Spanningshoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling

Spanningshoofdpijn, ook bekend als spierspanningshoofdpijn, is een veelvoorkomende vorm van hoofdpijn zonder een eenduidige oorzaak. Ondanks het feit dat de precieze oorzaak vaak onbekend blijft, zijn er wel verschillende risicofactoren zoals stress en het gebruik van bepaalde medicijnen die bijdragen aan het ontstaan van deze aandoening. De pijn wordt meestal als mild tot matig ervaren en bevindt zich vaak als een drukkende band rond het hoofd. De meeste mensen hebben slechts af en toe last van spanningshoofdpijn, maar bij sommigen kan het een chronische vorm aannemen. Naast de hoofdpijn kunnen symptomen zoals vermoeidheid en andere ongemakken optreden. Behandeling bestaat voornamelijk uit zelfzorgmaatregelen en kan worden ondersteund door vrij verkrijgbare of voorgeschreven pijnstillers. De vooruitzichten voor mensen met spanningshoofdpijn zijn meestal positief.

• Epidemiologie van spanningshoofdpijn
• Oorzaken en risicofactoren van spanningshoofdpijn
• Soorten spanningshoofdpijn
• Symptomen: Hoofdpijn en ernstige vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van spanningshoofdpijn

Epidemiologie van spanningshoofdpijn

Tot 80% van de volwassenen ervaart af en toe spanningshoofdpijn. Ongeveer 3% van deze personen lijdt aan chronische dagelijkse spanningshoofdpijn. Vrouwen hebben twee keer zoveel kans om spanningshoofdpijn te ervaren als mannen. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen, maar ontwikkelt zich vaak tussen de 25 en 40 jaar.

Oorzaken en risicofactoren van spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn is een vorm van primaire hoofdpijn, wat betekent dat het niet voortkomt uit een andere medische aandoening. De exacte oorzaak van spanningshoofdpijn is onbekend, maar er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Bij sommige patiënten zijn geen specifieke oorzaken of risicofactoren vast te stellen.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen en medische symptomen die spanningshoofdpijn kunnen uitlokken zijn:

• Angst
• Bruxisme (onbewust tandenknarsen met pijn aan tanden en kaak)
• Depressie
• Verhoogde spierspanning: Dit kan ontstaan door angst, een laag ijzerniveau in het bloed (ferriprieve anemie), een slechte houding, emotionele of mentale stress, een depressie, honger, onvoldoende rust of vermoeidheid
• Problemen met het gezichtsvermogen: Vermoeide ogen door computer vision syndrome (overmatig schermgebruik)
• Uitdroging (dehydratie)

Omgevingsfactoren
Enkele omgevingsfactoren die kunnen bijdragen aan spanningshoofdpijn zijn:

• Blootstelling aan rook
• Regelmatige blootstelling aan luide geluiden
• Een slechte houding
• Een verstoorde slaap door een ongemakkelijke positie; het slapen in een koude kamer of een kamer met teveel verlichting
• Verstoorde hormoonhuishouding
• Gebrek aan fysieke inspanning
• Het gebruik van anticonceptiva
• Het gebruik van medicijnen, vaak voor de behandeling van brandend maagzuur, HIV-infecties en orgaantransplantaties
• Het overslaan van maaltijden
• Overbelasting of zware inspanning (waardoor de spieren aanspannen)
• Stress (werk, school, familie, vrienden, andere relaties)
• Overmatige cafeïne of ontwenningsverschijnselen van cafeïne (langzaam stoppen is aanbevolen)
• Weersschommelingen

Soorten spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn kan worden ingedeeld in twee hoofdtypen:
Episodische spanningshoofdpijn: Hierbij ervaren patiënten maximaal twee keer per maand een aanval. Deze vorm kan soms vaker optreden, afhankelijk van de stressfactoren. Het is niet familiaal bepaald en wordt vaak uitgelokt door een enkele stressvolle gebeurtenis of een opeenstapeling van stress.
Chronische spanningshoofdpijn: Dit type wordt gedefinieerd door hoofdpijn die meer dan 15 dagen per maand voorkomt. Het kan voortkomen uit een dagelijkse opeenstapeling van stress en kan verergeren door aanhoudende spanningen.

Symptomen: Hoofdpijn en ernstige vermoeidheid

De meest voorkomende symptomen zijn:

• Duizeligheid (sporadisch)
• Een drukkend gevoel in het hoofd
• Ernstige vermoeidheid
• Hoofdpijn die vaak later op de dag begint
• Matige gevoeligheid voor licht (fotofobie) of geluid (fonofobie)
• Milde tot matige pijn of druk aan de voorkant, bovenkant of zijkant van het hoofd
• Oorsuizen (sporadisch)
• Overgevoeligheid voor bepaalde geuren (osmofobie), wat bij bijna de helft van de patiënten met chronische spanningshoofdpijn voorkomt
• Pijn achter of rond de wenkbrauwen
• Prikkelbaarheid
• Slaapstoornissen
• Spierpijn en gevoelige spieren (hoofd, schouders en nek)

Hoofdpijn

De hoofdpijn kan dertig minuten tot een paar dagen aanhouden. Episodische spanningshoofdpijn begint vaak geleidelijk, meestal halverwege de dag. Chronische spanningshoofdpijn kan de hele dag aanwezig zijn en variëren in intensiteit, maar is vrijwel altijd aanwezig. De pijn wordt vaak ervaren als een drukkende, klemmende of knellende sensatie rondom het hoofd, vergelijkbaar met een strakke band.

