaker dan mannen te maken met de aandoening. Spanningshoofdpijn presenteert zich op elke mogelijke leeftijd, maar ontwikkelt zich veelal bij mensen tussen de 25-40 jaar.

Oorzaken en risicofactoren spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn is een zogenaamde vorm van primaire hoofdpijn. Dit houdt in dat spanningshoofdpijn niet het gevolg is van een onderliggende aandoening. De exacte oorzaak van spanningshoofdpijn is onbekend. De meeste patiënten krijgen met spanningshoofdpijn te maken als gevolg van enkele risicofactoren. Bij sommige patiënten is echter geen oorzaak of risicofactor bekend voor spanningshoofdpijn.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen en medische symptomen leiden sneller spanningshoofdpijn zoals:

• angst
• bruxisme (onbewust tandenknarsen met pijn aan tanden en kaak)
• een depressie
• een verhoogde spierspanning: Sommige patiënten krijgen spanningshoofdpijn als gevolg van een verhoogde spierspanning in de achterkant van de nek en hoofdhuid. Deze spierspanning is afkomstig van: angst, een laag ijzerniveau in het bloed (ferriprieve anemie), een slechte houding, emotionele of mentale stress, inclusief een depressie, honger, onvoldoende rust en/of vermoeidheid
• problemen met het gezichtsvermogen: vermoeide ogen door het computer vision syndrome (overmatig schermgebruik)
• uitdroging (dehydratie)

Omgevingsfactoren
Een aantal omgevingsfactoren zijn geassocieerd met de ziekte:

• blootstelling aan rook
• een regelmatige blootstelling aan luide geluiden
• een slechte houding
• een verslechterde slaap door een ongemakkelijke positie; het slapen in een koude kamer of het slapen in een kamer met te veel verlichting
• een verstoorde hormoonhuishouding
• het gebrek aan fysieke inspanning
• het gebruik van anticonceptiva
• het gebruik van medicijnen, meestal voor de behandeling van brandend maagzuur, een hiv-infectie en orgaantransplantaties
• het overslaan van maaltijden
• overbelasting / een zware inspanning (hierdoor spannen de spieren aan)
• stress (werk, school, familie, vrienden, andere relaties)
• teveel cafeïne of ontwenningsverschijnselen van cafeïne (langzaam stoppen is beter)
• weersschommelingen

Soorten

De meeste patiënten met episodische spanningshoofdpijn hebben maximaal twee keer per maand een aanval van dit type hoofdpijn. Soms treden de aanvallen echter vaker op. Bij minder dan 15 dagen per maand spanningshoofdpijn, is sprake van de episodische vorm. Treden deze vaker op, dan wijst dit op chronische spanningshoofdpijn. Episodische hoofdpijn is niet familiaal bepaald, maar treedt meestal op als gevolg van een enkele stressvolle situatie of een opbouw van stress. Dagelijkse spanning leidt tot de chronische vorm.

Symptomen: Hoofdpijn en ernstige vermoeidheid

De meest voorkomende tekenen zijn:

• duizeligheid (sporadisch)
• een drukkend gevoel in het hoofd
• ernstige vermoeidheid
• hoofdpijn die later op de dag begint
• matige gevoeligheid voor licht (fotofobie) of geluid (fonofobie)
• milde tot matige pijn of druk aan de voorkant, bovenkant of zijkant van het hoofd
• oorsuizen (sporadisch)
• overgevoeligheid voor bepaalde geuren (osmofobie): treedt bij bijna de helft van de patiënten met chronische spanningshoofdpijn op
• pijn achter of rond de wenkbrauwen
• prikkelbaarheid
• slaapstoornissen
• spierpijn en gevoelige spieren (hoofd, schouders en nek)

Hoofdpijn

De hoofdpijn houdt gewoonlijk dertig minuten tot een paar dagen aan. De episodische vorm begint veelal geleidelijk, vaak in het midden van de dag. Chronische spanningshoofdpijn houdt soms wel de hele dag aan en verergert dan nog of neemt dan af, maar deze is vrijwel steeds aanwezig gedurende de dag. De milde tot matige hoofdpijn situeert zich rond het voorhoofd of de achterkant van het hoofd en de nek. Sommige patiënten beschrijven de drukkende, klemmende, bonzende en/of knellende pijn op één plaats of één zijde van het hoofd maar ze ervaren deze pijn soms ook over het gehele hoofd, en dan lijkt dit alsof een strakke band rond het hoofd zit.

