Pijn en/of druk achter oog of ogen: Oorzaken en behandeling

Druk en pijn achter de ogen (retro-orbitale pijn) is een onaangenaam gevoel dat vaak wordt veroorzaakt door relatief onschuldige aandoeningen zoals eenvoudige hoofdpijn of sinusaandoeningen. Deze aandoeningen kunnen meestal effectief worden behandeld met zelfzorgmaatregelen of medicatie. Echter, in sommige gevallen kan het pijnlijke en drukkende gevoel achter het oog of de ogen wijzen op ernstigere aandoeningen, zoals een oogzenuwontsteking of de ziekte van Graves, een schildklieraandoening. De prognose hangt af van de onderliggende oorzaak, maar doorgaans is de vooruitgang beter wanneer een patiënt met terugkerende, ernstige en aanhoudende pijnklachten en/of bijkomende symptomen tijdig de arts raadpleegt.

• Hoofdpijn en druk achter het oog
• Clusterhoofdpijn
• Migraine
• Spanningshoofdpijn
• Letsel aan het gezicht en pijn achter de ogen
• Oogaandoeningen en druk achter de ogen
• Optische neuritis (oogzenuwontsteking)
• De ziekte van Graves
• Sinusitis en druk achter de ogen
• Tand- en kaakpijn
• Andere oorzaken van retro-orbitale pijn
• Alarmsymptomen bij retro-orbitale pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via zelfzorgmaatregelen
• Prognose
• Preventie

Hoofdpijn en druk achter het oog

Clusterhoofdpijn

Bij clusterhoofdpijn ervaart de patiënt aanvallen van ernstige, eenzijdige hoofdpijn die variëren van 15 tot 180 minuten en tot acht keer per dag kunnen optreden. Clusterhoofdpijn gaat vaak gepaard met een infectie, zwelling of pijn in delen van het gezicht, waaronder de ogen. Deze hoofdpijnaanvallen komen plotseling op, gedurende enkele dagen of weken, en kunnen daarna soms weken, maanden of zelfs jaren verdwijnen. De exacte oorzaak van clusterhoofdpijn is nog onbekend (oktober 2020), maar overmatig alcoholgebruik, het gebruik van bepaalde medicijnen, drugsmisbruik (vooral cocaïne), fel licht, roken en sterk geurende stoffen worden als risicofactoren beschouwd voor deze soms invaliderende aandoening. Behandeling van clusterhoofdpijn kan medicatie en/of chirurgie omvatten. Daarnaast kunnen medicijnen en zelfzorgmaatregelen helpen om de frequentie en ernst van de aanvallen te verminderen of te voorkomen.

Migraine

Migraine, een vorm van eenzijdige hoofdpijn, gaat vaak gepaard met een aura en vertoont de volgende symptomen:

• braken
• een gevoel van druk of pijn achter de ogen
• gevoeligheid voor geluid (fonofobie)
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• kloppende hoofdpijn (meestal intens)
• misselijkheid
• het zien van vreemde lichten of het horen van ongebruikelijke geluiden voorafgaand aan de hoofdpijn

Spanningshoofdpijn

Patiënten met spanningshoofdpijn ervaren een trekkend en drukkend gevoel aan het hoofd. Dit type hoofdpijn ontstaat vaak door angst en stress, maar ook weinig lichaamsbeweging, veranderingen in het weer, een slechte houding, uitdroging (dehydratie), verhoogde spierspanning en overbelasting zijn bekende risicofactoren. Naast pijn en druk achter de ogen ervaren patiënten vaak ernstige vermoeidheid, overgevoeligheid voor bepaalde geuren (osmofobie), prikkelbaarheid, spierpijn en slaapproblemen. Zelfzorgmaatregelen zoals voldoende rust voor de ogen en het lichaam, stressvermindering, een betere houding en het aanbrengen van warmte of koude op het hoofd kunnen nuttig zijn. Indien deze maatregelen niet voldoende effectief zijn, kunnen spierontspanners, andere medicijnen en fysiotherapie overwogen worden.

Letsel aan het gezicht en pijn achter de ogen

Bij een oogletsel, zoals een oogkasfractuur (gebroken oogkas), kan een drukkend en pijnlijk gevoel achter en rond het oog ontstaan. Dit letsel kan voortkomen uit een auto-ongeval of een ongeval tijdens het sporten. Een oogtrauma gaat vaak gepaard met een of meer van de volgende symptomen:

• blauwe plekken / blauw oog
• bloedingen uit of rond de ogen
• dichtgeknepen ogen
• dubbelzien (diplopie)
• oogafscheiding
• gedeeltelijk verlies van gezichtsvermogen aan één of beide ogen
• een plat uitziende wang, mogelijk met ernstige pijn bij het openen van de mond
• wazig gezichtsvermogen
• zwelling in de buurt van en rond het oog (gezwollen ogen)
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• gevoelloosheid in delen van het gezicht rond het gewonde oog
• het gevoel dat er iets in het oog zit (zanderig gevoel in het oog)
• het oog lijkt naar voren uit te steken (exoftalmie) of zinkt anders weg in de oogkas
• hoofdpijn
• jeukende ogen
• kramp in de oogleden (blefarospasme) waardoor het openen van de ogen moeilijk is
• onwel worden of flauwvallen
• oogpijn, zoals stekende, schrijnende of brandende pijn in het oog
• pupillen van ongelijke grootte (anisocorie)
• rode, bloeddoorlopen ogen
• tranende ogen

