Heuppijn: Oorzaken van pijn in heup (pijnlijke heupen)

De heup is een kogelgewricht dat de verbinding vormt tussen het been en de romp van het lichaam. Pijn in de heup kan voortkomen uit problemen binnen het gewricht zelf, maar ook uit andere structuren rondom de heup. Trauma, ontsteking of andere aandoeningen kunnen de oorzaak zijn van heuppijn. Soms kan de pijn uitstralen vanuit een ander lichaamsdeel naar de heup. Diverse zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verlichten van heuppijn, zoals pijnstillers en het nemen van rust. Daarnaast kunnen medische behandelingen en chirurgie worden overwogen om de pijn te verhelpen. Hoewel sommige risicofactoren voor heuppijn kunnen worden geminimaliseerd, is het niet altijd mogelijk om heuppijn volledig te voorkomen.

• Oorzaken van heuppijn
• Artritis
• Avasculaire necrose (osteonecrose)
• Bursitis
• Heupfractuur (gebroken heup)
• Infecties
• Kanker
• Labrumscheur
• Overbelasting / overmatig gebruik
• Systemische ziekten
• Tendinitis
• Trauma
• Ziekte van Legg-Calvé-Perthes
• Andere oorzaken van heuppijn
• Symptomen
• Pijnklachten
• Uitstralingspijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van heuppijn
• Preventie van pijnlijke heupen

Oorzaken van heuppijn

Heuppijn kan ontstaan door problemen met botten of kraakbeen in de heup. Er zijn verschillende aandoeningen en omstandigheden die heuppijn kunnen veroorzaken:

Artritis

Heuppijn wordt vaak veroorzaakt door artritis, een ontsteking van de gewrichten. Enkele veelvoorkomende vormen van artritis die heuppijn kunnen veroorzaken zijn:

• Artritis (gewrichtsontsteking) gerelateerd aan inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
• Artrose (degeneratieve gewrichtsaandoening) waarbij het kraakbeen in de heup slijt.
• Juveniele idiopathische artritis (een vorm van artritis die begint in de kindertijd).
• Psoriatrische artritis (een type artritis dat gepaard gaat met symptomen van psoriasis op huid en gewrichten).
• Reumatoïde artritis (auto-immuunziekte die gewrichten en soms organen aantast).
• Spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew, gekenmerkt door chronische ontsteking van de wervelkolom en andere gewrichten).

Artritis leidt tot ontsteking van het heupgewricht en afbraak van het kraakbeen dat de heupbeenderen bedekt. Dit veroorzaakt geleidelijk toenemende pijn en kan gepaard gaan met gewrichtsstijfheid en verminderd bewegingsbereik in de heup. De pijn is vaak voelbaar in het voorste deel van het dijbeen of de lies.

Avasculaire necrose (osteonecrose)

Avasculaire necrose, of osteonecrose, ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar het heupbot wordt belemmerd, wat leidt tot afsterven van het botweefsel. Hoewel andere botten ook kunnen worden aangetast, is de heup het meest frequent betrokken. Deze aandoening kan ontstaan door een heupfractuur, ontwrichting of langdurig gebruik van hooggedoseerde corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers zoals prednison), hoewel andere oorzaken ook mogelijk zijn.

Bursitis

Bursae, of slijmbeurzen, zijn met vloeistof gevulde zakjes die de wrijving tussen botten, spieren en pezen verminderen. Ontsteking van deze slijmbeurzen, bekend als bursitis, kan pijn veroorzaken, vooral bij beweging zoals opstaan uit een stoel, wandelen, traplopen of autorijden. Bursitis wordt vaak veroorzaakt door herhaalde activiteiten die het heupgewricht overbelasten of irriteren.

Heupfractuur (gebroken heup)

Een gebroken heup, of heupfractuur, komt vaker voor bij ouderen, vooral door vallen en de verzwakking van de botten door osteoporose. Deze fracturen veroorzaken plotselinge, acute pijn en kunnen ernstige complicaties met zich meebrengen.

