Myofasciale triggerpoints: Spierknopen met pijn

Spierknopen (myofasciale triggerpoints) is een veel voorkomende aandoening. Hierbij zijn kleine, hobbelige spiergebieden altijd of alleen pijnlijk bij indrukking. Deze knopen verschijnen wanneer onderliggende spiervezels of fascia (weefselbanden) strakker worden. Artsen classificeren triggerpoints als actief of latent. Door de pijn is het bewegingsbereik aangetast. Een vroegtijdige diagnose en behandeling van een myofasciaal triggerpoint is belangrijk omdat de patiënt anders te maken krijgt met chronische pijn. Diverse leefstijlaanpassingen en massagetechnieken zijn inzetbaar. Helpen deze adviezen niet, dan zijn diverse medische behandelingen mogelijk.

• Wat is een spierknoop?
• Oorzaken en risicofactoren myofasciale triggerpoints
• Symptomen
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van pijnlijke harde knobbeltjes
• Preventie van spierknopen

Wat is een spierknoop?

Spierknopen zijn strakke spiervezels die niet in staat zin om zich te ontspannen. Spierknopen zijn samengesteld uit bossen spiervezels. Deze geknoopte gebieden hebben een verminderde bloedtoevoer en missen daarom zuurstof en andere voedingsstoffen. Rond geknoopte spieren bevinden zich vaak opeenhopingen van afvalproducten. Deze factoren leiden tot pijn en verklaren waarom spierknopen meestal niet vanzelf verdwijnen.

Oorzaken en risicofactoren myofasciale triggerpoints

Veelvoorkomende oorzaken en risicofactoren van spierknopen zijn:

• een slechte houding (bijvoorbeeld langdurig dezelfde houding aannemen)
• een trauma (een geschiedenis van gewrichtsproblemen en gewrichtsverwondingen zorgt voor extra belasting van de gewrichten en spieren)
• emotionele stress en spanning
• een niet-evenwichtige voeding (mist diverse vitaminen en mineralen)
• herhaalde bewegen (overmatig gebruik van de spieren zoals sporten, met de handen werken)
• moeite met slapen of slapeloosheid
• roken
• uitdroging (dehydratie): Pok koffie, thee en alcohol dragen bij aan uitdrogingsverschijnselen
• weinig lichaamsbeweging

Symptomen

Locatie
Spierknopen ontwikkelen zich bijna overal op het lichaam waar spieren of fascia aanwezig zijn. Plaatsen waar spierknopen vaak voorkomen zijn:

• de beenspieren zoals de hamstrings (spieren aan de achterzijde van het dijbeen de buigers van het onderbeen), de quadriceps (vierhoofdige dijbeenspier, strekker van het onderbeen) en de kuiten
• de billen en de basis van de wervelkolom
• de bovenarmen
• de bovenste trapeziusspier (monnikskapspier: trapeziumvormige spier van de nek naar de schouder)
• de lage rug en bovenrug
• de nek
• de scheenbenen
• de schouders en schouderbladen

De meest voorkomende bron van spierknopen is de trapeziusspier. Deze spier maakt een driehoekige vorm van de nek naar het midden van de rug en de schouder. Spanningen en knopen in de trapeziusspieren treden vaak op als gevolg van stress en een slechte houding.

Pijn
De kleine spierknopen variëren van de grootte van een speldenknop tot de grootte van een duim. De myofasciale triggerpoints zijn hard aanvoelende knobbeltjes of knopen die meestal niet zichtbaar zijn met het oog. Deze zijn standaard pijnlijk (actieve myofasciale triggerpoints) of doen enkel pijn bij indrukking (latente myofasciale triggerpoints). Spierknopen veroorzaken vaak uitstralingspijn naar de nabijgelegen spieren. Zo heeft de patiënt bijvoorbeeld doffe hoofdpijn wanneer een spierknoop in de schouder aanwezig is.

Myofasciaal pijnsyndroom
Sommige patiënten hebben veel myofasciale triggerpoints in het lichaam, die op verschillende locaties leiden tot uitstralingspijn. De patiënt lijdt dan mogelijk aan het ‘myofasciaal pijnsyndroom’, een chronische aandoening die spierpijn en een spierontsteking (pijn en zwakte in de spieren) tot stand brengt.