Oogaandoeningen en druk achter de ogen

Optische neuritis (oogzenuwontsteking)

Optische neuritis is een aandoening van de oogzenuw waarbij de zenuw die de ogen met de hersenen verbindt ontstoken en opgezwollen raakt. Dit kan vaak het gevolg zijn van een infectie (zoals bacteriële infecties zoals tuberculose, syfilis, en meningitis) of een auto-immuunaandoening zoals multiple sclerose of lupus. De patiënt kan drukkende pijn achter de ogen en een tijdelijk verlies van gezichtsvermogen ervaren. Vaak zal de oogarts medicatie zoals interferon bèta-1a voorschrijven om verdere zenuwschade te voorkomen.

Symptomen van een ontsteking van de oogzenuw omvatten:

• verlies van contrast
• verlies van gezichtsvermogen in één oog
• verminderd gezichtsvermogen
• wazig gezichtsvermogen, vooral na een stijging van de lichaamstemperatuur
• flitsende lichten zien (fotopsie) bij oogbewegingen
• afwezigheid of een abnormale reactie van de pupil op licht
• kleurenblindheid of kleuren die minder levendig lijken
• pijn in of rond het oog (oogpijn), vooral bij het verplaatsen van het oog

Bij de meeste patiënten herstelt het gezichtsvermogen zich binnen enkele weken tot maanden. In sommige gevallen kan optische neuritis echter leiden tot blijvende visuele beperkingen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

De ziekte van Graves

De ziekte van Graves is een auto-immuunziekte die de schildklier aantast en tevens invloed kan hebben op de ogen. Dit kan leiden tot symptomen zoals uitpuilende ogen (exoftalmie), dubbelzien (diplopie) en een drukkend of pijnlijk gevoel achter de ogen. De ziekte van Graves veroorzaakt vaak een abnormale vergroting van de schildklier en kan leiden tot een onjuist gereguleerde schildklierhormoonproductie.

De behandeling van de ziekte van Graves is afhankelijk van de ernst van de symptomen en de mate van schildklierdisfunctie. Vaak wordt een combinatie van medicatie en radioactief jodium gebruikt om de symptomen te verlichten. Bij ernstige gevallen kunnen chirurgische ingrepen noodzakelijk zijn om de functie van de schildklier te normaliseren en de symptomen te verlichten. Medicijnen zoals antithyreoïdmedicijnen en bètablokkers worden vaak voorgeschreven om de schildklierhormoonspiegels te reguleren en symptomen zoals hartkloppingen en tremoren te verminderen. Soms kan een operatie, zoals een schildklierresectie, nodig zijn als medicatie niet voldoende effect heeft.

Sinusitis en druk achter de ogen

Sinusitis, een ontsteking van de sinussen, is een veelvoorkomende oorzaak van een drukkend gevoel achter de ogen. Deze aandoening kan worden veroorzaakt door virale, bacteriële of schimmelinfecties. Vaak verdwijnen de symptomen van sinusitis vanzelf binnen 10 tot 14 dagen. In sommige gevallen is echter medicatie, zoals antibiotica, nodig om de infectie te bestrijden en de symptomen te verlichten.

De symptomen van sinusitis omvatten:

• Pijn en druk rond het gezicht en achter de ogen
• Een verstopte neus
• Groene of gele neusafscheiding
• Hoesten, vooral 's nachts
• Verhoogde slijmproductie
• Koorts
• Vermoeidheid

De behandeling van sinusitis richt zich op het verminderen van ontstekingen en het verlichten van symptomen. Zelfzorgmaatregelen zoals stomen, het drinken van veel water en het gebruik van neussprays kunnen effectief zijn. In ernstigere gevallen kunnen antibiotica of andere medicijnen noodzakelijk zijn. Antibiotica, corticosteroïde neussprays en antihistaminica kunnen helpen bij de behandeling van sinusinfecties. De meeste patiënten herstellen binnen één tot drie weken van sinusitis.

Tand- en kaakpijn

Tandpijn en kaakpijn, vooral wanneer veroorzaakt door een infectie, kunnen kloppende pijn en drukgevoelens in de omliggende delen van het gezicht veroorzaken. Dit komt doordat de zenuwen in deze gebieden kunnen worden aangetast. Onder dergelijke omstandigheden kan de oogkas vaak gezwollen zijn, en de pijn kan verergeren met de zwelling. Medische behandeling door een tandarts of kaakchirurg kan vaak de onderliggende oorzaak van de pijn verhelpen en de symptomen verminderen.