Geen neurologische tekenen

Neurologische klachten komen niet voor bij spanningshoofdpijn, in tegenstelling tot bij migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn), waar wel sprake is van spierzwakte of een wazig gezichtsvermogen. Een overgevoeligheid voor licht (fotofobie), geluid (fonofobie), misselijkheid en braken verschijnen haast zelden bij spanningshoofdpijn. Wel is het mogelijk dat bepaalde patiënten lijden aan beide hoofdpijnvormen.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt krijgt een lichamelijk en neurologisch onderzoek om alle mogelijke oorzaken van chronische of terugkerende hoofdpijn uit te sluiten. De patiënt beschrijft daarnaast het soort hoofdpijn dat hij heeft: eigenschappen, intensiteit en locatie. Soms wil de arts toch een tumor of andere gezondheidsproblemen uitsluiten en voert hij een CT-scan of MRI-scan uit. Bij oogklachten is een grondig oogonderzoek vereist. Vermoedt de arts dat de patiënt lijdt aan een ijzertekort in het bloed, dan voert hij tot slot een bloedonderzoek uit.

Behandeling

Bij milde symptomen biedt een behandeling voor de spierpijn meestal al gunstige effecten. Hierdoor voorkomt de patiënt nog ergere spierpijn en komen de andere symptomen ook niet (erg) tot stand. De behandeling bestaat uit zowel zelfzorgmaatregelen als medische therapieën.
Zelfzorg
Oorzaken of uitlokkende factoren die leiden tot spanningshoofdpijn, vermijdt de patiënt. Hij zorgt bovendien voor een zo regelmatig en gezond mogelijke levensstijl met voldoende rust voor de ogen en het lichaam. Artsen raden wel aan om overdag niet te dutten. Verder is het gebruik van cafeïne, nicotine, alcohol en grote maaltijden tegen slaaptijd niet aanbevolen. Bij slaapproblemen is het verstandig om een andere ruimte met weinig licht op te zoeken. Meditatie, ontspanningstechnieken en ademhalingsoefeningen helpen vaak bij stress. Ook biofeedback (bewust leren controleren van lichamelijke activiteiten) biedt veel voordelen voor patiënten met spanningshoofdpijn. Andere tips zijn het toepassen van coldpacks op het hoofd, het nemen van een warm bad of het hanteren van een betere houding. Alternatieve therapieën zijn ook inzetbaar zoals acupunctuur, (voetreflex)massage en mindfulness.

Professionele medische zorg

Vrij verkrijgbare pijnstillers zijn vaak de eerste behandelingsvorm bij spanningshoofdpijn. Patiënten met chronische spanningshoofdpijn gebruiken deze medicijnen soms preventief. Neemt de patiënt echter vaak deze pijnstillers, dan is medisch advies aanbevolen om de eventuele oorzaak te achterhalen van de hoofdpijn. Werkt deze medicatie niet, dan zet de arts spierontspanners in. Sommige medicijnen voorkomen spanningshoofdpijn zoals antidepressiva, bloeddrukmedicijnen en anti-epileptica. Wel is de effectiviteit van sommige medicijnen minder na verloop van tijd, en daarnaast geven deze medicijnen bijwerkingen. Verder is een verwijzing naar een fysiotherapeut soms noodzakelijk om de spieren van de nek en schouders losser te krijgen via manuele therapie.

Prognose

Spanningshoofdpijn is erg vervelend maar meestal is de patiënt nog wel in staat om de dagelijkse activiteiten uit te voeren. Het gezichtsvermogen, het evenwicht of de sperkracht zijn niet aangetast door de ziekte. Wel werden in juni 2016 resultaten van een wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift “Frontiers in Neurology”. Hieruit bleek dat acute spanningshoofdpijn geassocieerd is met een verlaagde cognitieve functie en een meer negatieve stemming

Complicaties

Door spierspanningshoofdpijn ontstaan soms concentratieproblemen (met problemen op het werk of op school), maar ook uitputting en een verstoord sociaal leven komen voor.

Lees verder

• Stress: Symptomen, gevolgen en tips bij gestrest zijn