DMARD's: Medicijnen voor chronische gewrichtsontsteking

Diverse aandoeningen veroorzaken chronische of langdurige ontsteking van de gewrichten. De reumatoloog maakt gebruik van DMARD’s (Disease-Modifying Antirheumatic Drugs) om de progressie van gewrichtsschade te vertragen. DMARD’s, oftewel ziekteverloop beïnvloedende geneesmiddelen tegen reuma, zijn bedoeld om de aandoening niet te genezen, maar om remissie te bevorderen en verdere gewrichtsschade te voorkomen. Elk medicijn kan bijwerkingen hebben, vooral op de maag, lever, bloed en ogen. Regelmatige controle door de reumatoloog is daarom essentieel om bijwerkingen tijdig op te sporen en de medicatie indien nodig bij te stellen.

• Indicatie: Inflammatoire gewrichtsaandoeningen
• Werking van DMARD's bij chronische gewrichtsontsteking
• Medicatie voor het eerst gebruiken
• Vaak voorgeschreven DMARD's
• Bijwerkingen van DMARD's

Indicatie: Inflammatoire gewrichtsaandoeningen

DMARD’s worden voorgeschreven voor chronische ontstekingsaandoeningen die de gewrichten beschadigen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Artritis psoriatica (psoriatrische artritis: ontsteking van huid en gewrichten)
• Juveniele idiopathische artritis (ontstekingsaandoening met gewrichtspijn bij kinderen en adolescenten)
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew: chronische ontsteking van de wervelkolom)
• Systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)

Werking van DMARD's bij chronische gewrichtsontsteking

DMARD’s beïnvloeden het immuunsysteem om de progressie van inflammatoire gewrichtsaandoeningen te vertragen, wat de kwaliteit van leven voor de meeste patiënten verhoogt. Sommige patiënten bereiken zelfs remissie van hun symptomen, ervaren minder pijn en stress, en genieten van langere perioden zonder symptomen. Door regelmatig een DMARD in te nemen, wordt de kans op langdurige gewrichtsschade verkleind. Zonder DMARD's kan ontsteking langzaam het gewrichtsweefsel vernietigen, wat kan leiden tot misvormde en onbruikbare gewrichten. Het is belangrijk dat patiënten de medicatie blijven gebruiken, zelfs tijdens een remissie of klachtenvrije periode, om terugval te voorkomen.

Medicatie voor het eerst gebruiken

Er zijn diverse DMARD’s beschikbaar voor de behandeling van inflammatoire gewrichtsaandoeningen. De reumatoloog kiest vaak de meest geschikte medicijnen en combinaties op basis van de specifieke behoeften van de patiënt. Dit kan enige tijd duren, omdat de effectiviteit en verdraagbaarheid van elk medicijn varieert. De reumatoloog houdt rekening met de bestaande gewrichts- en orgaanschade en andere onderliggende gezondheidsproblemen. Voordat de behandeling start, voert de reumatoloog een bloedonderzoek en röntgenfoto’s uit om de ziekte en mogelijke bijwerkingen in de tijd te monitoren.

Vaak voorgeschreven DMARD's

Azathioprine

Azathioprine (Imuran) wordt vaak voorgeschreven voor verschillende inflammatoire aandoeningen, waaronder reumatoïde artritis. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid en braken, soms vergezeld van maagpijn en diarree. Langdurig gebruik van azathioprine kan het risico op kanker verhogen.

Biologische geneesmiddelen (biologicals)

Abatacept (Orencia), adalimumab (Humira), anakinra (Kineret), certolizumab (Cimzia), etanercept (Enbrel), etanercept-szzs (Ereizi), golimumab (Simponi, Simponi Aria) en infliximab (Remicade) zijn vaak gebruikte biologische geneesmiddelen. Ze worden onder de huid geïnjecteerd of intraveneus toegediend. Deze medicijnen blokkeren specifieke immuunsignalen (zoals TNF) die ontsteking en gewrichtsschade veroorzaken. Rituximab (Rituxan) en tocilizumab (Actemra) zijn ook biologische middelen, maar werken anders: Rituximab richt zich op B-cellen en tocilizumab beïnvloedt IL-6, een eiwit dat betrokken is bij ontstekingen. Hoewel deze middelen minder bijwerkingen hebben dan andere DMARD’s, is er een verhoogd risico op ernstige infecties. Ze kunnen zelden ook invloed hebben op de lever- of bloedwaarden.

