Alcoholontwenningssyndroom: Symptomen door alcoholstop

Het alcoholontwenningssyndroom is een verzamelnaam voor symptomen die optreden wanneer een persoon met alcoholafhankelijkheid abrupt stopt met drinken of zijn alcoholconsumptie aanzienlijk vermindert. Hoewel de symptomen vaak mild zijn, zoals misselijkheid, slapeloosheid en zweten, kunnen er ook ernstige en gevaarlijke verschijnselen optreden, zoals bevingen, verwardheid en toevallen. Het is cruciaal voor mensen die lijden aan alcoholafhankelijkheid om met een arts te praten. Deze kan ondersteuning bieden en, indien nodig, medicatie voorschrijven om het ontwenningsproces te begeleiden.

• Oorzaken: Verstoringen in de hersenen
• Symptomen
• Milde symptomen
• Ernstige symptomen
• Alcoholontwenningssyndroom versus kater
• Kater
• Alcoholontwenningssyndroom
• Alarmsymptomen bij alcoholstop
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Ontgifting met medische ondersteuning
• Prognose
• Complicaties
• Preventie: Matiging of volledig vermijden van alcohol

Oorzaken: Verstoringen in de hersenen

Ontwenningsverschijnselen ontstaan door de manier waarop de hersenen reageren op het stoppen met alcohol. Alcohol beïnvloedt het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de 'vecht-of-vlucht'-reactie, welke het lichaam voorbereidt om te reageren op gevaar door te vechten of te vluchten. Tijdens het drinken van alcohol wordt deze reactie onderdrukt, wat zorgt voor een gevoel van ontspanning. Wanneer alcohol uit het lichaam verdwijnt, herstelt het brein zijn normale functie, maar bij mensen die regelmatig en in grote hoeveelheden drinken, kan dit herstel leiden tot een overmatige vecht-of-vlucht-reactie, zelfs zonder daadwerkelijk gevaar. Dit veroorzaakt de symptomen van ontwenningsverschijnselen. Hoe meer iemand drinkt, hoe groter de kans op ernstige ontwenningsverschijnselen bij het stoppen met alcoholgebruik.

Symptomen

De symptomen van het alcoholontwenningssyndroom variëren afhankelijk van factoren zoals de hoeveelheid alcohol die is gedronken, het lichaamsgewicht, geslacht, leeftijd en eventuele onderliggende medische aandoeningen.

Milde symptomen

Veel voorkomende symptomen van het alcoholontwenningssyndroom zijn onder andere:

• agitatie (rusteloosheid)
• angst
• bevende handen (tremoren)
• braken
• snelle hartslag (tachycardie)
• hoofdpijn
• misselijkheid
• nachtmerries
• prikkelbaarheid
• slapeloosheid
• zweten

Ernstige symptomen

Ernstige symptomen van alcoholontwenning staan bekend als 'delirium tremens'. Deze symptomen komen minder vaak voor en omvatten:

• verhoogde bloeddruk
• verhoogde lichaamstemperatuur (hyperthermie)
• ernstige bevingen
• extreme desoriëntatie
• hallucinaties, meestal visuele hallucinaties (zien van niet-bestaande beelden)
• hartkloppingen
• koorts
• toevallen
• verwardheid
• intens zweten

Delirium tremens kan levensbedreigend zijn. In ernstige gevallen kunnen de hersenen de ademhaling en bloedcirculatie niet meer goed reguleren, wat kan leiden tot ernstige veranderingen in bloeddruk en hartslag. Dit kan soms resulteren in een beroerte of een hartaanval.

Alcoholontwenningssyndroom versus kater

Hoewel de symptomen van het alcoholontwenningssyndroom kunnen lijken op die van een kater, zijn er belangrijke verschillen tussen beide.

Kater

Een kater treedt op na het drinken van te veel alcohol in een korte periode. De symptomen van een kater worden veroorzaakt door maagirritatie, uitdroging (dehydratie) en ontstekingsreacties in het lichaam. Deze symptomen, zoals hoofdpijn, misselijkheid en vermoeidheid, verminderen meestal na enkele uren tot een dag.

Alcoholontwenningssyndroom

Het alcoholontwenningssyndroom ontstaat wanneer het lichaam gewend is geraakt aan een constante alcoholinname. Het langdurige gebruik van alcohol verandert de werking van het centrale zenuwstelsel en de productie van neurotransmitters in de hersenen. Wanneer de alcoholinname plotseling stopt of vermindert, reageert het zenuwstelsel met ontwenningsverschijnselen.