Infecties

Infecties kunnen leiden tot een heupontsteking. Voorbeelden hiervan zijn:

• De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door een tekenbeet).
• Gordelroos (infectie met huiduitslag en symptomen aan het gezicht).
• Het syndroom van Reiter (aandoening met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen).
• Osteomyelitis (botinfectie).
• Septische artritis (ontsteking van een gewricht door een infectie).
• Voedselvergiftiging kan ook leiden tot secundaire infecties die heuppijn veroorzaken.

Kanker

Tumoren die in het bot ontstaan (zoals botkanker) of die zich naar het bot uitbreiden (botmetastasen), kunnen heuppijn veroorzaken. Ook leukemie kan gepaard gaan met pijn in de heupen.

Labrumscheur

Een scheur in het labrum, de meniscusachtige structuur in de heup, wordt een labrumscheur genoemd. Dit type letsel komt vaker voor bij sporters en mensen die repetitieve draaiende bewegingen maken.

Overbelasting / overmatig gebruik

Herhaaldelijke activiteiten kunnen de spieren, pezen en gewrichtsbanden die de heup ondersteunen overbelasten. Ontsteking door overmatig gebruik kan pijn veroorzaken en de werking van de heup belemmeren.

Systemische ziekten

Sommige systemische ziekten kunnen geassocieerd worden met heuppijn, zoals:

• Sikkelcelanemie (bloedaandoening) waarbij een gewricht kan opzwellen tijdens een sikkelcrisis, soms met een onderliggende infectie. Vaak zijn ook andere gewrichten aangetast.
• Fibromyalgie is een aandoening die wordt gekenmerkt door pijn en stijfheid in spieren en weefsels, vaak met algemene lichaamspijn, slaapstoornissen, spierkrampen en vermoeidheid.

Tendinitis

Tendinitis is een ontsteking of irritatie van de pezen, de weefselbanden die botten aan spieren hechten. Meestal ontstaat peesontsteking door herhaalde belasting of overmatig gebruik.

Trauma

Kneuzingen, bloeduitstortingen, een liesbreuk, ontwrichtingen en verstuikingen en verrekkingen kunnen door trauma worden veroorzaakt en zijn vaak zeer pijnlijk.

Ziekte van Legg-Calvé-Perthes

De ziekte van Legg-Calvé-Perthes (ook bekend als de ziekte van Perthes) is een aandoening waarbij avasculaire necrose van de heupkop optreedt bij kinderen. De oorzaak van deze aandoening is niet volledig begrepen [anno augustus 2024], maar het treft meestal jongens tussen de vier en acht jaar oud.

Andere oorzaken van heuppijn

Andere mogelijke oorzaken van heuppijn zijn:

• Heupinklemmingssyndroom: Dit syndroom treedt op wanneer er een beknelling of impingement is in de heup, wat pijn en beperkte beweging kan veroorzaken.
• Iliotibiale band syndroom: De iliotibiale band loopt van de bovenkant van het bekken langs de buitenkant van de dij tot de knie. Ontsteking van deze band kan leiden tot kniepijn en/of heuppijn.
• Piriformis-syndroom: Bij dit syndroom irriteert de piriformis-spier de heupzenuw, wat kan leiden tot aanzienlijke heuppijn en bilpijn.
• Snapping hip syndroom: Hierbij ervaren mensen een klik of knappen in de heup bij beweging.
• Spanning op de buigspier van de heup of de hamstrings kan ook bijdragen aan heuppijn.
• Synovitis: Ontsteking van het slijmvlies van het gewricht kan pijn en zwelling veroorzaken.
• Ziekte van Still: Een zeldzame aandoening met koorts en symptomen die zowel de gewrichten als de huid aantasten.

Symptomen

Pijnklachten

Afhankelijk van de oorzaak van de pijnlijke heup, kan de pijn voelbaar zijn in de binnenkant van het heupgewricht, de dij, de lies, het gebied buiten het heupgewricht en/of het zitvlak. De pijn verergert vaak door lichamelijke activiteit, vooral wanneer artritis de onderliggende oorzaak is. Heuppijn gaat vaak gepaard met een verminderd bewegingsbereik. Sommige patiënten ontwikkelen zwakte door aanhoudende heuppijn. De pijn kan intermitterend (met tussenpozen) of constant zijn en kan geleidelijk of plotseling optreden, variërend van mild tot zeer intens.

