Lage rugpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in onderrug

De onderrug, die begint onder de ribbenkast, staat in medische termen bekend als de lumbale wervelkolom. Lage rugpijn is een veelvoorkomend probleem waar vrijwel iedereen op een bepaald moment in zijn leven mee te maken krijgt. De pijn kan intens zijn en vaak leiden tot afwezigheid van werk. In veel gevallen verbeteren lage rugklachten met enkele eenvoudige huismiddeltjes. Er zijn echter situaties waarin de pijn in de onderrug zo ernstig of alarmerend is dat medische aandacht noodzakelijk is. Diverse medische behandelingen kunnen vaak helpen om rugklachten te verlichten, wat de kwaliteit van leven kan verbeteren.

• Anatomie rug en relatie tot lage rugpijn
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Aandoeningen en pijnlijke lage rug
• Chronische aandoeningen
• Fractuur
• Hernia
• Ischias
• Osteomyelitis
• Scoliose
• Spinale tumoren
• Spondylolisthesis
• Spondylose
• Omgevingsfactoren en pijn in de onderrug
• Baan
• Houding
• Overbelasting
• Tas
• Risicofactoren voor rugproblemen in de lage rug
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen van lage rugpijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfzorg bij pijnlijke onderrug
• Acupunctuur
• Bedrust
• Massagetherapie
• Koude en warmte
• Pijnstillers
• Yoga
• Professionele medische zorg
• Chirurgie
• Fysiotherapie
• Injecties
• Medicijnen
• Spinale manipulatie
• Prognose van pijnklachten in lage rug
• Acute lage rugpijn
• Chronische lage rugpijn
• Langdurige effecten
• Complicaties
• Preventie van lage rugklachten

Anatomie rug en relatie tot lage rugpijn

Opbouw van de wervelkolom
De wervelkolom is opgebouwd uit 33 wervels, onderverdeeld in cervicale, thoracale, lumbale, sacrale en coccygeale wervels. De lumbale wervels, die zich in de onderrug bevinden, dragen het meeste gewicht en zijn het meest vatbaar voor letsel. Tussen de wervels bevinden zich tussenwervelschijven, die fungeren als schokdempers en zorgen voor flexibiliteit. De wervelkolom wordt verder ondersteund door spieren, ligamenten en pezen, die allemaal bijdragen aan stabiliteit en beweging.

Spieren en ligamenten in de onderrug
De spieren in de onderrug spelen een cruciale rol bij het ondersteunen van de wervelkolom en het stabiliseren van de romp. Belangrijke spiergroepen zijn onder andere de erector spinae, die verantwoordelijk zijn voor de extensie van de rug, en de quadratus lumborum, die bijdraagt aan stabilisatie tijdens beweging. Ligamenten verbinden de wervels en zorgen ervoor dat de wervelkolom stevig en stabiel blijft, wat essentieel is om lage rugpijn te voorkomen.

Rol van tussenwervelschijven en lage rugpijn
Tussenwervelschijven bestaan uit een gelachtige kern en een stevige vezelring. Deze schijven absorberen schokken en zorgen voor soepelere bewegingen. Bij slijtage of letsel kan de vezelring beschadigd raken, waardoor de kern uitpuilt en druk uitoefent op nabijgelegen zenuwen. Dit kan leiden tot lage rugpijn en uitstraling naar de benen, ook wel bekend als ischias.

Epidemiologie

Voorkomen van lage rugpijn wereldwijd
Lage rugpijn is een van de meest voorkomende gezondheidsproblemen wereldwijd en treft jaarlijks miljoenen mensen. Studies tonen aan dat ongeveer 80% van de volwassenen in hun leven te maken krijgt met een episode van lage rugpijn, wat het een leidende oorzaak van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid maakt.

Demografische variaties en lage rugpijn
Lage rugpijn komt voor bij mensen van alle leeftijden, maar de prevalentie neemt toe met de leeftijd. Bij ouderen is rugpijn vaak gerelateerd aan degeneratieve veranderingen zoals artrose, terwijl het bij jongere patiënten vaak wordt veroorzaakt door spierbelasting of overbelasting door fysieke activiteit.

