Alcoholontwenningssyndroom: Symptomen door alcoholstop

Het alcoholontwenningssyndroom is een groep van symptomen die tot uiting komt wanneer een alcoholverslaafde patiënt plotseling stopt met drinken of hiermee sterk mindert. Vaak komen milde symptomen tot uiting, zoals misselijkheid, slapeloosheid en zweten, maar ook ernstige en gevaarlijke tekenen komen soms tot stand, zoals bevingen, verwardheid en toevallen. Een patiënt die lijdt aan alcoholafhankelijkheid, praat hierover best met een arts. Hij helpt de patiënt via ondersteuning en eventueel medicatie met het terugtrekken van de alcoholverslaving.

• Oorzaken: Probleem met hersenen
• Symptomen
• Mild
• Ernstig
• Alcoholontwenningssyndroom versus een kater
• Kater
• Alcoholontwenningssyndroom
• Alarmsymptomen bij alcoholstop
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Ontgifting met behulp van medische ondersteuning
• Preventie: Met mate of niet drinken

Oorzaken: Probleem met hersenen

Ontwenningsverschijnselen zijn meestal het resultaat van de manier waarop de hersenen reageren bij het zwaar drinken. Alcohol tast het hersengebied aan dat verantwoordelijk is voor de 'vecht-of-vlucht'-functie. De hersenen gebruiken deze functie om te reageren op gevaar, en bereiden de persoon dan voor om te vechten of weg te rennen. Bij het drinken van alcohol wordt de vecht- of vluchtreactie in de hersenen onderdrukt, waardoor mensen zich ontspannen gaan voelen. Bij het stoppen met drinken, verlaat de alcohol geleidelijk de hersenen terwijl het lichaam de alcohol verwerkt. Bij het regelmatig te veel drinken (alcoholmisbruik), gaat een persoon meteen in de gevechts- of vluchtmodus terwijl de alcohol de hersenen verlaat, zelfs wanneer er geen gevaar aanwezig is. Ontwenningsverschijnselen zijn allemaal veroorzaakt doordat de hersenen in de vecht- of vluchtmodus gaan. Hoe meer mensen drinken, hoe groter de kans dat ze last krijgen ontwenningsverschijnselen bij het stoppen of hard verminderen van het drinken van de alcohol.

Symptomen

Patiënten met het alcoholontwenningssyndroom lijden aan vele mogelijke tekenen. Het klinisch beeld hangt af van de hoeveelheid alcohol die zij dronken, het lichaamstype, het geslacht, de leeftijd en eventuele onderliggende medische aandoeningen.

Mild

Veel voorkomende symptomen van alcohol-ontwenningssyndroom zijn:

• agitatie (rusteloosheid)
• angst
• bevende handen (handtremoren)
• braken
• een snelle hartslag (tachycardie)
• hoofdpijn
• misselijkheid
• nachtmerries
• prikkelbaarheid
• slapeloosheid
• zweten

Ernstig

Ernstige tekenen van het alcoholontwenningssyndroom zijn gekend als ‘delirium tremens’. Deze symptomen komen minder vaak tot uiting:

• een verhoogde bloeddruk
• een verhoogde lichaamstemperatuur (hyperthermie)
• ernstige bevingen
• extreme desoriëntatie
• hallucinaties, meestal visuele hallucinaties (zien van onechte beelden)
• hartkloppingen
• koorts
• toevallen
• verwardheid
• zwaar zweten

Soms is delirium tremens levensbedreigend. In extreme gevallen zijn de hersenen niet meer goed in staat om de ademhaling en bloedcirculatie te regelen. Verder ontstaan soms ernstige veranderingen in de bloeddruk en hartslag, wat soms leidt tot een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) of een hartaanval.

Alcoholontwenningssyndroom versus een kater

De symptomen van het alcoholontwenningssyndroom doen soms denken aan deze van een kater, maar beide aandoeningen zijn verschillend.

Kater

Bij een kater heeft een patiënt te veel alcohol tegelijk gedronken. Het alcoholontwenningssyndroom treedt op wanneer een patiënt met alcoholgebruik stopt of plotseling het alcoholgebruik verlaagt. Te veel alcohol irriteert de maagwand, veroorzaakt uitdroging (dehydratie) en leidt tot een ontstekingsreactie in het lichaam. Naarmate de alcohol verdwijnt, leiden deze effecten tot algemene katersymptomen, zoals hoofdpijn, misselijkheid en vermoeidheid.

