Myofasciale triggerpoints: Spierknopen met pijn

Spierknopen (myofasciale triggerpoints) zijn veelvoorkomende aandoeningen waarbij kleine, hobbelige spiergebieden altijd of alleen pijnlijk zijn bij druk. Deze knopen verschijnen wanneer onderliggende spiervezels of fascia (weefselbanden) strakker worden. Artsen classificeren triggerpoints als actief of latent. Door de pijn kan het bewegingsbereik aangetast worden. Vroegtijdige diagnose en behandeling van myofasciaal triggerpoints zijn belangrijk om chronische pijn te voorkomen. Diverse leefstijlaanpassingen en massagetechnieken kunnen worden ingezet. Indien deze adviezen niet helpen, zijn er ook medische behandelingen beschikbaar.

• Wat is een spierknoop?
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren myofasciale triggerpoints
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van pijnlijke harde knobbeltjes
• Complicaties
• Preventie van spierknopen
• Praktische tips voor het omgaan met myofasciale triggerpoints: spierknopen met pijn
• Begrijp de oorzaak van triggerpoints
• Pas je houding aan
• Gebruik warmte en koude therapie
• Voer zelfmassage uit
• Strek regelmatig de betrokken spieren
• Zorg voor een goede slaapomgeving
• Beperk stress en ontspan je spieren
• Eet een gezond voedingspatroon
• Zoek professionele hulp indien nodig
• Voorkom nieuwe triggerpoints

Wat is een spierknoop?

Spierknopen zijn strakke spiervezels die niet in staat zijn om zich te ontspannen. Ze bestaan uit bossen van spiervezels die een verminderde bloedtoevoer hebben, wat leidt tot een tekort aan zuurstof en andere voedingsstoffen. Rond geknoopte spieren bevinden zich vaak opeenhopingen van afvalproducten. Deze factoren verklaren waarom spierknopen meestal niet vanzelf verdwijnen en vaak pijnlijk zijn.

Epidemiologie

De epidemiologie van myofasciale triggerpoints (MTrPs) is complex en afhankelijk van diverse factoren, waaronder leeftijd, geslacht, werkstress, en lichamelijke activiteit. Het komt wereldwijd voor, met prevalentie die varieert op basis van populaties, beroepsgroepen en leefstijlfactoren. Studies tonen aan dat MTrPs vaak optreden bij patiënten die repetitieve bewegingen uitvoeren of langdurig statische houdingen aannemen. Myofasciale pijnsyndromen, inclusief MTrPs, zijn ook een veelvoorkomende oorzaak van chronische pijnklachten en worden vaak ondergediagnosticeerd.

Prevalentie van myofasciale triggerpoints
Myofasciale triggerpoints komen veel voor in de algemene bevolking, met studies die prevalentiepercentages van 30% tot 85% rapporteren, afhankelijk van de onderzochte populatie. De prevalentie is hoger bij mensen die fysiek belastende banen hebben of die veel tijd in statische houdingen doorbrengen, zoals kantoorwerkers of arbeiders in de industrie. Ook sporters, vooral in sporten die herhaalde spierbelasting vereisen, hebben een verhoogd risico.

Leeftijd en geslacht
De prevalentie van MTrPs varieert met de leeftijd. Bij jongere volwassenen (20-40 jaar) wordt het vaak gezien in verband met overbelasting of verkeerde lichaamshouding, terwijl bij ouderen (boven de 60 jaar) chronische triggerpoints vaak geassocieerd worden met degeneratieve spier- en gewrichtsproblemen. Vrouwen lijken ook vatbaarder te zijn voor het ontwikkelen van MTrPs dan mannen, met een hogere incidentie van triggerpoints in de nek, schouders en rug.

Mechanisme

Het mechanisme van myofasciale triggerpoints is gerelateerd aan spierverkramping en verstoorde spierfunctie. Het ontstaat wanneer een spier overmatig wordt belast of onjuist wordt gebruikt, wat leidt tot een lokale ophoping van spanning en een verminderde bloedcirculatie. Dit zorgt voor de oprichting van een verkrampte spierzone, oftewel het triggerpoint.