Geografische verschillen in incidentie
De incidentie van lage rugpijn varieert wereldwijd, beïnvloed door factoren zoals werkbelasting, economische omstandigheden en toegang tot gezondheidszorg. In ontwikkelde landen wordt lage rugpijn vaker gerapporteerd, deels door een zittende levensstijl en lange werkuren.

Mechanisme

Degeneratie van tussenwervelschijven
Bij het ouder worden verliezen tussenwervelschijven hun vochtgehalte en elasticiteit, wat leidt tot slijtage en afname van de schokabsorberende functie. Deze degeneratieve veranderingen veroorzaken vaak rugpijn en kunnen zelfs leiden tot hernia’s, waarbij de kern van de schijf uitpuilt en druk uitoefent op zenuwen.

Rol van spierspanning en overbelasting
Overbelasting en langdurige spierspanning kunnen de spieren en ligamenten in de onderrug overbelasten. Deze gespannen spieren kunnen het bewegingsbereik beperken en rugpijn veroorzaken. Langdurige spierspanning kan ook leiden tot kleine scheurtjes in de spiervezels, wat de pijn en ontsteking verergert.

Ontsteking en zenuwcompressie
Ontstekingsprocessen kunnen rugpijn veroorzaken, vooral bij patiënten met aandoeningen zoals artritis of spondylitis. Ontsteking kan leiden tot zwelling en druk op de zenuwen in de wervelkolom, wat rugpijn en neurologische symptomen zoals gevoelloosheid en tintelingen veroorzaakt.

Aandoeningen en pijnlijke lage rug

Chronische aandoeningen

Verschillende chronische aandoeningen kunnen leiden tot lage rugpijn:

• Fibromyalgie: Een chronische aandoening gekenmerkt door vermoeidheid en wijdverspreide spierpijn, waaronder rugpijn.
• Spinale stenose: Vernauwing van de ruimte rondom het ruggenmerg, wat druk kan uitoefenen op de spinale zenuwen.
• Spondylitis: Chronische rugpijn en stijfheid door ernstige ontsteking van de wervelkolomgewrichten.

Fractuur

Een fractuur in de wervelkolom kan ontstaan door osteoporose, een valpartij of ander trauma, wat kan leiden tot lage rugpijn.

Hernia

De wervels van de wervelkolom worden ondersteund door gelachtige wervelschijven die gevoelig zijn voor slijtage (artrose), veroudering of verwondingen. Wanneer een wervelschijf verzwakt raakt, kan deze scheuren of opzwellen, waardoor de spinale zenuwwortels onder druk komen te staan. Dit staat bekend als een hernia. De patiënt kan hevige pijn in de onderrug ervaren.

Ischias

Als een uitpuilende of gescheurde wervelschijf druk uitoefent op de heupzenuw, kan de patiënt pijn ervaren die uitstraalt van de bil langs één been naar beneden. Deze aandoening staat bekend als ischias.

Osteomyelitis

Osteomyelitis is een bacteriële infectie die kan ontstaan in één van de botten van de wervelkolom.

Scoliose

Scoliose, een abnormale kromming van de wervelkolom, kan lage rugpijn veroorzaken.

Spinale tumoren

Spinale tumoren zijn een abnormale groei van cellen in de wervelkolom. Ze kunnen goedaardig of kwaadaardig zijn.

Spondylolisthesis

Spondylolisthesis treedt op wanneer een lumbale (lage rug) wervel naar voren verschuift ten opzichte van de wervel eronder.

Spondylose

Spondylose is een veelvoorkomend degeneratief probleem van de wervelkolom. De aandoening tast de facetgewrichten van de wervelkolom aan en kan bijdragen aan de ontwikkeling van osteofyten (botsporen).

Omgevingsfactoren en pijn in de onderrug

Baan

Een slechte bureaustoel of een slechte zithouding tijdens het werk kunnen sneller leiden tot lage rugklachten.

Houding

Een goede zithouding is essentieel, waarbij de onderrug goed ondersteund moet worden. Ontspan de schouders en houd ze lichtjes naar achteren; dit opent de borstkas. De voeten moeten op een voetensteun rusten. Bij het opstaan moet het gewicht gelijkmatig over beide voeten verdeeld worden.

