Alcoholische neuropathie: Symptomen aan o.a. armen en benen

Alcoholische neuropathie is een aandoening die ontstaat door overmatig alcoholgebruik, wat leidt tot schade aan de perifere zenuwen. Deze zenuwen bevinden zich buiten het centrale zenuwstelsel en zijn verantwoordelijk voor de communicatie tussen de organen, weefsels en het centrale zenuwstelsel. De aandoening veroorzaakt vaak pijn, tintelingen en gevoelloosheid in de armen en benen. Naast deze symptomen kunnen ook de darmen en urinewegen worden aangetast. Hoewel de schade aan de zenuwen vaak permanent is, kunnen sommige symptomen verbeteren met een combinatie van stoppen met alcohol, gezonde voeding, vitaminen en medicatie.

• Epidemiologie van alcoholische neuropathie
• Oorzaken: Impact van alcoholmisbruik
• Risicofactoren voor alcoholische neuropathie
• Symptomen in armen, benen, darmen en urinewegen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van perifere zenuwschade
• Tips bij gevoelloosheid
• Prognose: Vaak permanente zenuwschade
• Complicaties van alcoholmisbruik
• Preventie: Stoppen met alcoholgebruik

Epidemiologie van alcoholische neuropathie

Ongeveer de helft van de patiënten met ernstig alcoholisme lijdt aan alcoholische neuropathie. De meeste patiënten ontvangen de diagnose tussen de veertig en zestig jaar. Vrouwen blijken vaker getroffen door deze aandoening dan mannen.

Oorzaken: Impact van alcoholmisbruik

Alcoholische neuropathie ontstaat door schade aan de perifere zenuwen als gevolg van overmatig alcoholgebruik. Perifere zenuwen bevinden zich buiten het centrale zenuwstelsel (CZS) en regelen de communicatie tussen het CZS en de rest van het lichaam. De precieze oorzaak van alcoholische neuropathie is nog niet volledig begrepen, maar het lijkt dat alcoholvergiftiging direct de zenuwen kan beschadigen. Dit effect kan worden verergerd door voedingsdeficiënties die vaak gepaard gaan met alcoholisme.

Risicofactoren voor alcoholische neuropathie

Enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van alcoholische neuropathie zijn:

• Langdurig alcoholisme, vaak meer dan tien jaar[/ITEM]
• Intensief en zwaar alcoholgebruik[/ITEM]

Symptomen in armen, benen, darmen en urinewegen

De symptomen van alcoholische neuropathie ontwikkelen zich meestal geleidelijk over maanden tot jaren en verergeren vaak in de loop van de tijd. Ze manifesteren zich voornamelijk in de ledematen en urinewegen, maar kunnen ook andere delen van het lichaam aantasten.

Armen en benen

De armen en benen zijn vaak het meest aangetast, meestal aan beide zijden van het lichaam. Mogelijke symptomen zijn:

• Abnormale gewaarwordingen zoals "pinnen en naalden"[/ITEM]
• Bewegingsstoornissen[/ITEM]
• Brandend gevoel, vaak brandende voeten[/ITEM]
• Gevoelloosheid in de benen en voeten, evenals gevoelloosheid in de handen[/ITEM]
• Spierproblemen zoals krampen, pijn (beenpijn en armpijn), zwakte, verlies van spierfunctie en veranderingen in spierkracht, vaker in de benen dan in de armen[/ITEM]
• Tintelingen[/ITEM]

Urinewegen en darmen

De darmen en urinewegen kunnen eveneens aangetast worden, wat kan leiden tot:

• Constipatie[/ITEM]
• Diarree[/ITEM]
• Erectiestoornissen[/ITEM]
• Het gevoel dat de blaas niet volledig geleegd is[/ITEM]
• Impotentie[/ITEM]
• Incontinentie (lekkage van urine)[/ITEM]
• Plasproblemen[/ITEM]

Andere symptomen

Naast de eerder genoemde klachten kunnen ook de volgende symptomen optreden:

• Braken en misselijkheid[/ITEM]
• Duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd[/ITEM]
• Slechtere motoriek en evenwichtsproblemen (ataxie), vooral bij ouderen[/ITEM]
• Oogproblemen zoals nystagmus (wiebelige ogen), diplopie (dubbelzien) of miosis (pupilvernauwing)[/ITEM]
• Slikproblemen[/ITEM]
• Snelle vermoeidheid[/ITEM]
• Spraakproblemen[/ITEM]
• Warmte-intolerantie, vooral na inspanning[/ITEM]

In ernstige gevallen kan ook schade optreden aan de autonome zenuwen, die de interne lichaamsfuncties regelen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts begint met een gedetailleerd gesprek over het alcoholgebruik van de patiënt en voert een lichamelijk onderzoek uit. Dit kan reeds wijzen op alcoholische neuropathie. Voor de opsporing van oogproblemen kan een oogonderzoek noodzakelijk zijn. Alcoholisme beïnvloedt vaak de opname en opslag van bepaalde vitaminen en mineralen, wat kan worden vastgesteld door een grondig bloedonderzoek. Dit onderzoek kan helpen tekorten op te sporen van:

• Foliumzuur[/ITEM]
• Niacine (vitamine B3)[/ITEM]
• Pantotheenzuur en biotine[/ITEM]
• Pyridoxine (vitamine B6)[/ITEM]
• Thiamine (vitamine B1)[/ITEM]
• Vitamine A[/ITEM]
• Vitamine B12[/ITEM]

