Ischias: Aandoening met pijn en zwakte aan been en rug

Ischias (lumbale radiculopathie) is een aandoening waarbij een patiënt pijn, zwakte, en/of tintelingen en/of gevoelloosheid voelt overal langs de lage rug, de bil en langs de achterkant van het been. Deze symptomen komen tot stand wanneer de heupzenuw wordt samengeknepen of samengedrukt (zenuwcompressie). Enkele zelfzorgmaatregelen en medische behandelingen verlichten de pijn en zorgen ervoor dat de aandoening in de toekomst minder snel optreedt. De pijn van deze ‘gevangen zenuw’ verdwijnt meestal binnen enkele weken, maar houdt soms tot één jaar aan.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Pijn en zwakte aan been en rug
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met ischias
• Pijnverlichting en behandeling
• Levensstijl en houding
• Wanneer medische hulp nodig is
• Misvattingen rond ischias
• Ischias is altijd het gevolg van een hernia
• Ischias is een enkelvoudige aandoening
• Je kunt ischias genezen door rust
• Chirurgie is de enige manier om ischias te behandelen
• Ischias komt alleen voor bij ouderen
• Medische beeldvorming is altijd nodig om ischias te diagnosticeren
• Ischias is altijd een pijn die je niet kunt verlichten

Epidemiologie

Ischias komt relatief vaak voor en kan op elke leeftijd optreden, hoewel het vaker voorkomt bij volwassenen tussen de 30 en 50 jaar. Ongeveer 40% van de mensen met lage rugpijn ervaart ook symptomen van ischias. De incidentie is hoger bij mannen dan bij vrouwen en is vaak gerelateerd aan bepaalde beroepsmatige en fysieke activiteiten die stress op de onderrug veroorzaken.

Oorzaken

De sciatische zenuw (heupzenuw) is de langste zenuw in het lichaam. Deze loopt vanaf de achterkant van het bekken naar beneden door de billen (onderkant) en benen naar de voeten. Wanneer deze zenuw wordt samengedrukt of samengeknepen (zenuwcompressie), veroorzaakt dit milde tot ernstige pijn.

De meest voorkomende oorzaak van ischias is een hernia. Wervelschijven bevinden zich tussen de botten van de ruggengraat (de wervels). Een hernia ontstaat door schade aan een wervelschijf waarbij druk ontstaat op de zenuw. Naarmate mensen verouderen, worden de wervelschijven minder flexibel en glijden ze sneller weg.

Minder vaak voorkomende oorzaken van ischias zijn:

• een dwarslaesie of infectie
• een epiduraal abces (ontsteking met pus in schedel of ruggenmerg) of een epiduraal hematoom
• een massa in de wervelkolom, zoals een tumor
• het cauda equina syndroom, een zeldzame maar ernstige aandoening veroorzaakt door gecomprimeerde en beschadigde zenuwen in het ruggenmerg
• spinale stenose (een vernauwing is van de zenuwdoorgangen in de wervelkolom met rugpijn en zwakte)
• spondylitis ankylopoetica (een wervel glijdt uit positie)
• spondylolisthesis (verschuiving van wervel met pijn en zwakte)

Risicofactoren

Het risico om ischias te krijgen neemt toe op basis van de volgende factoren:

• beroepen: machinebedieners, vrachtwagenchauffeurs en banen waarbij werknemers fysiek ongemakkelijke posities hebben
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een zwangerschap
• leeftijd: de piekleeftijd is 45-64 jaar (komt zelden voor vóór de leeftijd van 20 jaar, tenzij traumatisch)
• lengte: hoe langer een patiënt, hoe groter het risico
• obesitas (zwaarlijvigheid)
• roken
• stress
• zware lichamelijke activiteiten zoals veelvuldig tillen, vooral tijdens het buigen en draaien

Symptomen: Pijn en zwakte aan been en rug

Wanneer de heupzenuw is gecomprimeerd of geïrriteerd, wordt één zijde van het lichaam tegelijkertijd getroffen. De symptomen zijn mild tot ernstig en patiënten ervaren de symptomen bovendien verschillend. Volgende tekenen komen mogelijk tot uiting:

De symptomen die kenmerkend zijn voor ischias zijn onder andere:

• een combinatie van gevoelloosheid en pijn in de lage rug, heup en been (beenpijn)
• pijn of gevoelloosheid aan slechts één kant van het lichaam (ischias komt zelden in beide benen tegelijkertijd voor)
• pijnlijke gewaarwordingen, waaronder een brandend gevoel, een tintelend gevoel, zwakte of een spelden en naalden-gevoel langs de achterkant van de dij en helemaal tot aan de kuit
• rugstijfheid
• spierzwakte, gevoelloosheid of tintelingen (paresthesieën) in de onderrug, de heup en het been
• uitstralende pijn overal langs de lage rug, de bil (bilpijn) en langs de achterkant van het been: Deze zenuwpijn varieert van een doffe pijn tot pijn die patiënten omschrijven als scherp, schroeiend / brandend, schietend of elektrisch. De pijn voelt vaak erger aan in het been dan in de rug. Niezen, hoesten of langdurig zitten verergert de pijn.

