Myofasciale triggerpoints: Spierknopen met pijn

Spierknopen (myofasciale triggerpoints) zijn veelvoorkomende aandoeningen waarbij kleine, hobbelige spiergebieden altijd of alleen pijnlijk zijn bij druk. Deze knopen verschijnen wanneer onderliggende spiervezels of fascia (weefselbanden) strakker worden. Artsen classificeren triggerpoints als actief of latent. Door de pijn kan het bewegingsbereik aangetast worden. Vroegtijdige diagnose en behandeling van myofasciaal triggerpoints zijn belangrijk om chronische pijn te voorkomen. Diverse leefstijlaanpassingen en massagetechnieken kunnen worden ingezet. Indien deze adviezen niet helpen, zijn er ook medische behandelingen beschikbaar.

• Wat is een spierknoop?
• Oorzaken en risicofactoren myofasciale triggerpoints
• Symptomen
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van pijnlijke harde knobbeltjes
• Preventie van spierknopen
• Aanvullende informatie over spierknopen
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is een spierknoop?

Spierknopen zijn strakke spiervezels die niet in staat zijn om zich te ontspannen. Ze bestaan uit bossen van spiervezels die een verminderde bloedtoevoer hebben, wat leidt tot een tekort aan zuurstof en andere voedingsstoffen. Rond geknoopte spieren bevinden zich vaak opeenhopingen van afvalproducten. Deze factoren verklaren waarom spierknopen meestal niet vanzelf verdwijnen en vaak pijnlijk zijn.

Oorzaken en risicofactoren myofasciale triggerpoints

Veelvoorkomende oorzaken en risicofactoren van spierknopen zijn:

• een slechte houding (bijvoorbeeld langdurig dezelfde houding aannemen)
• een trauma (een geschiedenis van gewrichtsproblemen en gewrichtsverwondingen zorgt voor extra belasting van de gewrichten en spieren)
• emotionele stress en spanning
• een niet-evenwichtige voeding (mist diverse vitaminen en mineralen)
• herhaald bewegen (overmatig gebruik van de spieren zoals sporten, met de handen werken)
• moeite met slapen of slapeloosheid
• roken
• uitdroging (dehydratie): Koffie, thee en alcohol dragen bij aan uitdrogingsverschijnselen
• weinig lichaamsbeweging

Symptomen

Locatie
Spierknopen ontwikkelen zich bijna overal op het lichaam waar spieren of fascia aanwezig zijn. Plaatsen waar spierknopen vaak voorkomen zijn:

• de beenspieren zoals de hamstrings (spieren aan de achterzijde van het dijbeen, de buigers van het onderbeen), de quadriceps (vierhoofdige dijbeenspier, strekker van het onderbeen) en de kuiten
• de billen en de basis van de wervelkolom
• de bovenarmen
• de bovenste trapeziusspier (monnikskapspier: trapeziumvormige spier van de nek naar de schouder)
• de lage rug en bovenrug
• de nek
• de scheenbenen
• de schouders en schouderbladen

De meest voorkomende bron van spierknopen is de trapeziusspier. Deze spier heeft een driehoekige vorm van de nek naar het midden van de rug en de schouder. Spanningen en knopen in de trapeziusspieren treden vaak op door stress en een slechte houding.

Pijn

De kleine spierknopen variëren van de grootte van een speldenknop tot die van een duim. Myofasciale triggerpoints zijn hard aanvoelende knobbeltjes of knopen die meestal niet zichtbaar zijn met het oog. Ze zijn standaard pijnlijk (actieve myofasciale triggerpoints) of doen enkel pijn bij druk (latente myofasciale triggerpoints). Spierknopen veroorzaken vaak uitstralingspijn naar nabijgelegen spieren. Bijvoorbeeld, een spierknoop in de schouder kan leiden tot doffe hoofdpijn.

Myofasciaal pijnsyndroom

Sommige patiënten hebben veel myofasciale triggerpoints in het lichaam, die op verschillende locaties uitstralingspijn veroorzaken. Dit kan leiden tot het 'myofasciaal pijnsyndroom', een chronische aandoening die spierpijn en spierontsteking (pijn en zwakte in de spieren) veroorzaakt.

Bijkomende tekenen
Spierknopen veroorzaken tevens bijkomende symptomen zoals:

• blefarospasmen (spiertrekkingen van een ooglid)
• duizeligheid of evenwichtsproblemen
• een brandend gevoel, gevoelloosheid (bijvoorbeeld in de handen of voeten) of tintelingen
• een zwaar hoofd
• hoofdpijn zoals spanningshoofdpijn
• kaakpijn
• nekpijn
• lage rugpijn / rugpijn bij het ontwaken
• misselijkheid
• oorsuizen
• vermoeidheid
• zweten

Behandeling

Zelfzorg

Als de spierknopen te wijten zijn aan langdurig zitten of een eerdere spierblessure, dan kunnen regelmatige rekpauzes de spierspanning verminderen. Verder kan pijn verlicht worden door het aanbrengen van een warmtekussen of coldpack op het getroffen gebied. Een combinatie van warmte- en koudetherapie is ook mogelijk. Zwemmen, springen en fietsen zijn goede activiteiten om strakke spieren los te maken. Patiënten dienen voldoende gehydrateerd te zijn (voldoende water drinken). Daarnaast kunnen ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen de spierpijn verminderen. Een evenwichtige voeding, voldoende water drinken, stoppen met roken en een goede, ergonomische houding aannemen zijn ook belangrijke levensstijladviezen. Indien stress de oorzaak is van de spierknopen, zijn de volgende zelfzorgtips nuttig:

• diepe adempauzes gedurende de dag nemen
• een boek lezen
• korte rekoefeningen doen
• minimaal dertig minuten per dag bewegen
• minstens vijftien tot dertig minuten per dag besteden aan ontspanningstechnieken, zoals meditatie of yoga
• naar muziek luisteren
• 's nachts meer slapen
• voldoende rust nemen
• zelfmassage uitoefenen

Zelfmassage

Massage is één van de meest effectieve behandelingen voor het verwijderen van spierknopen. Het uitoefenen van druk op de knopen verhoogt de circulatie van zuurstofrijk bloed, dat voedingsstoffen naar het gebied brengt en helpt bij het verwijderen van afvalproducten uit de spier. Wanneer de patiënt druk uitoefent op de spierknoop of een constante druk uitoefent op het drukpunt, verhoogt de circulatie van zuurstofrijk bloed naar het gebied. De massagetechnieken helpen bovendien bij het verwijderen van afvalproducten uit de spier. De knoop voelt uiteindelijk zachter en minder pijnlijk aan bij voldoende massagedruk. Het is mogelijk om een tennisbal tussen de rug en de muur of vloer te plaatsen en zachtjes over de bal te rollen om de spieren te masseren. Het gebruik van een schuimroller kan ook nuttig zijn voor het masseren van de spier en het verlichten van knopen. Het masseren van een spierknoop kan in het begin pijnlijk zijn, maar op de lange termijn is dit voor de meeste patiënten vaak effectief. Voor sommige patiënten kan zelfmassage moeilijk zijn; zij doen er goed aan een fysiotherapeut of massagetherapeut te raadplegen.

Professionele medische behandeling

Soms zijn huismiddeltjes niet voldoende om de symptomen van spierknopen te verminderen. Diverse professionele behandelingen kunnen dan uitkomst bieden. Deze zijn gericht op het gladstrijken van de spierknopen en het verminderen van pijn.

Voorbeelden van professionele behandelingen zijn:

• gepulseerde echografie
• koude: Af en toe spuit de arts een koude oplossing op de getroffen spier. De koude temperatuur vermindert tijdelijk de pijn en eventuele zwelling, waardoor het masseren (drukken en strekken) van een spierknoop mogelijk is.
• lasertherapie op laag niveau
• mechanische trillingen
• therapeutische massage
• triggerpointinjecties (lokaal anestheticum, steroïden of zoutoplossing)

Prognose van pijnlijke harde knobbeltjes

Spierknopen of myofasciale triggerpoints zijn vaak goed te behandelen met eenvoudige huismiddeltjes en rekoefeningen. Sommige knopen kunnen echter pijnlijk zijn en de dagelijkse activiteiten van een patiënt verstoren, waardoor de kwaliteit van leven wordt aangetast. Vaak vermindert de pijn wanneer de patiënt of de arts de onderliggende oorzaak aanpakt. Dit is cruciaal omdat anders mogelijk chronische pijn kan ontstaan.

Preventie van spierknopen

Het is belangrijk om te zorgen voor een goede houding en regelmatige lichaamsbeweging. Veel spierknopen ontstaan door herhaalde spiertrauma's, dus het is verstandig om verschillende soorten activiteiten uit te voeren om het overmatig gebruik van dezelfde spieren te voorkomen.

Aanvullende informatie over spierknopen

Epidemiologie

Myofasciale triggerpoints komen veel voor en worden vaak aangetroffen bij zowel actieve als inactieve mensen. Studies tonen aan dat een aanzienlijk percentage van de bevolking op enig moment in hun leven met spierknopen te maken krijgt. Ze zijn prevalent bij mensen die fysieke arbeid verrichten of langdurig dezelfde houding aannemen.

Oorzaken

De oorzaken van spierknopen zijn divers en kunnen variëren van acute spierblessures tot chronische overbelasting van de spieren. Spierknopen kunnen ontstaan door slecht zittende ergonomie, langdurige stress of trauma.

Risicofactoren

Belangrijke risicofactoren voor het ontwikkelen van spierknopen zijn onder andere slechte ergonomie op de werkplek, gebrek aan lichaamsbeweging, stress en een slechte algemene gezondheid.

Symptomen

Symptomen van spierknopen omvatten lokale pijn, uitstralingspijn naar andere lichaamsdelen en een verminderde bewegingsvrijheid. Ze kunnen ook leiden tot secundaire symptomen zoals hoofdpijn en kaakpijn.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstiger onderliggende aandoening zijn onder andere onverwachte en ernstige pijn, zwelling, of als de symptomen niet verbeteren met gebruikelijke behandelingen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van spierknopen wordt doorgaans gesteld door een klinisch onderzoek waarbij palpatie van de spieren wordt uitgevoerd. Soms worden aanvullende diagnostische tests uitgevoerd, zoals echografie of MRI, om andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten.

Behandeling

Behandelopties omvatten zowel conservatieve als invasieve methoden, afhankelijk van de ernst van de symptomen. Conservatieve behandelingen zijn onder meer fysiotherapie, oefentherapie en medicatie, terwijl invasieve behandelingen kunnen bestaan uit injecties en chirurgische ingrepen.

Prognose

De prognose voor spierknopen is doorgaans goed, vooral als ze tijdig worden behandeld. Vroegtijdige interventie kan helpen om chronische pijn te voorkomen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Complicaties

Mogelijke complicaties van onbehandelde spierknopen zijn chronische pijn, verminderde bewegingsvrijheid en het ontwikkelen van bijkomende aandoeningen zoals myofasciaal pijnsyndroom.

Preventie

Preventieve maatregelen omvatten het handhaven van een goede houding, het regelmatig nemen van rekpauzes en het vermijden van langdurig statische houdingen. Regelmatige lichaamsbeweging en stressmanagement kunnen ook bijdragen aan het voorkomen van spierknopen.

Lees verder

• Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)