Overbelasting

Overmatige lichaamsbeweging op de sportschool of tijdens het golfen is een veelvoorkomende oorzaak van overbelaste spieren die leiden tot lage rugpijn. Mensen zijn het meest vatbaar voor rugklachten als ze door de week weinig bewegen en in het weekend plotseling uren in de sportschool doorbrengen.

Tas

Het dagelijks dragen van een overvolle handtas, rugzak of aktetas over de schouder belast de lage rug. Het overschakelen naar een koffertje op wielen wordt aanbevolen.

Risicofactoren voor rugproblemen in de lage rug

De meeste patiënten ervaren rugpijn vanaf het zesde decennium van hun leven. De kans op terugkerende rugklachten neemt toe met de leeftijd. Andere risicofactoren voor lage rugpijn zijn overgewicht, een zittende levensstijl, zware fysieke belasting en stress. Ook angst en andere psychische problemen kunnen bijdragen aan rugklachten.

Leeftijd en degeneratieve veranderingen
Met het ouder worden neemt het risico op lage rugpijn toe door degeneratieve veranderingen in de wervelkolom, zoals slijtage van tussenwervelschijven en artrose. Deze veranderingen verzwakken de structuren van de wervelkolom en maken de rug vatbaarder voor pijn en letsel.

Sedentaire levensstijl en overgewicht
Een zittende levensstijl en overgewicht verhogen het risico op lage rugpijn aanzienlijk. Door langdurig zitten wordt de druk op de onderrug vergroot, wat kan leiden tot verzwakking van de rugspieren en verhoogde druk op de tussenwervelschijven.

Fysieke belasting en repetitieve bewegingen
Patiënten die regelmatig zware fysieke arbeid verrichten of repetitieve bewegingen uitvoeren, lopen een groter risico op lage rugpijn. Herhaalde belasting kan leiden tot spierspanning, gewrichtsschade en zelfs beschadiging van de tussenwervelschijven.

Risicogroepen

Mensen met zwaar fysiek werk
Personen die zwaar fysiek werk doen, zoals bouwvakkers en verpleegkundigen, behoren tot de risicogroepen voor lage rugpijn. Deze beroepen vereisen vaak tillen, buigen en draaien, wat de kans op spierspanning en gewrichtsletsel vergroot.

Patiënten met overgewicht
Overgewicht legt extra druk op de wervelkolom, wat leidt tot versnelde slijtage van de tussenwervelschijven en een verhoogd risico op rugpijn. Patiënten met obesitas ervaren vaak meer pijnklachten en hebben een verhoogde kans op hernia's en artritis in de wervelkolom.

Ouderen met degeneratieve aandoeningen
Ouderen vormen een belangrijke risicogroep voor lage rugpijn vanwege degeneratieve veranderingen in de wervelkolom, zoals artrose en osteoporose. Deze aandoeningen verzwakken de bot- en kraakbeenstructuren, wat de kans op rugpijn en mobiliteitsproblemen vergroot.

Geassocieerde symptomen van lage rugpijn

De symptomen van lage rugpijn variëren. Sommige patiënten ervaren een doffe pijn, terwijl anderen een stekende, branderige of flitsende pijn voelen. De pijn kan het voor de patiënt moeilijk maken om te bewegen of rechtop te staan. Soms verergert de pijn na langdurig zitten of staan. Spierspasmen en beklemming in de lage rug, het bekken en de heupen komen ook vaak voor. Acute rugpijn verschijnt plotseling, vaak na een blessure door sport of zwaar tillen. Pijn die langer dan drie maanden aanhoudt, wordt beschouwd als ‘chronische lage rugpijn’.

Alarmsymptomen

Ernstige rugpijn na een val of letsel moet altijd door een arts worden gecontroleerd. Andere waarschuwingssignalen zijn onder meer verlies van controle over de darmen (fecale incontinentie) of de blaas (urine-incontinentie), gevoelloosheid in de liesstreek, beenzwakte, koorts en pijn bij hoesten of urineren. Indien een patiënt lage rugpijn ervaart met een van de volgende symptomen, is ook medisch advies noodzakelijk:

• Een geschiedenis van intraveneus drugsgebruik.
• Een verzwakt immuunsysteem.
• Een voorgeschiedenis van kanker.
• Langdurig gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken).
• Onbedoeld gewichtsverlies.
• Pijn die verergert met rust.