Alarmsymptomen

Bij ernstige, aanhoudende pijn of verergerende klachten is medische hulp nodig. Wanneer één of meer van volgende symptomen verschijnen, is medische noodhulp noodzakelijk:

• tintelingen of gevoelloosheid tussen de benen en rond de billen
• een recent verlies van blaascontrole (urine-incontinentie) en/of darmcontrole (fecale incontinentie)
• ischias in beide benen

Deze tekenen duiden namelijk mogelijk op het cauda equina syndroom, een ernstige zeldzame aandoening met zenuwschade.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt krijgt na het vertellen van zijn symptomen en medische geschiedenis, een lichamelijk onderzoek. Hierbij moet hij plat op de rug liggen met de benen recht voor zich. Vervolgens moet hij één been tillen. Als het optillen van één van de benen pijn veroorzaakt of de symptomen hierdoor verergeren, duidt dit vaak op ischias.

Behandeling

Meestal verbetert ischias binnen ongeveer zes weken zonder enige behandeling.

Zelfzorg

Patiënten kunnen de symptomen zelf behandelen door:

• actief te blijven
• ergonomisch meubilair te gebruiken, zoals stoelen met een lendensteun
• gebruik te maken van de juiste tiltechnieken
• gebruik te maken van warme of koude packs op de pijnlijke plekken
• niet langdurig te zitten / recht te staan of overmatige lichaamsbeweging uit te voeren
• te trainen: zwemmen, aquatherapie of wandelen helpt omdat deze activiteiten niet belastend zijn (de rug wordt niet overbelast)
• vrij verkrijgbare pijnstillers te nemen, zoals paracetamol en ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen
• warme baden te nemen
• yoga te beoefenen
• zachte (rek)oefeningen voor ischias uit te voeren

Bedrust is niet aanbevolen; dit verergert mogelijk het probleem.

Professionele medische behandeling

Als de aandoening binnen een paar weken niet verbetert, zet de arts één of meer van volgende behandelingen in:

• accupunctuur
• chirurgie
• diepe weefselmassage
• fysiotherapie
• in zeldzame gevallen, een operatie om het probleem in de wervelkolom te corrigeren
• injecties van ontstekingsremmende medicijnen zoals epiduraal steroïde of andere steroïde-injecties
• pijnstillers zoals niet-steroïde anti-inflammatoire middelen (NSAID's), spierontspanners of antidepressiva zoals amitriptyline kunnen helpen om pijn en zenuwpijn te verlichten

De behandeling verschilt per persoon en is afhankelijk van de ernst en oorzaak van de symptomen.

Prognose

De meeste mensen met ischias herstellen binnen een paar weken zonder chirurgische ingreep. Patiënten die door de behandeling een verbetering van de symptomen ondervinden, hebben mogelijk een sneller herstel en kunnen sneller weer aan hun werkzaamheden beginnen. In een aantal gevallen kunnen de symptomen echter maandenlang aanhouden. Wanneer de symptomen niet binnen zes weken verbeteren, kan verdere medische evaluatie en behandeling nodig zijn.

Complicaties

In zeldzame gevallen kunnen complicaties optreden, zoals:

• verlies van zenuwfunctie
• incontinentie (verlies van controle over blaas en/of darmen)
• verergering van rugpijn en zwakte
• verlies van mobiliteit door ernstigere wervelkolom aandoeningen

Preventie

Om het risico op het ontwikkelen van ischias te verkleinen, kunnen de volgende voorzorgsmaatregelen genomen worden:

• regelmatig sporten en de rugspieren versterken
• goede tiltechnieken gebruiken
• het dragen van goede, ondersteunende schoenen
• een gezond gewicht behouden
• het aannemen van een goede zithouding en rugsteun gebruiken
• het vermijden van roken

Door deze voorzorgsmaatregelen kan de kans op het ontwikkelen van ischias en de ernst van de symptomen worden verminderd.

Praktische tips voor het leven / omgaan met ischias

Pijnverlichting en behandeling

Ischias kan leiden tot hevige pijn langs het been. Het gebruik van pijnstillers, zoals NSAID’s of een doktersvoorgeschreven medicijn, kan verlichting bieden. Fysiotherapie en oefeningen helpen ook bij het verlichten van de druk op de zenuw.

Levensstijl en houding

Een goede lichaamshouding is essentieel om extra druk op de onderrug te voorkomen. Vermijd langdurig zitten of staan en maak gebruik van ergonomische stoelen. Actieve beweging en stretchoefeningen kunnen de pijn verminderen.