Uitstralingspijn

Soms kan pijn vanuit andere lichaamsdelen uitstralen naar de heup. Dit kan het gevolg zijn van diverse aandoeningen en is belangrijk om te herkennen voor een juiste diagnose.

Endometriose
Endometriose, een aandoening waarbij het baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder groeit, kan leiden tot bekkenpijn die sommige vrouwen ervaren als heuppijn. Ook menstruatiekrampen kunnen bijdragen aan deze pijn.

Hernia
Een hernia of een defect van de buikwand kan pijn veroorzaken in het voorste gedeelte van de heup. De meest voorkomende vorm is een liesbreuk, die vaak leidt tot pijn in dit gebied.

Ischias
Bij ischias is er sprake van een ontsteking van de zenuwwortels van het ruggenmerg, wat pijn in de heup en het been kan veroorzaken (beenpijn). Spinale stenose, veroorzaakt door artrose in de lumbale wervelkolom, gescheurde of uitpuilende tussenwervelschijven, en spierkrampen kan bijdragen aan deze ontsteking.

Meralgia paraesthetica
Bij meralgia paraesthetica ontstaat een ontsteking van de laterale femorale huidzenuw van de dij, wat leidt tot heuppijn, gevoelloosheid en pijn in de dij. Deze aandoening komt vaker voor bij zwangere vrouwen, mensen die strakke kleding dragen of bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte).

Alarmsymptomen

Bij het optreden van een of meer van de volgende symptomen is het raadzaam om een arts te raadplegen:

• aanhoudende pijn
• bewegingsproblemen van het been of de heup
• bloedingen in of rondom het heupgewricht
• misvormingen van het heupgewricht
• een ploffend geluid in het gewricht (gewrichtsgeluiden) na een verwonding
• na een val of andere verwonding
• onvermogen om gewicht op de heup te dragen
• heuppijn in rust
• heuppijn tijdens de nacht
• intense pijn
• koorts en rillingen
• plotseling opkomende heuppijn
• zwelling, roodheid of warmte rond het gewricht

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Om de oorzaak van heuppijn vast te stellen, voert de arts een uitgebreid vraaggesprek. Dit omvat vragen over de locatie, duur, ernst en frequentie van de pijn, alsook over factoren die de pijn verergeren of verlichten. Het gesprek richt zich ook op de invloed van de pijn op het dagelijks leven en op andere onderliggende klachten en medische aandoeningen.

Lichamelijk onderzoek
Het lichamelijk onderzoek is cruciaal voor het vaststellen van de oorzaak van de heuppijn. De arts onderzoekt de heup, het been en de rug, en let op tekenen van afwijkingen in andere lichaamsdelen. Het onderzoek omvat observatie van de heup in rust en tijdens beweging, palpatie (betasting) van de heup en omliggende structuren, testen van bewegingsbereik en kracht, en evaluatie van gevoel en pulsaties.

Diagnostisch onderzoek
Röntgenfoto, CT-scan of MRI-scan
Een röntgenfoto van de heup en het bekken wordt vaak aangevraagd om de botten en gewrichtsruimtes te inspecteren. Acute heupfracturen zijn meestal zichtbaar op een röntgenfoto. Indien de arts vermoedt dat er een heupfractuur is, kan een CT-scan of MRI-scan nodig zijn om de breuk te bevestigen en om gedetailleerde beelden van de gewrichtsstructuren te verkrijgen. Artritis en vernauwde gewrichtsruimtes zijn ook zichtbaar op röntgenfoto's.

Artrografie
Een artrografie kan nuttig zijn om kraakbeen- of labrumscheuren in de heup op te sporen. Dit beeldvormend onderzoek omvat het injecteren van contrastvloeistof in het heupgewricht om gedetailleerde beelden te verkrijgen via MRI. Eerst wordt een lokaal anestheticum geïnjecteerd om te bepalen of de pijn uit het gewricht zelf komt.

Botscan
Een botscan kan helpen bij het opsporen van ontstekingen. Bij dit onderzoek wordt een radioactieve kleurstof in een ader geïnjecteerd en het hele lichaam gescand om abnormale ophopingen van de kleurstof te identificeren. Dit helpt om te bepalen of alleen het heupgewricht of meerdere lichaamsdelen ontstoken zijn.