Spierfunctie en fasciële betrokkenheid
Triggerpoints ontstaan vaak in de spieren wanneer ze langdurig een verhoogde belasting ondergaan. De verkramping in de spiervezels vermindert de circulatie van bloed en zuurstof, wat leidt tot een ophoping van afvalstoffen en een verstoorde spierfunctie. In sommige gevallen kan het triggerpoint zelfs uitmonden in een vicieuze cirkel van pijn en verkramping, wat de symptomen verder verergert.

Fascia en triggerpoints
De fascia, het bindweefsel dat spieren omhult, speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van myofasciale triggerpoints. Fascia kan verklevingen en spanningen ontwikkelen die bijdragen aan spierverkramping en de ontwikkeling van pijnlijke punten. Deze verklevingen kunnen de doorbloeding belemmeren en de spierfunctie verstoren, wat het herstelproces vertraagt.

Oorzaken en risicofactoren myofasciale triggerpoints

Veelvoorkomende oorzaken en risicofactoren van spierknopen zijn:

• een slechte houding (bijvoorbeeld langdurig dezelfde houding aannemen)
• een trauma (een geschiedenis van gewrichtsproblemen en gewrichtsverwondingen zorgt voor extra belasting van de gewrichten en spieren)
• emotionele stress en spanning
• een niet-evenwichtige voeding (mist diverse vitaminen en mineralen)
• herhaald bewegen (overmatig gebruik van de spieren zoals sporten, met de handen werken)
• moeite met slapen of slapeloosheid
• roken
• uitdroging (dehydratie): Koffie, thee en alcohol dragen bij aan uitdrogingsverschijnselen
• weinig lichaamsbeweging

Risicogroepen

Myofasciale triggerpoints komen voor in verschillende risicogroepen, waarbij sommige personen een verhoogd risico lopen vanwege hun levensstijl of medische voorgeschiedenis.

Sporters en actieve mensen
Sporters die herhaaldelijk dezelfde spieren belasten, zoals hardlopers, gewichtheffers en atleten, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van myofasciale triggerpoints. Deze groep heeft vaak te maken met spiervermoeidheid en overbelasting, die bijdragen aan de vorming van triggerpoints.

Ouderen
Ouderen hebben vaak te maken met degeneratieve spier- en gewrichtsaandoeningen die de kans op het ontwikkelen van myofasciale triggerpoints verhogen. Spieratrofie en verminderde spierkracht kunnen bijdragen aan een verhoogde kans op het ontstaan van verkrampte spieren.

Symptomen

Locatie
Spierknopen ontwikkelen zich bijna overal op het lichaam waar spieren of fascia aanwezig zijn. Plaatsen waar spierknopen vaak voorkomen zijn:

• de beenspieren zoals de hamstrings (spieren aan de achterzijde van het dijbeen, de buigers van het onderbeen), de quadriceps (vierhoofdige dijbeenspier, strekker van het onderbeen) en de kuiten
• de billen en de basis van de wervelkolom
• de bovenarmen
• de bovenste trapeziusspier (monnikskapspier: trapeziumvormige spier van de nek naar de schouder)
• de lage rug en bovenrug
• de nek
• de scheenbenen
• de schouders en schouderbladen

De meest voorkomende bron van spierknopen is de trapeziusspier. Deze spier heeft een driehoekige vorm van de nek naar het midden van de rug en de schouder. Spanningen en knopen in de trapeziusspieren treden vaak op door stress en een slechte houding.

Pijn

De kleine spierknopen variëren van de grootte van een speldenknop tot die van een duim. Myofasciale triggerpoints zijn hard aanvoelende knobbeltjes of knopen die meestal niet zichtbaar zijn met het oog. Ze zijn standaard pijnlijk (actieve myofasciale triggerpoints) of doen enkel pijn bij druk (latente myofasciale triggerpoints). Spierknopen veroorzaken vaak uitstralingspijn naar nabijgelegen spieren. Bijvoorbeeld, een spierknoop in de schouder kan leiden tot doffe hoofdpijn.

