Hematoom: Bloed buiten bloedvaten met blauwe plekken

Een hematoom is een veelvoorkomende aandoening waarbij bloed zich ophoopt buiten de bloedvaten. Dit gebeurt meestal als gevolg van een beschadiging van de bloedvatwand, waardoor bloed uit de vaten lekt in omliggende weefsels. Vaak is een blessure of trauma de oorzaak van de beschadiging van de bloedvatwand. Hematomen kunnen variëren van klein tot groot en kunnen zich voordoen op de huid of in interne organen. De symptomen variëren afhankelijk van de locatie van het hematoom en of omliggende structuren door de ontsteking en zwelling die met het bloeden gepaard gaan, worden beïnvloed. Veelvoorkomende symptomen zijn hoofdpijn, verlies van een nagel, buikpijn en blauwe plekken. In de meeste gevallen zijn zelfzorgmaatregelen voldoende en verdwijnt een hematoom spontaan, maar in sommige gevallen kan een medische interventie nodig zijn.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Locatie van hematomen
• Oorzaken van hematomen: Verzameling van bloed buiten bloedvaten
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Medicijnen
• Medische procedures
• Trauma of ongeval
• Risicogroepen
• Symptomen: Blauwe plekken, pijn en zwelling
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hematomen
• Prognose
• Complicaties van hematomen: Infectie en andere zorgen
• Preventie van hematoomvorming

Epidemiologie

Een hematoom komt wereldwijd voor en kan optreden in verschillende leeftijdsgroepen, hoewel het vaker voorkomt bij volwassenen en ouderen. De prevalentie van een hematoom varieert afhankelijk van de onderliggende gezondheidsomstandigheden, risicofactoren, en de ernst van het trauma. Het komt vaak voor na fysieke verwondingen, maar kan ook optreden zonder duidelijke oorzaak, bijvoorbeeld bij patiënten met aandoeningen die de bloedstolling beïnvloeden.

Prevalentie in de algemene bevolking
Een hematoom ontstaat vaak na een trauma, zoals een val of stoot, en kan zowel oppervlakkig als dieper in het lichaam voorkomen. Hoewel de meeste hematomen onschuldig zijn en snel genezen, kunnen ze variëren in ernst. Studies tonen aan dat een hematoom vaker voorkomt bij ouderen, vooral door de afname van de huidelasticiteit en de kwetsbaarheid van bloedvaten naarmate men ouder wordt. Daarnaast wordt een hematoom vaak gezien bij patiënten die bloedverdunnende medicatie gebruiken of die lijden aan bloedingsstoornissen.

Factoren die de incidentie beïnvloeden
Een hematoom komt vaker voor bij patiënten met een verhoogd risico op trauma of bloeding. Mensen met aandoeningen zoals hemofilie, leverziekten, of vitamine K-tekort hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een hematoom, aangezien hun bloedstolling niet optimaal functioneert. Ook de medicatie die het bloed verdunt, zoals anticoagulantia, vergroot het risico op het ontstaan van een hematoom bij relatief geringe verwondingen.

Seizoensgebonden variaties
De incidentie van een hematoom vertoont seizoensgebonden variaties. In de wintermaanden neemt het aantal gevallen vaak toe, vooral door de verhoogde kans op vallen op ijs of sneeuw. Ook andere omgevingsfactoren, zoals een gebrek aan goede verlichting of het dragen van ongeschikte schoenen, dragen bij aan het verhoogde risico van een hematoom in bepaalde seizoenen. Daarnaast speelt de mate van lichamelijke activiteit een rol; meer actieve mensen of mensen die sporten, hebben vaker te maken met een hematoom door fysieke belasting.

Mechanisme

Een hematoom ontstaat wanneer een bloedvat wordt beschadigd, waardoor bloed in het omliggende weefsel lekt. Dit kan het gevolg zijn van direct trauma, zoals een klap of val, maar ook door onderliggende medische aandoeningen die de bloedstolling beïnvloeden. De omvang en ernst van een hematoom zijn afhankelijk van de grootte van het beschadigde bloedvat en de snelheid waarmee het bloed zich ophoopt in het omliggende weefsel.

