Pijn en/of druk achter oog of ogen: Oorzaken en behandeling

Druk en pijn achter de ogen (retro-orbitale pijn) is een vervelend gevoel dat vaak te wijten is aan eenvoudige hoofdpijn of sinusaandoeningen. Deze aandoeningen zijn meestal gemakkelijk met behulp van zelfzorgmaatregelen of met medicatie te behandelen. Soms wijst het pijnlijk, drukkend gevoel achter het oog of de ogen echter op een ernstigere aandoening, zoals een oogzenuwontsteking of de ziekte van Graves, een schildklieraandoening. De vooruitzichten hangen af van het onderliggend probleem, al is de prognose doorgaans beter wanneer een patiënt met terugkerende, ernstige en aanhoudende pijnklachten en/of bijkomende symptomen tijdig de arts bezoekt.

• Hoofdpijn en druk achter het oog
• Clusterhoofdpijn
• Migraine
• Spanningshoofdpijn
• Letsel aan het gezicht en pijn achter de ogen
• Oogaandoeningen en druk achter de ogen
• Optische neuritis (oogzenuwontsteking)
• Oogziekte van Graves
• Andere oogaandoeningen
• Sinusinfectie en pijn achter het oog
• Tand- en kaakpijn
• Andere oorzaken van retro-orbitale pijn
• Alarmsymptomen bij retro-orbitale pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via zelfzorgmaatregelen

Hoofdpijn en druk achter het oog

Clusterhoofdpijn

Bij clusterhoofdpijn ervaart een patiënt gedurende 15-180 minuten aanvallen van ernstige eenzijdige hoofdpijn die tot acht keer per dag optreedt. Een infectie, zwelling of pijn in delen van het gezicht, waaronder de ogen, komt vaak voor bij clusterhoofdpijn. De hoofdpijnaanvallen treden plots op gedurende enkele dagen of weken om dan soms weken, maanden of jaren te verdwijnen. Een exacte oorzaak voor clusterhoofdpijn is niet gekend (oktober 2020), maar overmatig alcoholgebruik, het nemen van bepaalde medicijnen, drugsmisbruik (vooral van cocaïne), fel licht, roken en sterk geurende stoffen zijn enkele risicofactoren voor de soms invaliderende ziekte. Medicatie en/of chirurgie behandelen deze aandoening met ondraaglijke pijn, en voorts zijn medicijnen en zelfzorgmaatregelen bekend om de aanvallen te verminderen of voorkomen.

Migraine

Migraine, een vorm van eenzijdige hoofdpijn en/of een aura, gaat gepaard met volgende tekenen:

• braken
• een gevoel van druk of pijn achter de ogen
• een gevoeligheid voor geluid (fonofobie)
• een gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• kloppende hoofdpijn (meestal hevig)
• misselijkheid
• vreemde lichten zien of geluiden horen voor het begin van een hoofdpijn

Spanningshoofdpijn

Patiënten met spanningshoofdpijn ervaren een trekkend en drukkend gevoel aan het hoofd. Dit type hoofdpijn komt vooral tot stand door angst en stress, maar te weinig lichaamsbeweging, weerschommelingen, een slechte houding, uitdroging (dehydratie), een verhoogde spierspanning en overbelasting zijn wel enkele bekende risicofactoren voor de aandoening. Naast de pijn en druk achter de ogen ervaren patiënten ernstige vermoeidheid, een overgevoeligheid voor bepaalde geuren (osmofobie), prikkelbaarheid, spierpijn en slaapproblemen. De ogen en het lichaam voldoende rust geven, stress verminderen, zorgen voor een betere houding en warmte of ijs toepassen op het hoofd zijn enkele zelfzorgmaatregelen. Spierontspanners, andere medicijnen en fysiotherapie zijn eventueel inzetbaar wanneer zelfzorgmaatregelen onvoldoende effectief zijn.