Geen neurologische symptomen

In tegenstelling tot migraine, die gepaard kan gaan met neurologische symptomen zoals aura's, eenzijdige hoofdpijn, spierzwakte of wazig zicht, ontbreken deze bij spanningshoofdpijn. Overgevoeligheid voor licht (fotofobie), geluid (fonofobie), misselijkheid en braken komen zelden voor bij spanningshoofdpijn. Het is echter mogelijk dat patiënten zowel spanningshoofdpijn als migraine ervaren.

Diagnose en onderzoeken

Voor de diagnose van spanningshoofdpijn ondergaat de patiënt een lichamelijk en neurologisch onderzoek om andere mogelijke oorzaken van de hoofdpijn uit te sluiten. De patiënt beschrijft de kenmerken, intensiteit en locatie van de hoofdpijn. In sommige gevallen kan de arts aanvullende onderzoeken zoals een CT-scan of MRI-scan aanbevelen om ernstige aandoeningen uit te sluiten. Bij klachten van de ogen is een oogonderzoek nodig. Indien er een vermoeden bestaat van een ijzertekort, kan een bloedonderzoek worden uitgevoerd.

Behandeling

Bij milde symptomen kan behandeling van de spierpijn al verlichting brengen. De behandeling bestaat uit zelfzorgmaatregelen en medische therapieën.

Zelfzorg
Het vermijden van triggers en het handhaven van een gezonde levensstijl zijn cruciaal. Dit omvat voldoende rust voor ogen en lichaam en het vermijden van dutjes overdag. Het gebruik van cafeïne, nicotine, alcohol en grote maaltijden voor het slapen wordt afgeraden. Bij slaapproblemen kan een donkere, rustige ruimte helpen. Meditatie, ontspanningstechnieken en ademhalingsoefeningen kunnen stress verminderen. Biofeedback, waarbij patiënten leren hun lichamelijke functies te beheersen, kan ook nuttig zijn. Andere aanbevelingen zijn het toepassen van koude kompressen op het hoofd, het nemen van een warm bad, en het verbeteren van de houding. Alternatieve therapieën zoals acupunctuur, (voetreflex)massage en mindfulness kunnen ook bijdragen aan verlichting.

Professionele medische zorg

Vrij verkrijgbare pijnstillers worden vaak als eerste behandeling ingezet. Bij chronische spanningshoofdpijn kan preventief gebruik van deze medicijnen nodig zijn. Bij frequente inname van pijnstillers is medisch advies aan te raden om de onderliggende oorzaak te onderzoeken. Indien de medicatie niet effectief is, kan de arts spierontspanners voorschrijven. Andere medicijnen zoals antidepressiva, bloeddrukmedicijnen en anti-epileptica kunnen helpen bij het voorkomen van spanningshoofdpijn, hoewel de effectiviteit en bijwerkingen variëren. Een fysiotherapeut kan ook nuttig zijn om door middel van manuele therapie de spieren in de nek en schouders te ontspannen.

Prognose

Spanningshoofdpijn kan erg hinderlijk zijn, maar de meeste mensen zijn in staat hun dagelijkse activiteiten voort te zetten. De aandoening beïnvloedt meestal niet het gezichtsvermogen, evenwicht of de spierkracht. Onderzoek gepubliceerd in juni 2016 in het tijdschrift “Frontiers in Neurology” toont aan dat acute spanningshoofdpijn kan worden geassocieerd met verminderde cognitieve functies en een negatieve stemming.

Complicaties

Spanningshoofdpijn kan leiden tot concentratieproblemen, uitputting en een verstoord sociaal leven. Deze complicaties kunnen het functioneren op school of op het werk beïnvloeden.

Preventie van spanningshoofdpijn

Preventie van spanningshoofdpijn richt zich vooral op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Enkele effectieve preventiemaatregelen zijn:

• Stressmanagement: Vermijd overmatige stress door regelmatige ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga toe te passen. Het ontwikkelen van gezonde copingstrategieën kan ook helpen om stress te verminderen.</LI>
• Gezonde levensstijl: Zorg voor een gebalanceerd dieet, voldoende hydratatie en regelmatige lichaamsbeweging. Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan een betere algehele gezondheid en het verminderen van spierspanning.</LI>
• Slaaphygiëne: Zorg voor een goede slaaproutine door voldoende en kwalitatieve slaap te krijgen. Vermijd het gebruik van elektronische apparaten vlak voor het slapen en houd je slaapkamer donker en stil.</LI>
• Houdingscorrectie: Let op je houding tijdens het zitten en werken. Gebruik ergonomische meubels en zorg voor een correcte werkplekindeling om spierspanning te voorkomen.</LI>
• Beperk cafeïne en alcohol: Beperk de inname van cafeïne en alcohol, vooral in de uren voorafgaand aan de slaap, om slaapproblemen en uitdroging te voorkomen.</LI>
• Regelmatige pauzes: Neem regelmatig pauzes tijdens langdurige taken, zoals computerwerk, om vermoeide ogen en spierspanning te verminderen.</LI]
• Zelfzorgtechnieken: Gebruik ontspanningstechnieken zoals koude kompressen, warme baden en massage om spierspanning te verlichten en hoofdpijn te voorkomen.</LI]
• Medische controle: Raadpleeg een arts voor regelmatig medisch advies en indien nodig voor preventieve medicatie of therapieën om de frequentie en ernst van spanningshoofdpijn te verminderen.</LI]

Lees verder

• Stress: Symptomen, gevolgen en tips bij gestrest zijn