Vasculaire schade en bloedlekkage
Wanneer een bloedvat wordt beschadigd, komt het bloed in de omliggende weefsels terecht. Dit veroorzaakt de kenmerkende blauwe of paarse verkleuring van de huid, wat typisch is voor een hematoom. De mate van bloedlekkage en de verspreiding van bloed in de omliggende weefsels bepalen de omvang van het hematoom. Hoe groter de beschadiging van het bloedvat, hoe groter het hematoom kan zijn.

Stollingsmechanismen en bloedingstijden
Het bloedstollingsmechanisme is essentieel voor het vormen van een hematoom. Wanneer een bloedvat beschadigd raakt, wordt er een trombus gevormd die de bloeding stopt. Bij patiënten met een verstoorde bloedstolling kan het bloed moeilijker stollen, wat het risico op het ontstaan van een hematoom vergroot. Het tijdsverloop van de bloeding kan ook variëren; bij een tragere bloedstolling kan het hematoom zich verder uitbreiden voordat het lichaam de bloeding kan stoppen.

Locatie van hematomen

Hematomen worden ingedeeld op basis van hun locatie. De meest voorkomende types zijn:

• auriculair hematoom: een hematoom gelegen tussen het oorkraakbeen en de overliggende huid
• hepatisch hematoom: een hematoom in de lever
• intra-abdominaal, peritoneaal of retroperitoneaal hematoom: een hematoom in de buikholte
• intracranieel epiduraal hematoom: een hematoom tussen de schedel en de buitenste hersenvlies
• spinaal epiduraal hematoom: een hematoom tussen de wervelkolom en de buitenbekleding van het ruggenmerg
• splenisch hematoom: een hematoom in de milt
• subduraal hematoom: een hematoom tussen het hersenweefsel en het binnenste hersenvlies
• subunguaal hematoom: een hematoom onder de nagel

Oorzaken van hematomen: Verzameling van bloed buiten bloedvaten

Een hematoom ontstaat door een abnormale ophoping van bloed buiten de bloedvaten. Dit gebeurt wanneer de wand van een bloedvat (slagader, ader of capillair) beschadigd is, wat leidt tot lekkage van bloed in de omliggende weefsels. Het lichaam heeft mechanismen om beschadigde bloedvaten te repareren, maar bij ernstige schade kan deze reparatie falen, wat leidt tot aanhoudende bloedingen. Bij hoge druk in een bloedvat, zoals in een hoofdslagader, kan het bloed door de beschadigde wand blijven lekken en het hematoom verder uitbreiden. Bloed dat uit een bloedvat lekt, is irriterend voor het omliggende weefsel, wat ontstekingsverschijnselen zoals pijn, zwelling en roodheid kan veroorzaken.

Risicofactoren

Hematomen kunnen soms spontaan optreden zonder duidelijke oorzaak, maar vaak zijn er specifieke oorzaken en risicofactoren:

Aandoeningen

Enkele aandoeningen die het risico op hematoomvorming verhogen zijn:

• Aplastische anemie (bloedarmoede door beenmergfalen)
• Bloedingsstoornissen (zoals hemofilie en de ziekte van Von Willebrand)
• Bloedkanker
• Menstruatie: Tijdens de menstruatie kan bloed zich ophopen in de vagina als onderdeel van de normale menstruatie, waarbij bloedstolsels worden gevormd in plaats van bloed naar buiten te stromen.
• Aneurysma (uitstulping van een slagader)
• Chronische leverziekte
• Laag aantal bloedplaatjes (trombocytopenie)
• Vitamine D-tekort
• Kanker van andere organen
• Overmatig alcoholgebruik
• Virale infecties zoals:
• Rodehond (huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• Het parvovirus B19
• Bof (gezwollen oorspeekselklieren)
• Waterpokken (huiduitslag en algemene symptomen)
• Hiv (aantasting van het immuunsysteem)
• Hepatitis C (ontsteking van de lever)