Bloedonderzoek
Als de arts vermoedt dat de heuppijn gerelateerd is aan een systemische aandoening, kan een bloedonderzoek worden aangevraagd om ontstekingsmarkers en het aantal witte bloedcellen te controleren, wat kan wijzen op een infectie of ontsteking.

Behandeling van heuppijn

De behandeling van heuppijn is afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Geschikte uitrusting
Voor sporters is het cruciaal om geschikte kleding en uitrusting te dragen. Goede schoenen zijn essentieel voor hardlopers om overbelasting te voorkomen.

Gewrichtsvervanging
Bij ernstige artrose, intense pijn of misvorming van het heupgewricht kan een totale heupprothese (artroplastiek) worden overwogen. Bij een heupfractuur kan een operatie nodig zijn om de breuk te herstellen of de heup te vervangen.

Hulpmiddelen
Op korte termijn kunnen krukken, een wandelstok of een rollator nuttig zijn. Het is vaak nodig om specifieke training te volgen om deze hulpmiddelen effectief te gebruiken. Er zijn ook andere artritishulpmiddelen beschikbaar die kunnen helpen bij het verlichten van de symptomen.

IJs en warmte toepassen
Het toepassen van ijs op het pijnlijke gebied kan helpen bij het verminderen van ontsteking en pijn. Het gebruik van ijs gedurende ongeveer vijftien minuten per dag kan nuttig zijn. Aan de andere kant kunnen sommige patiënten baat hebben bij warmte, bijvoorbeeld door het nemen van een warm bad of een warme douche. Dit helpt de spieren voor te bereiden op rekoefeningen die de pijn kunnen verminderen.

Medicatie
Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol, en NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen en naproxen, kunnen helpen bij overbelastingsletsels, artrose of tendinitis. Voor reumatoïde artritis worden vaak corticosteroïden voorgeschreven, evenals disease modifying anti-rheumatic drugs (DMARD's) zoals methotrexaat en sulfasalazine, en biologische geneesmiddelen gericht op het immuunsysteem.

Oefeningen
Patiënten met artritis in het heupgewricht profiteren van low-impact oefeningen, rek- en strekoefeningen en weerstandstraining. Dit kan de pijn verminderen en de gewrichtsmobiliteit verbeteren. Zwemmen is een uitstekende non-impact oefening voor artritis. Fysiotherapie kan ook helpen om het bewegingsbereik te vergroten.

Rust
Heuppijn die ontstaat door overmatig gebruik, zonder specifieke verwonding, kan vaak goed worden behandeld met rust en een geleidelijke terugkeer naar volledige activiteit. Het is belangrijk om het bewegingsbereik te behouden door regelmatig te strekken en het lichaam in beweging te houden, ondanks de rust.

Preventie van pijnlijke heupen

Veel voorkomende oorzaken van heuppijn zijn gerelateerd aan het verouderingsproces van het gewricht. Naarmate de leeftijd vordert, verliezen de botten calcium en worden ze vatbaarder voor breuken. Het handhaven van een evenwichtige en gezonde voeding en het volgen van geschikte lichaamsbeweging zijn essentieel voor de gezondheid van botten en gewrichten. Het vermijden van overgewicht kan ook de druk op de heup verminderen en daarmee het risico op heuppijn verlagen. Medicijnen die osteoporose voorkomen, zoals calcium, vitamine D en bisfosfonaten, kunnen helpen om het risico op heup- en rugfracturen te verminderen. Het dragen van goed passende schoenen met een goed loopvlak, het gebruik van een wandelstok indien nodig voor stabiliteit, en het zorgen voor vrije loopplekken in huis zijn ook nuttige maatregelen. Tot slot is het belangrijk om kracht en flexibiliteit te behouden door voldoende lichaamsbeweging en een goede houding te handhaven.

Lees verder

• Ziekte van Legg-Calvé-Perthes: Heupaandoening bij kinderen
• Heupfractuur (gebroken heup): Oorzaken en behandeling
• Heupeffusie (vocht in heup): Pijn en stijfheid heupgewricht
• Piriformis-syndroom: Pijn in bil door druk op heupzenuw
• Ischias: Aandoening met pijn en zwakte aan been en rug