Cyclosporine

Cyclosporine (Neoral) is een krachtig medicijn dat de voortgang van gewrichtsschade vertraagt. Het kan echter nierproblemen en andere bijwerkingen veroorzaken. Het wordt voorgeschreven aan patiënten met ernstige gewrichtsontstekingen die niet reageren op andere medicaties.

Hydroxychloroquine

Hydroxychloroquine (Plaquenil) en sulfasalazine (Azulfidine, Salazopyrine) worden vaak voorgeschreven voor milde gewrichtsontstekingen. Deze middelen zijn minder krachtig dan andere DMARD’s en hebben meestal minder bijwerkingen. Zelden kunnen er oogproblemen optreden bij het gebruik van Plaquenil. Het medicijn kan pas na drie tot zes maanden volledig effectief zijn. Bij langdurig gebruik van hoge doseringen is een jaarlijks oogonderzoek aanbevolen.

Leflunomide
Leflunomide (Arava) werkt vergelijkbaar met methotrexaat. Het kan effectiever zijn in combinatie met methotrexaat. Bijwerkingen zijn vergelijkbaar met die van methotrexaat, met mogelijk diarree. Arava is potentieel schadelijk voor een foetus en is daarom niet geschikt voor vrouwen die zwanger willen worden.

Methotrexaat

Methotrexaat (MTX) is een van de meest gebruikte DMARD’s en werkt effectief voor veel patiënten. Het kan huiduitslag, maagklachten en in zeldzame gevallen kortademigheid veroorzaken. Methotrexaat kan toxisch zijn voor de lever en het beenmerg en kan leiden tot aangeboren afwijkingen bij pasgeborenen. Regelmatig bloedonderzoek is noodzakelijk, en foliumzuur kan sommige bijwerkingen verminderen. Methotrexaat is veilig voor langdurig gebruik en kan ook aan kinderen worden gegeven.

Minocycline

Minocycline (Minocin), een antibioticum, wordt sporadisch voorgeschreven voor ontstekingen. Het kan enkele maanden duren voordat de symptomen verbeteren, en de maximale effecten kunnen pas na ongeveer een jaar merkbaar zijn. Langdurig gebruik kan leiden tot huidverkleuring.

Tofacitinib

Tofacitinib (Xeljanz), een JAK-remmer, wordt vaak ingezet wanneer andere medicijnen, zoals methotrexaat, niet effectief zijn. Het wordt twee keer per dag in tabletvorm ingenomen. Het medicijn remt immuunreacties, wat het risico op ernstige infecties, kanker en lymfoom kan verhogen.

Bijwerkingen van DMARD's

DMARD’s beïnvloeden het hele lichaam om gewrichtsontstekingen te bestrijden en kunnen diverse bijwerkingen veroorzaken. De reumatoloog verhoogt vaak geleidelijk de dosis en start met één medicijn voordat andere DMARD’s worden toegevoegd, om zowel de ontsteking te behandelen als bijwerkingen te minimaliseren.

Bloedproblemen

DMARD’s kunnen het risico op infecties verhogen door het immuunsysteem te onderdrukken. Dit kan leiden tot lagere aantallen witte bloedcellen (neutropenie) en rode bloedcellen (anemie), wat vermoeidheid kan veroorzaken. Regelmatig bloedonderzoek is noodzakelijk om de bloedwaarden te monitoren.

Leverproblemen

Sommige DMARD’s kunnen leverproblemen veroorzaken. Regelmatige bloedonderzoeken zijn belangrijk om tekenen van leverschade op te sporen. Patiënten wordt aangeraden om alcoholconsumptie te beperken.

Maagklachten

Bijwerkingen zoals misselijkheid, braken en diarree kunnen optreden. Andere medicijnen kunnen deze symptomen verlichten. Als de klachten ernstig zijn, kan de reumatoloog een ander medicijn voorschrijven.

Lees verder

• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Gezwollen gewrichten: Oorzaken van gewrichtszwelling
• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Gewrichtsstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten
• Ziekte van Bechterew: Blijvende gewrichtsontsteking