Medicijnen

Bepaalde medicijnen en supplementen kunnen het risico op hematoomvorming verhogen:

• Aspirine en aspirinehoudende producten (zoals Alka Seltzer)
• Bloedverdunners of anticoagulantia, waaronder warfarine (Coumadin), aspirine, clopidogrel (Plavix), prasugrel (Effient), rivaroxaban (Xarelto) en apixaban (Eliquis) (verhinderen het lichaam om bloedvaten effectief te herstellen)
• Ginkgo biloba
• Knoflooksupplementen
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zoals ibuprofen (Motrin, Advil, Aleve)
• Vitamine E

Medische procedures

Bepaalde medische handelingen kunnen het risico op hematomen verhogen, zoals:

• Een injectie van medicijnen (bijvoorbeeld insuline, bloedverdunners, vaccins)
• Invasieve medische of tandheelkundige procedures (bijvoorbeeld een biopsie, een incisie, een drainage, een hartkatheterisatie)
• Operaties

Trauma of ongeval

Trauma of een ongeval is de meest voorkomende oorzaak van hematomen. Dit kan voortkomen uit een lichte slag tegen een object, een hoofdletsel, gebroken botten, een schotwonde, een valpartij of een verkeersongeval. Ook intense niezen of plotselinge bewegingen van ledematen kunnen een hematoom veroorzaken.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van een hematoom. Deze groepen hebben specifieke gezondheidsfactoren of leefomstandigheden die de kans op het ontstaan van een hematoom verhogen. Het is belangrijk om te begrijpen welke patiënten meer risico lopen, zodat passende maatregelen kunnen worden genomen om het risico op hematomen te verminderen.

Ouderen
Ouderen vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van een hematoom vanwege de afname van de bloedvatelasticiteit en de dunner wordende huid. Bovendien hebben ouderen vaak een hoger gebruik van medicijnen die de bloedstolling beïnvloeden, zoals bloedverdunners, wat het risico op hematomen vergroot. Het risico neemt toe als ouderen een verzwakte botstructuur hebben door aandoeningen zoals osteoporose, wat hen vatbaarder maakt voor het breken van bloedvaten bij valpartijen.

Patiënten met bloedingsstoornissen
Patiënten die lijden aan bloedingsstoornissen, zoals hemofilie of de ziekte van von Willebrand, hebben een veel groter risico op het ontwikkelen van een hematoom. Deze aandoeningen verhinderen de normale werking van de bloedstolling, wat resulteert in spontane bloedingen of het ontstaan van een hematoom bij een relatief mild trauma. Het beheer van deze aandoeningen is cruciaal voor het voorkomen van ernstige hematomen.

Patiënten die bloedverdunnende medicatie gebruiken
Bloedverdunnende medicatie, zoals anticoagulantia, verhoogt het risico op een hematoom. Deze medicijnen zijn ontworpen om de vorming van bloedstolsels te voorkomen, maar ze kunnen ook de kans op bloedingen verhogen, zelfs bij kleine verwondingen. Patiënten die dergelijke medicatie gebruiken, moeten extra voorzichtig zijn bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten en moeten snel medische hulp zoeken als ze vermoeden dat ze een hematoom hebben opgelopen.

Symptomen: Blauwe plekken, pijn en zwelling

De symptomen van een hematoom variëren afhankelijk van de grootte en locatie. Niet alle hematomen veroorzaken symptomen, vooral als ze geen druk uitoefenen op andere organen. Veelvoorkomende symptomen zijn pijn, zwelling, roodheid en blauwe plekken. Soms vormt het hematoom een voelbare massa.