Myofasciaal pijnsyndroom

Sommige patiënten hebben veel myofasciale triggerpoints in het lichaam, die op verschillende locaties uitstralingspijn veroorzaken. Dit kan leiden tot het 'myofasciaal pijnsyndroom', een chronische aandoening die spierpijn en spierontsteking (pijn en zwakte in de spieren) veroorzaakt.

Bijkomende tekenen
Spierknopen veroorzaken tevens bijkomende symptomen zoals:

• blefarospasmen (spiertrekkingen van een ooglid)
• duizeligheid of evenwichtsproblemen
• een brandend gevoel, gevoelloosheid (bijvoorbeeld in de handen of voeten) of tintelingen
• een zwaar hoofd
• hoofdpijn zoals spanningshoofdpijn
• kaakpijn
• nekpijn
• lage rugpijn / rugpijn bij het ontwaken
• misselijkheid
• oorsuizen
• vermoeidheid
• zweten

Alarmsymptomen

Hoewel myofasciale triggerpoints meestal goedaardig zijn, kunnen er alarmsymptomen optreden die duiden op ernstigere aandoeningen. Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen om een juiste diagnose te stellen.

Intense of aanhoudende pijn
Als de pijn intens is of niet verbetert met rust en behandeling, kan dit wijzen op een onderliggend probleem, zoals een hernia of een andere aandoening die de spieren beïnvloedt. In dergelijke gevallen is het belangrijk om medische hulp in te schakelen voor verder onderzoek.

Zwelling en verkleuring
Wanneer er naast pijn ook zwelling of verkleuring van de huid optreedt, kan dit wijzen op een ontsteking of letsel aan het spierweefsel. Dit vereist onmiddellijke medische beoordeling om complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van myofasciale triggerpoints is vaak klinisch en wordt gesteld door een gedetailleerd lichamelijk onderzoek. Er zijn geen specifieke laboratoriumtests voor MTrPs, maar aanvullende beeldvorming kan nodig zijn om andere aandoeningen uit te sluiten.

Fysiek onderzoek
De diagnose wordt meestal gesteld door palpatie van de spier om triggerpoints te identificeren. De arts kan drukken op bepaalde spiergroepen en letten op pijnreacties, spierspanning, en beweeglijkheid. Dit onderzoek kan bevestigen of de klachten inderdaad gerelateerd zijn aan MTrPs.

Beeldvorming en aanvullende testen
In sommige gevallen kan beeldvorming zoals röntgenfoto's, MRI of echografie nodig zijn om andere spier- of gewrichtsproblemen uit te sluiten. Dit wordt vooral gedaan wanneer er twijfel is over de aanwezigheid van andere aandoeningen, zoals artritis of hernia.

Behandeling

Zelfzorg

Als de spierknopen te wijten zijn aan langdurig zitten of een eerdere spierblessure, dan kunnen regelmatige rekpauzes de spierspanning verminderen. Verder kan pijn verlicht worden door het aanbrengen van een warmtekussen of coldpack op het getroffen gebied. Een combinatie van warmte- en koudetherapie is ook mogelijk. Zwemmen, springen en fietsen zijn goede activiteiten om strakke spieren los te maken. Patiënten dienen voldoende gehydrateerd te zijn (voldoende water drinken). Daarnaast kunnen ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen de spierpijn verminderen. Een evenwichtige voeding, voldoende water drinken, stoppen met roken en een goede, ergonomische houding aannemen zijn ook belangrijke levensstijladviezen. Indien stress de oorzaak is van de spierknopen, zijn de volgende zelfzorgtips nuttig:

• diepe adempauzes gedurende de dag nemen
• een boek lezen
• korte rekoefeningen doen
• minimaal dertig minuten per dag bewegen
• minstens vijftien tot dertig minuten per dag besteden aan ontspanningstechnieken, zoals meditatie of yoga
• naar muziek luisteren
• 's nachts meer slapen
• voldoende rust nemen
• zelfmassage uitoefenen