Wanneer medische hulp nodig is

Raadpleeg een arts als de pijn verergert of gepaard gaat met verlies van controle over blaas of darmen, aangezien dit kan wijzen op een ernstige aandoening zoals een hernia.

Misvattingen rond ischias

Ischias is een veelvoorkomend medisch probleem, maar er bestaan veel misvattingen over de oorzaak, symptomen en behandeling. Veel patiënten verwarren de aandoening met andere ziektes, of ze hebben onjuiste ideeën over wat wel en niet helpt bij het verlichten van de pijn. Dit kan leiden tot verkeerde keuzes in de aanpak van de aandoening, wat de symptomen verergert in plaats van verlicht. Hieronder bespreek ik zeven veelvoorkomende misvattingen over ischias, zodat je goed geïnformeerd bent over wat je kunt verwachten.

Ischias is altijd het gevolg van een hernia

Een van de grootste misvattingen rond ischias is dat het altijd veroorzaakt wordt door een hernia. Hoewel een hernia in sommige gevallen druk kan uitoefenen op de zenuwen die de ischias veroorzaken, zijn er ook veel andere oorzaken. Andere mogelijke oorzaken zijn bijvoorbeeld beknelde zenuwen door een skeletprobleem, ontstekingen of zelfs spierkrampen die druk uitoefenen op de zenuw. Het is belangrijk te begrijpen dat de oorzaak van de pijn varieert per persoon.

Ischias is een enkelvoudige aandoening

Veel patiënten denken dat ischias slechts één type pijn is, maar het is eigenlijk een verzamelnaam voor pijn die wordt veroorzaakt door irritatie van de hersenen of de zenuwen in de rug. De pijn kan variëren van mild tot ernstig en kan gepaard gaan met symptomen zoals gevoelloosheid, tintelingen of zwakte in het been. Het is dus belangrijk om de onderliggende oorzaak van de ischias te begrijpen voordat je een behandelingsplan opstelt.

Je kunt ischias genezen door rust

Veel mensen geloven dat langdurige rust de oplossing is voor ischias, maar dit is een misvatting. Hoewel rust in sommige gevallen nuttig kan zijn om de acute pijn te verlichten, is langdurige bedrust juist schadelijk voor het herstel. Het kan de spieren verzwakken en de bloedcirculatie belemmeren, waardoor de genezing vertraagt. Lichamelijke activiteit in de vorm van fysiotherapie of gerichte oefeningen is essentieel voor het herstel van ischias.

Chirurgie is de enige manier om ischias te behandelen

Hoewel sommige gevallen van ischias operatief behandeld moeten worden, is chirurgie niet de enige optie. In veel gevallen kunnen andere behandelingen, zoals medicijnen, fysiotherapie of verdoving, de pijn effectief verlichten zonder dat er een operatie nodig is. Chirurgie wordt meestal alleen aanbevolen als andere behandelingen niet effectief zijn of als de pijn zo ernstig is dat het de kwaliteit van leven ernstig beïnvloedt.

Ischias komt alleen voor bij ouderen

Een veelvoorkomende misvatting is dat ischias alleen voorkomt bij ouderen. Hoewel de aandoening inderdaad vaker voorkomt bij ouderen vanwege veroudering van de wervelkolom en bloeddrukproblemen, kan ischias ook bij jongere mensen optreden. Actieve mensen, vooral diegenen die zware lichamelijke arbeid verrichten of regelmatig sport beoefenen, kunnen ook last krijgen van ischias door overbelasting of blessures aan de onderrug.

Medische beeldvorming is altijd nodig om ischias te diagnosticeren

Sommige patiënten denken dat ze altijd medische beeldvorming nodig hebben, zoals een beeldvormend onderzoek, om ischias te diagnosticeren. In werkelijkheid kan de diagnose vaak worden gesteld op basis van je medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Beeldvorming wordt meestal alleen aanbevolen als er sprake is van ernstige symptomen, zoals verlies van controle over de blaas of de darmen, of wanneer er vermoeden is van een ernstige onderliggende aandoening.

Ischias is altijd een pijn die je niet kunt verlichten

Er heerst een misvatting dat ischias altijd leidt tot langdurige, onverminderbare pijn. Hoewel ischias erg pijnlijk kan zijn, zijn er veel effectieve behandelingen om de symptomen te verlichten. Een combinatie van pijnstillers, fysiotherapie, gerichte oefeningen en veranderingen in het evenwichtig voedingspatroon kan vaak helpen om de pijn te verminderen en de mobiliteit te verbeteren. Het is belangrijk om geduldig te zijn en samen met je zorgverlener een behandelplan te vinden dat het beste bij jou past.

Lees verder

• Lage rugpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in onderrug
• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Heuppijn: Oorzaken van pijn in heup (pijnlijke heupen)
• Rugpijn: Oorzaken, symptomen & behandeling van pijnlijke rug