Specifieke symptomen zijn:

• Auriculair hematoom: bloemkooloor (vervorming van het oor)
• Epiduraal hematoom: rugpijn, zwakte, fecale incontinentie (ongewild verlies van de stoelgang) en urine-incontinentie
• Hematoom aan de milt, lever of in de peritoneale ruimte: buikpijn, flankpijn
• Subduraal hematoom: hoofdpijn, neurologische problemen (zwakte aan één kant van het lichaam, spraakproblemen, vallen), verwardheid, aanvallen
• Subunguaal hematoom: nagelpijn, nagelzwakte, nagelverlies, een ontsierende nagel

Alarmsymptomen

Medische hulp is noodzakelijk als de symptomen van een hematoom ernstig zijn of als het hematoom in omvang blijft toenemen. Een hematoom in de hersenen vereist altijd snelle medische en chirurgische interventie, vooral als er neurologische symptomen aanwezig zijn.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal de patiënt ondervragen over de medische geschiedenis en het hematoom onderzoeken. Soms is een bloedonderzoek nodig om de algehele gezondheid te beoordelen en eventuele onderliggende aandoeningen te identificeren. Beeldvormende onderzoeken zijn cruciaal voor het vaststellen van hematomen in organen. Een CT-scan kan worden gebruikt om een subduraal hematoom in het hoofd op te sporen. Een CT-scan van de buik kan helpen bij het identificeren van een hematoom in de buikholte. Een MRI-scan is vaak betrouwbaarder dan een CT-scan voor het detecteren van epidurale hematomen.

Behandeling van hematomen

De behandeling van een hematoom hangt af van de locatie, de symptomen en het klinische beeld. Niet altijd is medische behandeling nodig; soms zijn zelfzorgmaatregelen voldoende, terwijl in andere gevallen een spoedbehandeling vereist is.

Zelfzorg
Oppervlakkige (onderhuidse) hematomen kunnen vaak thuis worden behandeld. Rust, het aanbrengen van ijs (twintig minuten per keer, vier tot acht keer per dag), het gebruik van elastische verbanden (om druk uit te oefenen) en het omhoog brengen van het getroffen gebied zijn nuttige maatregelen. Pijn kan worden verlicht met pijnstillers zoals paracetamol (Tylenol).

Professionele medische zorg
Een subduraal hematoom met neurologische symptomen vereist vaak een dringende drainage door een neurochirurg. Als het hematoom chronisch is en geen symptomen veroorzaakt, kan een medische opvolging met een CT-scan voldoende zijn. Een subunguaal hematoom kan ook drainage vereisen. De arts zal ook de onderliggende oorzaak van het hematoom onderzoeken en indien nodig de behandeling aanpassen, bijvoorbeeld door bloedverdunnende medicatie te stoppen of aan te passen.

Prognose

De vooruitzichten voor hematomen zijn meestal gunstig, aangezien ze vaak vanzelf verdwijnen zodra het bloed wordt opgenomen en de bloedvatwand hersteld is door de natuurlijke genezingsmechanismen van het lichaam. Soms is een operatie of andere behandeling nodig. De prognose is afhankelijk van de locatie van het hematoom.

Complicaties van hematomen: Infectie en andere zorgen

Een veelvoorkomende complicatie van hematomen is het risico op infectie. Het hematoom bestaat uit oud bloed, dat geen eigen bloedtoevoer heeft en daarom vatbaar is voor bacteriële besmetting. Bij zwangere vrouwen kan zich soms een hematoom vormen tussen de baarmoederwand en de foetus. Dit kan leiden tot complicaties zoals een spontane abortus en problemen voor de moeder, en vereist doorgaans bedrust en zorgvuldige monitoring.

Preventie van hematoomvorming

Het is niet altijd mogelijk om alle hematomen te voorkomen. Valpartijen, zowel bij kinderen als ouderen, kunnen gemakkelijk hematomen in de benen, borst of hersenen veroorzaken. Het is belangrijk om de woonomgeving veilig te maken en zo nodig aan te passen. Bij contactsporten is het essentieel om de juiste beschermende uitrusting te dragen om het risico op hematomen te verkleinen.

Lees verder

• Blauwe plek: Bloeduitstorting met verkleuring van de huid
• Subduraal hematoom: Bloeding onder schedel, buiten hersenen
• Bloeding onder de nagel: Subunguaal hematoom