Letsel aan het gezicht en pijn achter de ogen

Wanneer een patiënt te maken krijgt met een oogletsel zoals bijvoorbeeld een oogkasfractuur (gebroken oogkas), ontstaat een drukkend en pijnlijk gevoel achter en rond het oog of de ogen. Dit letsel komt tot stand door bijvoorbeeld door een auto-ongeval of een ongeval tijdens het sporten. Een oogtrauma gaat gepaard met één of meer van volgende symptomen:

• blauwe plekken / een blauw oog
• bloedingen uit of rond de ogen
• dichtgeknepen ogen
• dubbelzien (diplopie)
• een afscheiding uit de ogen (oogafscheiding)
• een gedeeltelijk verlies van het gezichtsvermogen aan één oog of beide ogen
• een plat uitziende wang, mogelijk met ernstige pijn bij het openen van de mond
• een wazig gezichtsvermogen
• een zwelling in de buurt van en rond het oog (gezwollen ogen)
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• gevoelloosheid in delen van het gezicht rond het gewonde oog
• het gevoel dat zich iets in het oog bevindt (zanderig gevoel in het oog)
• het oog lijkt naar voor uit te steken (exoftalmie) of zinkt anders weg in de oogkas
• hoofdpijn
• jeukende ogen
• kramp in de oogleden (blefarospasme) waardoor het openen van de ogen niet meer lukt
• onwel worden of flauwvallen
• oogpijn bijvoorbeeld stekende, schrijnende of brandende pijn in het oog
• pupillen van ongelijke grootte (anisocorie)
• rode, bloeddoorlopen ogen
• tranende ogen

Oogaandoeningen en druk achter de ogen

Optische neuritis (oogzenuwontsteking)

Optische neuritis is een oogzenuwaandoening waarbij de zenuw die de ogen en de hersenen verbindt ontstoken en opgezwollen raakt. Dit is vaak het gevolg van een infectie (zoals bacteriële infecties zoals tuberculose, syfilis, en meningitis) of auto-immuunaandoening zoals multiple sclerose of lupus. De patiënt ervaart hierbij drukkende pijn achter de ogen en een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen. Veelal schrijft de oogarts medicatie voor zoals interferon bèta-1a zodat meer zenuwschade voorkomen wordt.

Symptomen een ontsteking van de oogzenuw omvatten:

• een verlies van contrast
• een verlies van het gezichtsvermogen in één oog
• een verminderd gezichtsvermogen
• een wazig gezichtsvermogen, vooral nadat de lichaamstemperatuur is gestegen
• flitsende lichten zien (fotopsie) bij het maken van oogbewegingen
• geen of een abnormale pupilreactie op licht
• kleurenblindheid of kleuren die minder levendig lijken
• pijn in of rond het oog (oogpijn), vooral bij het verplaatsen van het oog

Bij de meeste patiënten herstelt het gezichtsvermogen zich binnen enkele weken tot maanden. Eventueel zet de arts steroïde medicijnen in zodat de zwelling in de oogzenuw vermindert.

Oogziekte van Graves

Een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) leidt mogelijk tot de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen). Bij de oogziekte van Graves zwellen de weefsels, de spieren en het vet achter het oog op. Dit leidt tot een naar voor uitstekende oogbol (exoftalmie) en problemen met het verplaatsen van de oogbol. De zwelling van de weefsels achter het oog resulteert in een gevoel van druk.

Vaak voorkomende ooggerelateerde symptomen van de oogziekte van Graves omvatten:

• abnormaal tranende ogen
• droge ogen
• dubbelzien (diplopie)
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een uitpuilend oog
• een verlies van gezichtsvermogen / een verminderd gezichtsvermogen
• een zanderig gevoel in het oog
• een zwelling van de oogbol
• gezwollen oogleden
• niet in staat om het oog te bewegen
• oogirritatie
• oogpijn
• rode ogen
• zweren in het oog

Medicijnen, radioactief jodium of een operatie behandelen deze oogaandoening.

Andere oogaandoeningen

Ook andere oogproblemen zijn bekend voor pijn achter de ogen:

• droge ogen
• glaucoom (verhoogde oogdruk met schade aan oogzenuw waardoor een verlies van het gezichtsvermogen ontstaat)
• het orbitaal inflammatoir syndroom
• problemen met het gezichtsvermogen; deze leiden tot vermoeide ogen met pijn en een drukkend gevoel achter de ogen tot gevolg
• refractiefouten zoals astigmatisme (wazig zien door brekingsfout n het oog), bijziendheid (objecten wazig zien op afstand) en verziendheid (objecten vlakbij wazig zien)
• scleritis (ernstige oogontsteking van de harde oogrok)
• stuwingspapil (zwelling van de oogzenuw door een verhoogde hersendruk)