Alarmsymptomen bij alcoholstop

Personen met alcoholafhankelijkheid dienen met een arts te overleggen voordat ze stoppen met drinken. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot ernstige lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen, zoals het Wernicke-Korsakov syndroom (hersenbeschadiging). Een arts kan helpen bij het veilige beëindigen van de alcoholconsumptie en het beheersen van ontwenningssymptomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het alcoholontwenningssyndroom wordt gesteld op basis van de medische geschiedenis, de drinkgeschiedenis en een lichamelijk onderzoek. De arts voert een bloedonderzoek uit om de alcoholconcentratie in het lichaam te meten en gebruikt beeldvormende onderzoeken om eventuele schade aan de lever of andere organen te identificeren.

Behandeling: Ontgifting met medische ondersteuning

De behandeling van alcoholontwenningssyndroom bestaat uit ondersteunende zorg om de symptomen te verlichten. De arts kan benzodiazepinen voorschrijven om angst, slapeloosheid en toevallen te verminderen. Langdurig alcoholgebruik kan ook leiden tot elektrolytenstoornissen en vitaminetekorten, zoals deficiëntie van foliumzuur, magnesium en thiamine. De behandeling omvat vaak aanvullende vitaminen, supplementen en elektrolytcorrecties. Het is ook belangrijk voor de patiënt om voldoende niet-alcoholische en niet-cafeïnehoudende dranken te drinken en een gezonde en evenwichtige voeding te volgen.

Het ontgiftingsproces begint meestal binnen zes uur tot enkele dagen na de laatste alcoholinname. De symptomen kunnen toenemen gedurende twee tot drie dagen en meestal verbeteren na ongeveer vijf dagen. Sommige milde symptomen kunnen echter enkele weken aanhouden. Hoewel sommige patiënten thuis kunnen ontgiften, is het veiliger om medische hulp te zoeken, vooral bij ernstige symptomen zoals aanvallen, hallucinaties of aanhoudend braken. In dergelijke gevallen is onmiddellijke medische behandeling in een ziekenhuis nodig. De arts zal dan de bloeddruk, ademhaling en hartslag nauwlettend volgen en indien nodig medicatie toedienen om het ontwenningsproces te vergemakkelijken.

Prognose

De prognose voor patiënten met alcoholontwenningssyndroom varieert afhankelijk van de ernst van de symptomen en de snelheid van behandeling. Bij milde gevallen kunnen de symptomen binnen enkele dagen verbeteren met de juiste ondersteuning en behandeling. In de meeste gevallen ervaren patiënten een aanzienlijke verbetering binnen vijf tot zeven dagen. Echter, bij ernstige gevallen zoals delirium tremens kan het herstel langer duren en is intensieve medische zorg noodzakelijk. Het is essentieel om het ontwenningsproces onder medisch toezicht te laten plaatsvinden om complicaties te voorkomen en een optimaal herstel te bevorderen.

Complicaties

Complicaties van het alcoholontwenningssyndroom kunnen ernstig zijn en omvatten:

• Chronische pijn – Patiënten kunnen langdurige pijn ervaren als gevolg van zenuwschade door alcoholmisbruik.
• Hallucinaties – Ernstige gevallen kunnen leiden tot hallucinaties, die gevaarlijk kunnen zijn zonder medische supervisie.
• Zwaar zweten – Overmatig zweten kan leiden tot uitdroging en elektrolytenstoornissen.
• Toevallen – Onbehandelde ontwenningsverschijnselen kunnen leiden tot epileptische aanvallen.
• Beroerte – Ernstige veranderingen in bloeddruk kunnen het risico op een beroerte verhogen.
• Hartaanval – Verstoringen in de hartfunctie kunnen leiden tot een hartaanval bij mensen met onderliggende hartproblemen.
• Frozen shoulder – Langdurige mobiliteitsproblemen kunnen leiden tot een bevroren schouder.
• Desoriëntatie – Dit kan het risico op ongelukken en verwondingen verhogen.

Preventie: Matiging of volledig vermijden van alcohol

De beste manier om het alcoholontwenningssyndroom te voorkomen, is door alcoholgebruik te matigen of volledig te vermijden. Matig drinken wordt officieel gedefinieerd als maximaal één drankje per dag voor vrouwen en twee drankjes per dag voor mannen. Voor mensen met een alcoholgebruikstoornis is het essentieel om samen met een arts een plan voor veilige ontwenning te maken. Risicofactoren voor alcoholproblemen kunnen een familiegeschiedenis van alcoholmisbruik, een depressie, andere psychische aandoeningen en genetische factoren omvatten.

Lees verder

• Delirium tremens: Ernstige symptomen door ontwenning alcohol
• Alcoholische leverziekte: Vetlever, hepatitis en cirrose
• Alcoholische neuropathie: Symptomen aan o.a. armen en benen
• Alcoholmisbruik: Overmatig en herhaald alcoholgebruik
• Alcoholintoxicatie: Behandeling van alcoholvergiftiging