Occipitalis neuralgie: symptomen, oorzaak en behandeling

Occipitalis neuralgie is een vorm van hoofdpijn die wordt gekenmerkt door een schietende, stekende of drukkende pijn in de nek en in het achterhoofd (vooral op de harde knobbels). De pijn kan uitstralen richting kruin of oren, en soms ook achter de ogen. Er kan daarnaast een verminderd gevoel in dit gebied optreden. Occipitalis neuralgie wordt veroorzaakt door prikkeling of irritatie van de achterhoofdzenuw. Vaak is de precieze oorzaak niet bekend. Risicofactoren van occipitalis neuralgie zijn onder meer trauma (schade) aan de achterkant van het hoofd, compressie (beknelling) van de zenuw door te strakke nekspieren en artrose in de nek. Behandeling van occipitalis neuralgie bestaat uit fysiotherapie, medicatie, injectie van de zenuw met corticosteroïden en/of een zenuwwortelbehandeling. De prognose van personen die behandeld worden, is goed.

• Wat is occipitalis neuralgie?
• Synoniemen
• Vóórkomen
• Symptomen van occipitalis neuralgie
• Oorzaak van occipitalis neuralgie
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Neurologisch onderzoek
• Behandeling van occipitalis neuralgie
• Fysiotherapie
• Behandeling met medicijnen
• Injectie van de zenuw met corticosteroïden
• PRF behandeling van de zenuwwortel
• Prognose
• Preventie

Wat is occipitalis neuralgie?

Occipitalis neuralgie is een neurologische aandoening waarbij hoofdpijn optreedt doordat iets op de achterhoofdszenuw (de occipitalis zenuw) drukt en de zenuw irriteert. Dit leidt tot een verstoring van de functie van de occipitalis zenuw en pijnklachten: stekende of drukkende pijn vanuit de nek. Deze pijn straalt uit over de schedel. Een enkele keer kun je de pijn tot achter de ogen voelen. Deze vorm van hoofdpijn moet niet worden verward met een migraine, spierspanningshoofdpijn of andere soorten hoofdpijn, omdat de symptomen vergelijkbaar kunnen zijn.

Synoniemen

Occipitalis neuralgie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Neuralgie van Arnold
• Occipitale neuralgie
• Arnold neuralgie
• Occipitale zenuwpijn
• Grote occipitale zenuw neuralgie (Greater occipital nerve neuralgia)
• Zenuwontsteking van de achterhoofdzenuw
• Posterieure cervicale neuralgie (Posterior cervical neuralgia)
• Achterhoofdzenuw neuralgie

Deze termen verwijzen naar dezelfde aandoening, waarbij pijn ontstaat door irritatie of ontsteking van de occipitale zenuwen in het achterhoofd. Afhankelijk van de regio of medische context kunnen verschillende benamingen worden gebruikt.

Vóórkomen

De incidentie van occipitalis neuralgie moet anno 2024 nog nauwkeurig worden bepaald. Een onderzoek onder de Nederlandse bevolking rapporteerde een relatief lage incidentie van 3,2 per 100.000 inwoners.¹ Iets meer vrouwen dan mannen hebben deze aandoening. Er werd geen tijds- en seizoensvariatie gevonden.

Symptomen van occipitalis neuralgie

Occipitalis neuralgie kan een zeer intense pijn veroorzaken dat aanvoelt als een scherpe, stekende of prikkende pijn aan de achterzijde van het hoofd, vooral op de harde knobbel, en de nek. De pijn wordt vaak omschreven als 'elektrische schokken'. Andere symptomen van occipitale neuralgie zijn:

• Brandend gevoel en kloppende pijn die typisch begint bij de basis van het hoofd en uitstraalt naar de hoofdhuid;
• Pijn aan een of beide zijden van het hoofd;
• Pijn achter de ogen;
• Gevoeligheid voor licht;
• Gevoelige hoofdhuid; en
• Pijn bij het bewegen van de nek.

Oorzaak van occipitalis neuralgie

Occipitalis neuralgie kan het gevolg zijn van compressie of irritatie van de occipitale zenuwen als gevolg van letsel (bijvoorbeeld door een klap), het klem komen te zitten van de achterhoofdzenuw door bijvoorbeeld nekspanning, door herhaalde stress op de bovenste nekwervels, of een ontsteking. Vaak wordt er geen oorzaak gevonden.