Bijkomende tekenen
Spierknopen veroorzaken tevens bijkomende symptomen zoals:

• blefarospasmen (spiertrekkingen van een ooglid)
• duizeligheid of evenwichtsproblemen
• een brandend gevoel, gevoelloosheid (bijvoorbeeld in de handen of voeten) of tintelingen
• een zwaar hoofd
• hoofdpijn zoals spanningshoofdpijn
• kaakpijn
• nekpijn
• lage rugpijn / rugpijn bij het ontwaken
• misselijkheid
• oorsuizen
• vermoeidheid
• zweten

Behandeling

Zelfzorg

Zijn de spierknopen te wijten aan langdurig zitten of een eerdere spierblessure, dan verminderen regelmatige rekpauzes de spierspanning. Verder verlicht de pijn door het aanbrengen van een warmtekussen of coldpack op het getroffen gebied. Een combinatie van warmte- en koudetherapie behoort ook tot de mogelijkheden. Zwemmen, springen en fietsen zijn verder goede activiteiten om strakke spieren los te maken. Patiënten zorgen dat ze voldoende gehydrateerd zijn (voldoende water drinken). Voorts mogen patiënten ontstekingsremmende medicijnen nemen (zoals ibuprofen) om spierpijn te verminderen. Een evenwichtige voeding eten, voldoende water drinken, stoppen met roken en een goede, ergonomische houding aannemen zijn andere belangrijke levensstijladviezen. Indien stress de oorzaak is van de spierknopen, dan zijn volgende zelfzorgtips nuttig:

• diepe adempauzes gedurende de dag nemen
• een boek lezen
• korte rekoefeningen doen
• minimaal dertig minuten per dag bewegen
• minstens vijftien tot dertig minuten per dag besteden aan ontspanningstechnieken, zoals meditatie of yoga
• naar muziek luisteren
• 's nachts meer slapen
• voldoende rust nemen
• zelfmassage uitoefenen

Zelfmassage
Massage is één van de meest effectieve behandelingen voor het verwijderen van spierknopen. Het uitoefenen van druk op de knopen verhoogt de circulatie van zuurstofrijk bloed, dat voedingsstoffen naar het gebied brengt en helpt bij het verwijderen van afvalproducten uit de spier. Wanneer de patiënt duwt op de spierknop of een constante druk uitoefent op het drukpunt, verhoogt de circulatie van zuurstofrijk bloed dat voedingsstoffen naar het gebied brengt. De massagetechnieken helpen bovendien bij het verwijderen van afvalproducten uit de spier. De knoop voelt uiteindelijk zachter en minder pijnlijk aan bij voldoende massagedruk. Het is eveneens mogelijk om een tennisbal tussen de rug en de muur of vloer plaatsen en zachtjes over de bal rollen om de spieren te masseren. Het gebruik van een schuimroller is bovendien bruikbaar voor het masseren van de spier en zo knopen weg te krijgen. Het masseren van een spierknoop is mogelijk in het begin pijnlijk, maar op langere termijn is dit voor de meeste patiënten vaak effectief. Voor sommige patiënten is zelfmassage moeilijk; zij raadplegen best een fysiotherapeut of massagetherapeut.

Professionele medische behandeling

Soms helpen huismiddeltjes onvoldoende om de symptomen van spierknopen te verminderen. Diverse professionele behandelingen zijn dan beschikbaar. Deze zijn gericht op het gladstrijken van de spierknopen en het verminderen van pijn.

Voorbeelden van professionele behandelingen zijn:

• gepulseerde echografie
• koude: Af en toe spuit de arts een koude oplossing op de getroffen spier. De koude temperatuur vermindert tijdelijk de pijn en eventuele zwelling, waardoor het masseren (drukken en strekken) van een spierknoop mogelijk is.
• lasertherapie op laag niveau
• mechanische trillingen
• therapeutische massage
• triggerpointinjecties (lokaal anestheticum, steroïden of zoutoplossing)

Prognose van pijnlijke harde knobbeltjes

Spierknopen of myofasciale triggerpoints zijn vaak goed te behandelen met eenvoudige huismiddeltjes en rekoefeningen. Sommige knopen zijn echter pijnlijk en verstoren de dagelijkse activiteiten van een patiënt en tasten de kwaliteit van leven aan. Vaak vermindert de pijn wanneer de patiënt of de arts de onderliggende oorzaak corrigeert. Dit is belangrijk omdat anders mogelijk chronische pijn tot stand komt.

Preventie van spierknopen

Personen moet zorgen voor een goede houding en regelmatige lichaamsbeweging uitoefenen. Veel knopen ontstaan door herhaalde spiertrauma's, dus het is aangewezen dat mensen verschillende soorten activiteiten uitvoeren om het overmatig gebruik van dezelfde spieren te voorkomen.

Lees verder

• Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)