Spondylolisthesis: Verschuiving van wervel met pijn & zwakte

Spondylolisthesis, ook wel spondylolisthese of spondyloptosis genoemd, is een aandoening waarbij een wervel in de wervelkolom verschuift ten opzichte van de wervel eronder. Deze verschuiving kan naar voren (anterolisthesis) of naar achteren (retrolisthesis) plaatsvinden. Spondylolisthesis kan aangeboren zijn, maar ontstaat vaak later in het leven door factoren zoals artritis, trauma of stressfracturen door sportblessures. Pijn, stijfheid en zwakte in de benen zijn enkele symptomen van spondylolisthesis. Behandeling varieert van levensstijlaanpassingen en fysiotherapie tot medicatie en soms chirurgie. De prognose is over het algemeen goed, zowel bij milde als ernstige symptomen.

• Epidemiologie van de aandoening
• Soorten wervelafglijding
• Oorzaken van wervelafglijding
• Risicofactoren van spondylolisthesis
• Kinderen
• Volwassenen
• Symptomen van spondylolisthesis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spondylolisthesis
• Milde tot matige verschuiving van de wervel
• Ernstige verschuiving van een wervel
• Prognose van spondylolisthesis
• Complicaties van spondylolisthesis
• Preventie en levensstijlaanpassingen
• Preventie
• Levensstijlaanpassingen

Epidemiologie van de aandoening

Spondylolisthesis komt het vaakst voor bij volwassenen boven de vijftig jaar, waarbij vrouwen vaker getroffen worden dan mannen.

Soorten wervelafglijding

Bij retrolisthesis verschuift de bovenliggende wervel naar achteren ten opzichte van de onderliggende wervel. Bij anterolisthesis verschuift de bovenliggende wervel naar voren ten opzichte van de onderliggende wervel.

Oorzaken van wervelafglijding

Spondylolisthesis ontstaat wanneer een wervel in de wervelkolom naar voren verschuift en druk uitoefent op de wervel eronder. Dit kan veroorzaakt worden door een afwijking in de wervelkolom, trauma, artritis (gewrichtsontsteking), of stressfracturen door sportblessures.

Risicofactoren van spondylolisthesis

Kinderen

Bij kinderen ontstaat spondylolisthesis vaak tussen de vijfde lendenwervel en het eerste sacrale bot. Deze aandoening kan het gevolg zijn van een aangeboren afwijking in dit deel van de wervelkolom. Bij kinderen kan spondylolisthesis ook ontstaan door een plotseling trauma.

Volwassenen

Bij volwassenen is de meest voorkomende oorzaak een abnormale slijtage van kraakbeen en botten, zoals bij artritis. Andere risicofactoren zijn botziekten en botbreuken. Een veelvoorkomende oorzaak is spondylolyse, een vermoeidheidsbreuk van de wervel die kan leiden tot spondylolisthesis. Bepaalde sportactiviteiten, zoals gymnastiek, gewichtheffen en voetbal, kunnen overbelasting van de wervelkolom veroorzaken, vooral door frequente hyperextensie. Dit kan leiden tot een stressfractuur die de wervel verzwakt en doet verschuiven.

Symptomen van spondylolisthesis

De symptomen van spondylolisthesis kunnen variëren van mild tot ernstig. Sommige patiënten ervaren geen symptomen, terwijl anderen pas symptomen vertonen naarmate ze ouder worden. De aandoening kan leiden tot verhoogde lordose (voorwaartse kromming van de wervelkolom) en in latere stadia tot kyfose (achterwaartse kromming van de wervelkolom) door afglijden van de wervel.

De symptomen kunnen omvatten:

• Klapvoet (voetafwijking met abnormale loopgang) (soms)
• Gevoeligheid in het gebied van de verplaatste wervel
• Lage rugpijn
• Nekpijn (soms)
• Pijn in één of beide benen
• Pijn, gevoelloosheid of tintelingen in de dijen en billen
• Stijfheid, zoals rugstijfheid
• Spierspanning, zoals een strakke hamstringspier
• Zwakte in de benen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit waarbij hij de rug van de patiënt onderzoekt en vraagt om het been recht omhoog te tillen. Dit kan ongemak of pijn veroorzaken.