Risicofactoren

Er zijn veel medische aandoeningen die worden geassocieerd met occipitalis neuralgie, waaronder:

• Trauma aan de achterkant van het hoofd;
• Nekspanning en/of strakke nekspieren;
• Artrose (hierbij verandert het kraakbeen met klachten als stijfheid en gewrichtspijn);
• Tumoren in de nek;
• Degeneratieve ziekte van de cervicale wervelkolom;
• Infectie;
• Aangeboren afwijkingen;
• Jicht;
• Diabetes; en
• Bloedvatontsteking.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Als je vermoedt dat je last hebt van occipitalis neuralgie, maak dan een afspraak met je huisarts. De arts zal je een aantal vragen stellen over je medische voorgeschiedenis, eventuele blessures die je opgelopen hebt en je klachtenpatroon. Daarnaast zal de huisarts een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Hij zal rond de achterkant van je hoofd drukken op plekken waar de achterhoofdzenuw loopt, om te zien of hij je pijn kan reproduceren. Hij zal ook de bewegingen van de nek en de schouder onderzoeken op mogelijke beperkingen en pijnlijkheid. Tevens zal de huisarts onderzoeken welke wervels er pijn doen wanneer hij er op drukt.

Neurologisch onderzoek

Daarnaast is vaak een neurologisch onderzoek nodig teneinde andere oorzaken uit te sluiten. Door middel van het invullen van de pijnvragenlijsten kan onderzoek gedaan worden naar eventuele andere niet-lichamelijke (psychische of sociale) factoren, die in verband kunnen staan met je pijnklachten. Het maken van een röntgenfoto van de nek kan soms nodig zijn om andere oorzaken uit te sluiten.

Behandeling van occipitalis neuralgie

De behandeling van occipitalis neuralgie verloopt via (een combinatie van) pijnverlichting, fysiotherapie, medicatie en/of een zenuwwortelbehandeling.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen om de spierspanning in je nek en je houding te verbeteren.

Behandeling met medicijnen

Zenuwpijn kan behandeld worden met pijnmedicatie:

• Antineuropathische pijnmedicatie, bijvoorbeeld tricyclische antidepressiva;
• Anti-epileptica, zoals carbamazepine, gabapentine of pregabaline.

Injectie van de zenuw met corticosteroïden

Behandeling kan plaatsvinden middels inspuiting van een lokaal verdovingsmiddel, eventueel gecombineerd met een lang werkend ontstekingswerend geneesmiddel, een corticosteroid (bijnierschorshormoon). Dit heeft een irritatieremmend effect. Deze inspuiting wordt gedaan ter hoogte van de betrokken achterhoofdszenuw. Door deze behandeling zal de pijn afnemen.

PRF behandeling van de zenuwwortel

Binnen de vier weken volgend op deze behandeling, kan de nervus occipitalis zo nodig behandeld worden met gepulseerde radiofrequente stroom (PRF), waarbij warmte opgewekt wordt (42 graden) wat inwerkt op de zenuw. Deze behandeling waarbij stroom met kleine stootjes tegelijk gegeven wordt, kan leiden tot vermindering van de pijngeleiding over de betrokken zenuw.

Prognose

Occipitale neuralgie kan heel lang duren, maar kan na enige tijd vanzelf stoppen. Over het algemeen is occipitalis neuralgie een langdurige aandoening die behandeling vereist om de pijn te verminderen.

Preventie

In veel gevallen wordt de oorzaak van occipitale neuralgie niet gevonden, dus is het moeilijk om te bepalen hoe deze aandoening kan worden voorkomen. Het herkennen van factoren die de spierspanning in de nek veroorzaken of daaraan bijdragen en het vermijden van omstandigheden die tot nekletsel kunnen leiden, is echter een goed begin.

Noot:

1. Koopman JS, Dieleman JP, Huygen FJ, de Mos M, Martin CG, Sturkenboom MC. Incidence of facial pain in the general population. Pain. 2009;147:122–127.

Lees verder

• Pijn in achterhoofd: oorzaken hoofdpijn achterhoofd en nek
• Wat te doen bij 'gewone' hoofdpijn of spanningshoofdpijn?
• Hoofdpijn voorhoofd, achterhoofd, achter de ogen, vanuit nek
• Hoofdpijn aan voorhoofd: oorzaken van pijn aan voorhoofd
• Hoofdpijn: soorten, symptomen, oorzaak en behandeling