Andere oorzaken van retro-orbitale pijn

Pijn en druk achter het oog of de ogen kunnen soms ook het gevolg zijn van andere aandoeningen zoals:

• Craniale zenuwparalyse
• Een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• Een verhoogde druk in de schedel
• Hormonale veranderingen

Alarmsymptomen bij retro-orbitale pijn

Hoewel druk achter de ogen meestal geen ernstig medisch probleem aangeeft, kan het soms wijzen op een ernstiger of acuut probleem. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als er symptomen optreden zoals verlies van gezichtsvermogen, uitpuilende ogen, koorts, frequente hoofdpijn of zwelling in het gezicht. Een arts kan de patiënt mogelijk doorverwijzen naar een specialist, zoals een kaakchirurg, een KNO-arts, een neuroloog (voor hersen- en zenuwproblemen) of een oogarts.

Diagnose en onderzoeken

In sommige gevallen is een bloedonderzoek nodig om de hormoonspiegels te bepalen, vooral bij het diagnosticeren van de ziekte van Graves. Een uitgebreid bloedonderzoek kan noodzakelijk zijn om de exacte oorzaak van de symptomen vast te stellen. Een oogonderzoek en een tandheelkundig onderzoek kunnen ook waardevolle informatie verschaffen over de oorzaak van de druk achter het oog of de ogen.

Een CT-scan van de ogen en oogkas biedt gedetailleerde informatie over de ogen, terwijl een reguliere CT-scan nauwkeurige informatie over de hersenen en andere organen onthult. Daarnaast kan een MRI-scan worden overwogen voor een gedetailleerd overzicht van de hersenen en andere delen van het lichaam. Sommige patiënten kunnen ook een neusendoscopie ondergaan, waarbij een camera in de neus wordt ingebracht om de gezondheid van de sinussen te beoordelen. Ook kan een echografie nuttig zijn voor het maken van afbeeldingen van de schildklier en het visualiseren van andere lichaamsstructuren. Schildklierafwijkingen kunnen verder worden opgespoord met een schildklierscan.

Behandeling via zelfzorgmaatregelen

Vrij verkrijgbare ontstekingsremmende medicijnen en pijnstillers zijn effectief voor het verlichten van pijnklachten en het verminderen van zwelling en ontsteking. Deze middelen zijn geschikt voor milde tot matige druk die niet wordt veroorzaakt door een ernstige aandoening. Het toepassen van warmte of koude, bijvoorbeeld via kompressen, kan ook nuttig zijn bij milde klachten. Goede oogzorg is aanbevolen, waaronder voldoende slaap en rust, een gezonde en evenwichtige voeding, voldoende water drinken en regelmatig een oogonderzoek laten uitvoeren. Bij ernstige druk is vaak een gerichte behandeling nodig, aangezien er mogelijk een onderliggende aandoening aanwezig is. De behandeling is afhankelijk van de aard van het probleem en kan specialistische zorg vereisen.

Prognose

De prognose voor retro-orbitale pijn varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij relatief onschuldige aandoeningen zoals spanningshoofdpijn of sinusitis zijn de vooruitzichten doorgaans goed. Deze symptomen kunnen vaak effectief worden beheerd met zelfzorgmaatregelen en medicatie, en de pijn verdwijnt meestal na verloop van tijd.

Bij ernstigere aandoeningen zoals optische neuritis of de ziekte van Graves kan de prognose variëren. Optische neuritis kan leiden tot tijdelijk verlies van gezichtsvermogen, maar veel patiënten herstellen volledig met de juiste behandeling. De ziekte van Graves kan, indien onbehandeld, leiden tot langdurige oogproblemen en andere gezondheidscomplicaties. Een effectieve behandeling kan echter de symptomen aanzienlijk verminderen en de kwaliteit van leven verbeteren.

Het is cruciaal om tijdig medische hulp te zoeken, vooral bij terugkerende of ernstige pijnklachten, om mogelijke complicaties te voorkomen en een passende behandeling te starten.

Preventie

Preventie van retro-orbitale pijn kan sterk afhangen van de onderliggende oorzaak. Voor aandoeningen zoals spanningshoofdpijn en sinusitis kunnen enkele algemene voorzorgsmaatregelen helpen:

• Gezonde levensstijl: Regelmatige lichaamsbeweging, een gebalanceerd dieet en voldoende hydratatie kunnen bijdragen aan een algehele gezondheid en het verminderen van stress, wat het risico op spanningshoofdpijn kan verlagen.
• Oogzorg: Regelmatige oogonderzoeken kunnen helpen om problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Dit is vooral belangrijk voor mensen met een verhoogd risico op oogaandoeningen.
• Bescherming tegen oogletsel: Het dragen van beschermende oogbedekking tijdens risicovolle activiteiten, zoals bepaalde sporten, kan helpen oogletsel en de bijbehorende pijn te voorkomen.
• Beheersing van allergieën en sinusproblemen: Het vermijden van allergenen en het opvolgen van behandelingen voor sinusitis kan de frequentie en ernst van sinus-gerelateerde pijn verminderen.
• Beperk alcohol- en druggebruik: Het verminderen van alcoholconsumptie en het vermijden van drugsmisbruik kunnen helpen bij het voorkomen van aandoeningen zoals clusterhoofdpijn en andere gerelateerde problemen.