Alcoholontwenningssyndroom

Bij het alcoholontwenningssyndroom raakt het lichaam gewend aan een bepaalde hoeveelheid alcohol in het systeem. Het voortdurende gebruik van alcohol veroorzaakt veranderingen in het centrale zenuwstelsel en de productie van neurotransmitters in de hersenen. Wanneer de toevoer van alcohol plotseling wordt gestopt of afneemt, treden ontwenningsverschijnselen op.

Alarmsymptomen bij alcoholstop

Patiënten die afhankelijk zijn van alcohol, praten best met een arts. De inname van overmatig veel alcohol draagt namelijk bij aan diverse lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen zoals bijvoorbeeld het Wernicke-Korsakov syndroom (schade aan hersenen). De arts helpt de patiënt met het stoppen met drinken. De ontwenningssymptomen zijn soms ernstig en daarom is het van belang om enkel onder toezicht van een arts te stoppen.

Diagnose en onderzoeken

Een diagnosticeert het alcoholontwenningssyndroom aan de hand van de medische geschiedenis, de drinkgeschiedenis en een lichamelijk onderzoek van de patiënt. De arts voert een bloedonderzoek uit om de hoeveelheid alcohol in het lichaam te meten. Beeldvormende onderzoeken onthullen eventuele schade aan de lever of andere organen.

Behandeling: Ontgifting met behulp van medische ondersteuning

De patiënt krijgt ondersteunende zorg om het effect van de symptomen te verminderen. De arts zet vaak een benzodiazepinen in om angst, slapeloosheid en toevallen te verminderen. Zwaar alcoholgebruik leidt ook tot elektrolytenstoornissen en vitaminetekorten, zoals foliumzuurdeficiëntie, een magnesiumtekort en een thiaminetekort. De behandeling bestaat bijgevolg ook uit extra vitaminen, supplementen en andere elektrolytcorrecties. Daarnaast moet de patiënt voldoende niet-alcoholische en niet-cafeïnerijke dranken drinken en regelmatig en een gezonde en evenwichtige voeding consumeren.

Het ontgiftingsproces van alcohol start meestal zes uur tot enkele dagen nadat de patiënt het laatste drankje gedronken heeft. De symptomen verergeren geleidelijk in de loop van twee of drie dagen. De meeste symptomen verminderen na ongeveer vijf dagen. In sommige gevallen houden milde symptomen enkele weken aan. Hoewel sommige patiënten thuis ontgiften, is het veiliger om professionele medische hulp te zoeken. Soms ontstaan namelijk ernstige ontwenningssymptomen waarbij het onvoorspelbaar is om te weten hoe patiënten hierop reageren. Ernstige tekenen zijn bijvoorbeeld aanvallen, hallucinaties of langdurig braken. Bij deze tekenen is een onmiddellijke medische behandeling in het ziekenhuis. De arts controleert dan nauwlettend de bloeddruk, de ademhaling en de hartslag en dient eventueel medicatie toe om het ontwenningsproces te vergemakkelijken.

Preventie: Met mate of niet drinken

De meest effectieve manier om het alcoholontwenningssyndroom te voorkomen, is om met mate te drinken of het drinken van alcohol te vermijden. Matig drinken is officieel gedefinieerd als één drankje of minder per dag voor vrouwen en twee drankjes of minder per dag voor mannen. Als een patiënt echter al een alcoholgebruiksstoornis heeft, is het belangrijk om met een arts te praten over een veilige terugtrekking. Risicofactoren voor een alcoholgebruikstoornis omvatten een familiegeschiedenis van alcoholproblemen, een depressie en andere psychische problemen, en genetische factoren.

Lees verder

• Delirium tremens: Ernstige symptomen door ontwenning alcohol
• Alcoholische leverziekte: Vetlever, hepatitis en cirrose
• Alcoholische neuropathie: Symptomen aan o.a. armen en benen
• Alcoholmisbruik: Overmatig en herhaald alcoholgebruik
• Alcoholintoxicatie: Behandeling van alcoholvergiftiging