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van lage rugpijn vast te stellen, moet de patiënt specifiek het type pijn beschrijven en welke gerelateerde symptomen aanwezig zijn. De arts dient ook op de hoogte te zijn van een geschiedenis van chronische aandoeningen. Soms zijn de volgende onderzoeken nodig om de oorzaak van de rugklachten te achterhalen:

• Röntgenfoto's.
• Botscan.
• Botdichtheidsmeting.
• CT-scan.
• MRI-scan.

Zelfzorg bij pijnlijke onderrug

Acupunctuur

Acupunctuur kan mogelijk helpen bij rugpijn, hoewel de effectiviteit kan variëren tussen patiënten.

Bedrust

Bij rugpijn door spierstijfheid is één à twee dagen bedrust aanbevolen. Daarna is het het beste om de normale activiteiten te hervatten, aangezien te lange bedrust kan leiden tot verergering van de pijn en vermindering van spierkracht en flexibiliteit.

Massagetherapie

Massage kan chronische lage rugpijn verlichten, vooral in combinatie met rek- en strekoefeningen. Dit bevordert soepelere bewegingen en vermindert pijn op zowel korte als lange termijn.

Koude en warmte

In de eerste 24 tot 48 uur na het ontstaan van rugpijn kan het toepassen van ijs, gewikkeld in een handdoek, helpen om zwellingen, spierspasmen en pijn te verminderen. Daarna kan warmte, bijvoorbeeld door een warm bad te nemen, helpen bij het ontspannen van pijnlijke weefsels.

Pijnstillers

Bij milde rugpijn kunnen vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol, ibuprofen of naproxen, verlichting bieden. Pijnstillende crèmes kunnen ook nuttig zijn bij spierpijn.

Yoga

Als rugpijn binnen drie maanden niet verdwijnt, kan yoga vaak nuttig zijn. Kies bij voorkeur een instructeur met ervaring in het werken met patiënten met rugklachten, aangezien sommige houdingen mogelijk moeten worden aangepast.

Professionele medische zorg

Chirurgie

Als langdurige rugpijn het dagelijks leven verstoort en andere behandelingen geen verlichting hebben geboden, kan een operatie nodig zijn. Afhankelijk van de oorzaak van de pijn kan de chirurg een discushernia verwijderen, de ruimte rondom het ruggenmerg vergroten en/of twee wervels aan elkaar verbinden.

Fysiotherapie

Als een patiënt door lage rugpijn langdurig immobiel is geweest, kan een revalidatieprogramma met spierversterkende oefeningen door een fysiotherapeut nuttig zijn. Dit helpt de patiënt om weer terug te keren naar dagelijkse activiteiten. Een fysiotherapeut begeleidt de patiënt bij rek- en strekoefeningen, krachttraining en low-impact cardio-oefeningen, zodat de patiënt zich fitter voelt zonder de rug te belasten.

Injecties

Wanneer eenvoudige therapieën en medicijnen niet effectief zijn, kunnen injecties in de rug een optie zijn. Een zenuwwortelblokkade richt zich op geïrriteerde zenuwen. Injecties voor onderrugpijn bevatten meestal steroïde medicatie.

Medicijnen

Bij ernstige of chronische pijn kan de arts medicatie voorschrijven om de pijn te verlichten.

Spinale manipulatie

Chiropractors en sommige osteopaten passen spinale manipulatie toe om lage rugpijn te behandelen. Ze oefenen druk uit op de botten en omliggende weefsels met hun handen. Deze behandeling is echter niet voor iedereen geschikt.

Prognose van pijnklachten in lage rug

De prognose van lage rugklachten varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de behandelingsbenadering. Over het algemeen kunnen de meeste mensen met lage rugpijn binnen enkele weken tot maanden verlichting ervaren, vooral wanneer de oorzaak eenvoudig en niet ernstig is. Echter, de duur en ernst van de klachten kunnen sterk variëren.