Zelfmassage

Massage is één van de meest effectieve behandelingen voor het verwijderen van spierknopen. Het uitoefenen van druk op de knopen verhoogt de circulatie van zuurstofrijk bloed, dat voedingsstoffen naar het gebied brengt en helpt bij het verwijderen van afvalproducten uit de spier. Wanneer de patiënt druk uitoefent op de spierknoop of een constante druk uitoefent op het drukpunt, verhoogt de circulatie van zuurstofrijk bloed naar het gebied. De massagetechnieken helpen bovendien bij het verwijderen van afvalproducten uit de spier. De knoop voelt uiteindelijk zachter en minder pijnlijk aan bij voldoende massagedruk. Het is mogelijk om een tennisbal tussen de rug en de muur of vloer te plaatsen en zachtjes over de bal te rollen om de spieren te masseren. Het gebruik van een schuimroller kan ook nuttig zijn voor het masseren van de spier en het verlichten van knopen. Het masseren van een spierknoop kan in het begin pijnlijk zijn, maar op de lange termijn is dit voor de meeste patiënten vaak effectief. Voor sommige patiënten kan zelfmassage moeilijk zijn; zij doen er goed aan een fysiotherapeut of massagetherapeut te raadplegen.

Professionele medische behandeling

Soms zijn huismiddeltjes niet voldoende om de symptomen van spierknopen te verminderen. Diverse professionele behandelingen kunnen dan uitkomst bieden. Deze zijn gericht op het gladstrijken van de spierknopen en het verminderen van pijn.

Voorbeelden van professionele behandelingen zijn:

• gepulseerde echografie
• koude: Af en toe spuit de arts een koude oplossing op de getroffen spier. De koude temperatuur vermindert tijdelijk de pijn en eventuele zwelling, waardoor het masseren (drukken en strekken) van een spierknoop mogelijk is.
• lasertherapie op laag niveau
• mechanische trillingen
• therapeutische massage
• triggerpointinjecties (lokaal anestheticum, steroïden of zoutoplossing)

Prognose van pijnlijke harde knobbeltjes

De prognose voor patiënten met myofasciale triggerpoints (MTrPs) is over het algemeen goed wanneer er tijdig en effectief behandeld wordt. Bij vroege interventie, samen met het volgen van geschikte behandelmethoden, kunnen de meeste patiënten aanzienlijke verlichting ervaren en een volledig herstel behalen. Het herstel hangt echter sterk af van verschillende factoren, waaronder de ernst en locatie van de triggerpoints, de algehele gezondheid van de patiënt en het vermogen om eventuele onderliggende oorzaken aan te pakken.

Behandelrespons en herstel
De meeste patiënten zullen na een behandeltraject verbetering zien, vooral wanneer ze actief betrokken zijn bij hun therapie en hun levensstijl aanpassen om belasting op de getroffen spieren te verminderen. Behandelingen zoals fysiotherapie, triggerpoint-injecties, en specifieke rekoefeningen kunnen zeer effectief zijn in het verminderen van de pijn en het herstellen van de spierfunctie. Bij consistent en correct volgen van de aanbevolen behandelingen ervaren patiënten vaak aanzienlijke verlichting en een hernieuwde mobiliteit.

Risico op herhaling en chronisch verloop
Er is altijd een risico op herhaling van de triggerpoints, vooral bij patiënten die de onderliggende oorzaken niet aanpakken. Dit kan het gevolg zijn van aanhoudende fysieke stress, een slechte houding of onregelmatige lichaamsbeweging. Herhaaldelijke blootstelling aan dergelijke factoren kan leiden tot chronische triggerpoints, wat de prognose aanzienlijk verslechtert. In sommige gevallen kunnen triggerpoints chronisch worden, wat leidt tot voortdurende pijn en beperkingen in de mobiliteit. Chronische gevallen kunnen moeilijker te behandelen zijn en kunnen de algehele levenskwaliteit van de patiënt sterk beïnvloeden.

Invloed van comorbiditeiten
De aanwezigheid van comorbiditeiten zoals artritis, fibromyalgie of een slecht functionerende bloedsomloop kan de prognose van myofasciale triggerpoints beïnvloeden. Wanneer deze aandoeningen samen met MTrPs aanwezig zijn, kan het herstelproces langzamer verlopen en kunnen de symptomen ernstiger zijn. Het is daarom belangrijk om naast de behandeling van de triggerpoints ook de onderliggende gezondheidsproblemen effectief te managen om het herstel te bevorderen.