Diagnostisch onderzoek
Röntgenfoto's van de wervelkolom kunnen aantonen of een wervel niet op zijn plaats zit of gebroken is. Een CT-scan of MRI-scan kan verder onderzoeken of er sprake is van een vernauwing van het wervelkanaal, bekend als spinale stenose.

Behandeling van spondylolisthesis

De behandeling van spondylolisthesis hangt af van de ernst van de wervelverschuiving.

Milde tot matige verschuiving van de wervel

De meeste patiënten met milde tot matige spondylolisthesis verbeteren door middel van rek- en strekoefeningen die de rugspieren versterken. Als de verschuiving niet ernstig is, kan de patiënt in de meeste gevallen gewoon doorgaan met sportactiviteiten, mits hij geen pijn ervaart. Het is echter belangrijk om deze activiteiten geleidelijk weer op te pakken en mogelijk contactsporten of activiteiten te vermijden die de rug kunnen overbelasten. Röntgenfoto's kunnen periodiek worden gemaakt om te controleren of de toestand niet verergert.

Andere adviezen zijn:

• Het dragen van een rugbrace om de beweging van de wervelkolom te beperken
• Pijnstillers gebruiken, zowel oraal als via injecties in de rug
• Fysiotherapie: houdingstherapie, oefentherapie, adviezen over tiltechnieken, enzovoort

Ernstige verschuiving van een wervel

Bij ernstige spondylolisthesis kan een operatie nodig zijn om de verschoven wervels te fuseren (aan elkaar vast te maken). Dit is noodzakelijk in de volgende situaties:

• Ernstige verschuiving van een wervel
• Aanhoudende ernstige pijn die niet verbetert met conservatieve behandelingen
• Moeite met het beheersen van de darmen (fecale incontinentie) of de blaas (urine-incontinentie)
• Zwakte van de spieren in één of beide benen

Prognose van spondylolisthesis

De prognose is meestal goed voor patiënten met milde spondylolisthesis, vooral wanneer zij hun fysieke activiteiten aanpassen. Bij patiënten die een operatie ondergaan, kan het risico op zenuwbeschadiging bestaan, hoewel de resultaten vaak zeer positief zijn.

Complicaties van spondylolisthesis

Complicaties kunnen optreden als er te veel beweging in de wervelkolom is, wat kan leiden tot druk op zenuwen. Een operatie kan dan nodig zijn om de aandoening te corrigeren.

Andere mogelijke complicaties zijn:

• Infectie
• Langdurige rugpijn
• Tijdelijke of permanente schade aan spinale zenuwwortels, wat kan leiden tot veranderingen in sensatie, spierzwakte of zelfs verlamming van de benen

Preventie en levensstijlaanpassingen

Preventie

Hoewel niet alle gevallen van spondylolisthesis te voorkomen zijn, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Vermijd overmatige belasting en repetitieve bewegingen die de wervelkolom onder druk zetten, vooral bij intensieve sporten.
• Zorg voor een goede lichaamshouding en gebruik ergonomische hulpmiddelen bij langdurig zitten.
• Voer regelmatig oefeningen uit die de rugspieren versterken en flexibiliteit bevorderen.

Levensstijlaanpassingen

Voor mensen met spondylolisthesis kunnen de volgende levensstijl aanpassingen nuttig zijn:

• Regelmatige fysiotherapie om de rugspieren te versterken en de houding te verbeteren.
• Het dragen van een rugbrace kan helpen om de wervelkolom te ondersteunen en pijn te verminderen.
• Het aanpassen van dagelijkse activiteiten om overbelasting te voorkomen, zoals het vermijden van zware tillen en repetitieve bewegingen.

Lees verder

• Lordose: Voorwaartse kromming van de wervelkolom (holle rug)
• Kyfose: Achterwaartse kromming van de wervelkolom
• Lage rugpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in onderrug