Acute lage rugpijn

Acute lage rugpijn, die meestal ontstaat na een plotselinge inspanning of blessure, heeft doorgaans een gunstige prognose. Bij de meeste mensen verdwijnen de symptomen binnen een paar weken met eenvoudige zelfzorgmaatregelen, zoals bedrust, pijnstillers en warmtekrachttherapie. De kans op herstel is hoog, vooral bij patiënten zonder onderliggende chronische aandoeningen of ernstige letsels.

Chronische lage rugpijn

Chronische lage rugpijn, die langer dan drie maanden aanhoudt, kan moeilijker te behandelen zijn en kan een complexere prognose hebben. Bij chronische rugpijn kan de pijn terugkerend zijn en invloed hebben op de kwaliteit van leven. Het succes van de behandeling hangt vaak af van de combinatie van therapieën, waaronder fysiotherapie, medicatie en soms zelfs chirurgie. Het doel van de behandeling bij chronische rugpijn is vaak om symptomen te beheersen en de functionaliteit te verbeteren in plaats van een volledige genezing te bereiken.

Langdurige effecten

Sommige mensen kunnen langdurige of terugkerende rugklachten ervaren, zelfs na aanvankelijke verbetering. Dit kan worden beïnvloed door factoren zoals leeftijd, levensstijl, werkgerelateerde stressoren en onderliggende chronische aandoeningen. Het is belangrijk voor patiënten om preventieve maatregelen te nemen, zoals het handhaven van een gezond gewicht, regelmatige lichaamsbeweging en ergonomisch verantwoorde werkplekken om de kans op terugkerende klachten te minimaliseren.

Complicaties

Chronische rugpijn en invaliditeit
Een van de meest voorkomende complicaties van lage rugpijn is de overgang naar een chronische pijnstoestand. Chronische rugpijn kan aanzienlijk bijdragen aan invaliditeit en het dagelijks functioneren van patiënten beperken, wat leidt tot verminderde kwaliteit van leven.

Ischias en zenuwbeschadiging
Wanneer een uitpuilende tussenwervelschijf druk uitoefent op de heupzenuw, ontstaat er ischias, wat pijn veroorzaakt die uitstraalt naar de benen. Zonder behandeling kan dit leiden tot permanente zenuwbeschadiging, met langdurige gevoelloosheid of spierzwakte tot gevolg.

Verminderde mobiliteit en spierstijfheid
Lage rugpijn kan de mobiliteit en flexibiliteit van de rug beperken, wat leidt tot spierstijfheid en bewegingsbeperkingen. Deze complicaties kunnen uiteindelijk bijdragen aan een vicieuze cirkel van pijn en inactiviteit, wat de rugspieren verder verzwakt.

Preventie van lage rugklachten

Preventie speelt een cruciale rol in het verminderen van de kans op terugkerende lage rugklachten. Dit omvat het naleven van een gezonde levensstijl, goede tiltechnieken en het versterken van de rugspieren door regelmatige oefeningen. Zelfmanagementstrategieën kunnen ook helpen bij het omgaan met pijn en het voorkomen van toekomstige episodes.

• Gezond gewicht: Het behouden van een gezond gewicht vermindert de belasting van de wervelkolom en kan helpen bij het voorkomen van rugklachten.
• Ergonomische aanpassingen: Werken op een ergonomisch ingerichte werkplek en het aannemen van een goede zithouding kan rugklachten voorkomen. Tillen met de benen in plaats van met de rug is bijvoorbeeld aangewezen.
• Regelmatige oefening: Oefeningen die gericht zijn op het versterken van de rugspieren en verbeteren van de flexibiliteit kunnen rugklachten helpen voorkomen en verlichten.

Lees verder

• Hoge rugpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in bovenrug
• Rugpijn: Oorzaken, symptomen & behandeling van pijnlijke rug
• Chronische rugpijn: Behandelingen bij aanhoudende rugpijn
• Spondylolisthesis: Verschuiving van wervel met pijn & zwakte
• Rugpijn in ochtend: Oorzaken van ontwaken met rugklachten