Complicaties

Onbehandelde myofasciale triggerpoints kunnen verschillende complicaties veroorzaken die de fysieke en psychische gezondheid van de patiënt beïnvloeden. De ernst van deze complicaties hangt af van de duur van de symptomen en de onderliggende oorzaken die niet behandeld zijn. Vroege behandeling is cruciaal om te voorkomen dat de aandoening verergert.

Chronische pijn en beperkte functionaliteit
Een van de meest voorkomende complicaties van onbehandelde MTrPs is chronische pijn. Wanneer triggerpoints langdurig aanwezig blijven, kan dit leiden tot voortdurende pijn in de getroffen spiergroepen, wat resulteert in verminderde mobiliteit en beperkte functionaliteit. Deze pijn kan zich uitbreiden naar andere delen van het lichaam, vooral als de patiënt begint te compenseren voor het ongemak door andere spieren te overbelasten. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van spierpijn en verminderde functionele capaciteit.

Spierzwakte en bewegingsbeperkingen
Patiënten die lijden aan langdurige myofasciale triggerpoints kunnen merkbare spierzwakte ervaren. Deze zwakte is vaak het gevolg van chronische pijn die leidt tot vermijdingsgedrag, waarbij de patiënt onbewust bepaalde spieren of bewegingen niet meer gebruikt. Dit kan resulteren in verdere atrofie en verlies van spierkracht. Bovendien kan de spierfunctie zo ernstig worden aangetast dat de patiënt moeite heeft met het uitvoeren van alledaagse taken, zoals traplopen, tillen, of het uitvoeren van werkgerelateerde activiteiten.

Psychosociale effecten en verminderde kwaliteit van leven
Naast de fysieke complicaties kunnen myofasciale triggerpoints ook aanzienlijke psychosociale gevolgen hebben. Chronische pijn heeft een negatieve invloed op het mentale welzijn van de patiënt, wat kan leiden tot gevoelens van frustratie, depressie, en angst. De voortdurende pijn kan de sociale interacties en het professionele leven belemmeren, wat het risico op isolatie vergroot. Het is essentieel dat patiënten worden ondersteund door zowel lichamelijke behandelingen als psychologische therapieën om deze psychosociale effecten te verlichten.

Preventie van spierknopen

Het voorkomen van myofasciale triggerpoints is mogelijk door veranderingen in de levensstijl en het implementeren van gezonde gewoonten die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening verkleinen. Door te zorgen voor de juiste lichamelijke verzorging, het verbeteren van de houding, en het verminderen van stress, kan de kans op het ontstaan van triggerpoints aanzienlijk worden verminderd. Er zijn verschillende maatregelen die zowel op de werkplek als in het dagelijks leven kunnen worden toegepast.

Ergonomie en goede houding
Een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen het ontstaan van triggerpoints is het handhaven van een goede houding, zowel in rust als tijdens fysieke activiteiten. Dit geldt vooral voor mensen die veel tijd achter een bureau doorbrengen of zware fysieke arbeid verrichten. Het aanpassen van de werkplek met ergonomische meubels en apparatuur kan helpen om overbelasting van de spieren te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om regelmatig pauzes te nemen en de lichaamshouding te veranderen om spanning in de spieren te verminderen.

Regelmatige lichaamsbeweging en spierversterking
Regelmatige lichaamsbeweging is essentieel voor het behoud van een gezonde spierfunctie. Oefeningen die gericht zijn op het versterken van de spieren, het verbeteren van de flexibiliteit en het bevorderen van de bloedcirculatie kunnen het risico op het ontwikkelen van triggerpoints aanzienlijk verminderen. Het opnemen van krachttraining en rek- en strekoefeningen in een dagelijks routine kan de spieren helpen om beter bestand te zijn tegen fysieke stress.

Stressbeheer en ontspanningstechnieken
Stress is een belangrijke oorzaak van myofasciale triggerpoints, omdat het leidt tot spierspanning. Het toepassen van technieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en progressieve spierontspanning kan helpen om de effecten van stress te verlichten. Het is belangrijk voor patiënten om ontspanningstechnieken te integreren in hun dagelijkse routine, vooral als ze weten dat ze regelmatig stressvolle situaties ervaren.