Sinusinfectie en pijn achter het oog

De sinussen zijn holle ruimten in de schedel. Ze bevinden zich boven, onder, achter en tussen de ogen. Wanneer een probleem met de sinussen aanwezig is, ervaart de patiënt vaak gevoelens van pijn in en rond het gezicht. Kloppende pijn en druk rond de oogbollen komt vaak voor bij sinusitis, meer bepaald bij sphenoïde sinusitis. Andere symptomen van een sinusinfectie zijn:

• dik geel of groen slijm dat uit de neus komt
• een loopneus of verstopte neus
• een slechte adem (halitose)
• een verlies van reukvermogen (anosmie)
• het slijm druipt van de neus langs de keel (keelslijmen, postnasale drip)
• hoesten
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts
• oorpijn of een gevoel van druk in het oor
• pijn of druk in het gezicht (gezichtspijn)
• vermoeidheid

Antibiotica, corticosteroïde neussprays of antihistaminica (medicijnen voor het behandelen van een allergische reactie) behandelen sinusinfecties. De meeste patiënten zijn binnen de één à drie weken hersteld van een sinusitis.

Tand- en kaakpijn

Tandpijn en kaakpijn, vooral als gevolg van een infectie, veroorzaakt mogelijk kloppende pijn en drukgevoelens in nabijgelegen delen van het gezicht. Dit is te wijten aan schade aan de omliggende zenuwen. De oogkas is vaak gezwollen in deze omstandigheden. De pijn neemt toe met de zwelling. Via een medische behandeling bij de tandarts of kaakchirurg is het vaak mogelijk om het probleem te corrigeren.

Andere oorzaken van retro-orbitale pijn

Pijn en druk achter het oog of de ogen is soms ook te wijten aan:

• craniale zenuwparalyse
• een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• een verhoogde druk in de schedel
• hormonale veranderingen

Alarmsymptomen bij retro-orbitale pijn

Druk achter de ogen is geen ernstig medisch symptoom, maar het is soms wel een teken van een ernstig of acuut onderliggend probleem. Wanneer bijgevolg een verlies van het gezichtsvermogen, uitpuilende ogen, koorts, frequente hoofdpijn of een zwelling in het gezicht verschijnt, is het belangrijk om een arts te raadplegen. De arts verwijst mogelijk de patiënt door naar een specialist zoals een kaakchirurg, een KNO-arts, een neuroloog (hersen- en zenuwproblemen) en/of een oogarts.

Diagnose en onderzoeken

In een aantal omstandigheden is een bloedonderzoek vereist om de hormoonspiegels te bepalen. Hormonen geproduceerd door de schildklier zijn van cruciaal belang voor de diagnose van de ziekte van Graves. In sommige omstandigheden is een uitgebreid bloedonderzoek vereist. Een oogonderzoek en tandheelkundig onderzoek onthullen mogelijk ook informatie over de oorzaak van het drukkend gevoel achter het oog of de ogen. Een CT-scan van de ogen en oogkas biedt gedetailleerde informatie over de ogen, terwijl een gewone CT-scan nauwkeurige informatie onthult over de hersenen en organen. Verder zet de arts mogelijk een MRI-scan in. Dit beeldvormend onderzoek is een andere methode om de hersenen en het lichaam in kaart te brengen. Sommige patiënten krijgen een neusendoscopie (inwendig kijkonderzoek van de neus- en sinusholtes), waarbij de arts een camera in de neus inbrengt om de gezondheid van de sinussen te onderzoeken. Ook een echografie is nuttig voor het maken van schildklierfoto’s en voor het visualiseren van andere lichaamsstructuren. Schildklierafwijkingen zijn tot slot ook op te sporen met een schildklierscan.

Behandeling via zelfzorgmaatregelen

Vrij verkrijgbare ontstekingsremmende medicijnen en pijnstillers zijn veilig te gebruiken voor het verlichten van de pijnklachten en het verminderen van de zwelling en ontsteking. Deze middelen verminderen een milde tot matige druk die niet te wijten is aan een ernstige aandoening. Het toepassen van warmte of koude (bijvoorbeeld via kompressen) is ook inzetbaar bij milde klachten. Een goede oogzorg is verder aanbevolen: voldoende slapen en rust nemen, een gezonde en evenwichtige voeding eten, voldoende water drinken, en regelmatig een oogonderzoek laten uitvoeren. Bij een ernstige druk is echter vaak een aangepaste behandeling nodig omdat dan een onderliggende aandoening aanwezig is. De behandeling is dan afhankelijk van het probleem.