Evenwichtig voedingspatroon en hydratatie
Een evenwichtig voedingspatroon is essentieel voor het behoud van gezonde spieren. Voedingsstoffen zoals magnesium, calcium, en vitamine D spelen een belangrijke rol in spierfunctie en -herstel. Het is belangrijk om voedingskeuzes te maken die rijk zijn aan deze vitamines en mineralen, evenals om voldoende water te drinken om de spieren gehydrateerd en functioneel te houden. Het onderhouden van een goed vocht- en elektrolytenbalans kan helpen om spierspanning te verminderen en de kans op spierkrampen en triggerpoints te verkleinen.

Praktische tips voor het omgaan met myofasciale triggerpoints: spierknopen met pijn

Begrijp de oorzaak van triggerpoints

Triggerpoints, of spierknopen, ontstaan vaak door overbelasting, stress, een verkeerde houding of letsel. Door te begrijpen wat deze punten veroorzaakt, kun je gerichte stappen ondernemen om ze te voorkomen of te behandelen. Analyseer je dagelijkse activiteiten om te achterhalen of je bepaalde spieren te veel belast.

Pas je houding aan

Een slechte houding kan bijdragen aan het ontstaan van triggerpoints. Zorg ervoor dat je werkplek ergonomisch is ingesteld, met een juiste hoogte van je stoel en bureau. Vermijd langdurig in dezelfde houding zitten of staan. Neem regelmatig pauzes om te bewegen en spieren te ontspannen.

Gebruik warmte en koude therapie

Warmte helpt om gespannen spieren te ontspannen en de doorbloeding te verbeteren, terwijl koude therapie ontstekingen kan verminderen. Breng een warmtekussen of een warme handdoek aan op de pijnlijke plek om spanning te verminderen. Bij acute pijn kan een koud kompres helpen.

Voer zelfmassage uit

Met behulp van je vingers, een foamroller of een massagebal kun je zachtjes druk uitoefenen op het triggerpoint. Begin met lichte druk en verhoog deze geleidelijk. Rol langzaam over het pijnlijke gebied en concentreer je op ontspanning. Dit kan helpen om de spierknopen los te maken.

Strek regelmatig de betrokken spieren

Rek en strek de spieren die vaak getroffen worden door triggerpoints. Dynamische en statische rekoefeningen kunnen spanning verminderen en de doorbloeding verbeteren. Combineer deze met diepe ademhaling om je spieren verder te ontspannen.

Zorg voor een goede slaapomgeving

Slechte slaapposities of een ongeschikte matras kunnen triggerpoints verergeren. Kies een matras dat voldoende ondersteuning biedt en gebruik een kussen dat je nek in een neutrale positie houdt. Een goed uitgeruste slaapomgeving bevordert spierherstel en vermindert spanningen.

Beperk stress en ontspan je spieren

Stress is een belangrijke factor bij het ontstaan van triggerpoints. Maak gebruik van ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen. Deze activiteiten helpen niet alleen je spieren te ontspannen, maar verbeteren ook je algehele welzijn.

Eet een gezond voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan het herstel van je spieren. Zorg voor voldoende inname van magnesium en kalium, die essentieel zijn voor spierfunctie. Drink voldoende water om uitdroging te voorkomen, wat spierkrampen en spanning kan verergeren.

Zoek professionele hulp indien nodig

Als zelfbehandeling niet voldoende is, overweeg dan om een fysiotherapeut of masseur te raadplegen. Zij kunnen specifieke technieken toepassen, zoals dry needling, triggerpointmassage of myofasciale therapie, om spierknopen aan te pakken en verlichting te bieden.

Voorkom nieuwe triggerpoints

Werk aan het versterken van je spieren om toekomstige problemen te voorkomen. Bouw een routine van lichte krachttraining en regelmatige beweging op. Dit helpt je spieren flexibel en sterk te houden, waardoor de kans op triggerpoints afneemt.

Lees verder

• Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)