Daarnaast kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd om andere mogelijke oorzaken van neuropathie uit te sluiten. Deze onderzoeken omvatten:

• Een cystourethrogram (radiografisch beeld van de blaas en de urineleider)[/ITEM]
• Elektromyografie (EMG) (meting van elektrische spieractiviteit)[/ITEM]
• Een oesofagogastroduodenoscopie (EGD)[/ITEM]
• Zenuwbiopsie (verwijdering van een klein stukje zenuw voor onderzoek)[/ITEM]
• Elektrolytniveaus[/ITEM]
• Lever- en nierfunctietesten[/ITEM]
• Niveaus van vitaminen en mineralen in het lichaam[/ITEM]
• Schildklierfunctietesten[/ITEM]
• Zenuwgeleidingsonderzoeken[/ITEM]

Differentiële diagnose

Om alcoholische neuropathie te onderscheiden van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen, worden de volgende differentiële diagnoses overwogen:

• Amyotrofische laterale sclerose (ALS) (neurologische aandoening)[/ITEM]
• Beriberi (vorm van ondervoeding door een tekort aan thiamine, met hart- of zenuwschade)[/ITEM]
• De ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aandoening die de perifere zenuwen aantast)[/ITEM]
• Diabetische lumbosacrale plexopathie[/ITEM]
• Diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes met pijn aan veel lichaamsdelen)[/ITEM]
• Disulfiram-geïnduceerde polyneuropathie (aantasting van meerdere perifere zenuwen)[/ITEM]
• Een tekort aan foliumzuur[/ITEM]
• Het postpolio syndroom (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)[/ITEM]
• Mononeuritis multiplex[/ITEM]
• Vitamine B12-tekort[/ITEM]

Behandeling van perifere zenuwschade

De behandeling van alcoholische neuropathie richt zich zowel op het stoppen van verdere schade aan de perifere zenuwen als op het herstel van hun functie.

Stoppen met zenuwschade

De eerste stap in de behandeling is het stoppen met alcoholconsumptie. Dit kan worden ondersteund door counseling, sociale ondersteuning van groepen zoals Anonieme Alcoholisten (AA) en, indien nodig, medicatie. Voeding speelt een belangrijke rol en moet rijk zijn aan vitaminen zoals thiamine en foliumzuur om de zenuwen te ondersteunen en verdere schade te voorkomen.

Herstel van beschadigde zenuwen

Fysiotherapie is cruciaal voor het behoud van spierkracht en het verbeteren van motorische functies. Medicijnen kunnen worden voorgeschreven om pijn en onaangename sensaties te verlichten. Het gebruik van medicatie dient te worden beperkt tot de laagst mogelijke dosis om afhankelijkheid en bijwerkingen te minimaliseren. Bij orthostatische hypotensie (duizeligheid bij het opstaan) kunnen aanpassingen zoals het verhogen van de zoutinname, het dragen van steunkousen en het slapen met een verhoogd hoofd nuttig zijn. Blaasproblemen kunnen worden behandeld door katheterisatie of medicatie. Voor andere symptomen zoals impotentie, diarree of obstipatie kunnen ook medicijnen worden voorgeschreven. Vaak reageren patiënten slecht op behandelingen en blijven sommige symptomen permanent.

Tips bij gevoelloosheid

Als gevolg van gevoelloosheid is het belangrijk om letsels te voorkomen. Voorkom brandwonden door de temperatuur van badwater zorgvuldig te controleren. Controleer regelmatig de voeten en schoenen om drukplekken of objecten in de schoenen te vermijden die mogelijk letsel kunnen veroorzaken.

Prognose: Vaak permanente zenuwschade

Alcoholische neuropathie resulteert vaak in permanente zenuwschade. Deze schade kan verergeren als de patiënt blijft drinken of geen veranderingen aanbrengt in de voeding. Hoewel de aandoening meestal niet levensbedreigend is, kan de kwaliteit van leven ernstig worden aangetast. Bij sommige patiënten kunnen de symptomen na behandeling echter verbeteren.

Complicaties van alcoholmisbruik

Het overmatig gebruik van alcohol kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Cardiomyopathie (hartspieraandoening)[/ITEM]
• Cerebellaire atrofie (afsterven van hersenfunctie)[/ITEM]
• Delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie)[/ITEM]
• Neurogene blaas (zenuwschade door ziekte of letsel met plasproblemen)[/ITEM]
• Gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies met buikpijn)[/ITEM]
• Hallucinose: verschijnsel waarbij de alcoholist visuele of akoestische hallucinaties heeft zonder waanvorming, desoriëntatie en bewustzijnsstoornis[/ITEM]
• Wernicke-Korsakov-syndroom (hersenschade met afwijkingen aan ogen, lopen en cognitie)[/ITEM]
• Hypertensie (verhoogde bloeddruk)[/ITEM]
• Levercirrose[/ITEM]
• Myopathie (spierziekte)[/ITEM]
• Oesofagitis (slokdarmontsteking, vaak door brandend maagzuur)[/ITEM]
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking met buikpijn)[/ITEM]

Preventie: Stoppen met alcoholgebruik

De enige effectieve manier om alcoholische neuropathie te voorkomen, is door alcoholconsumptie te matigen of volledig te stoppen.

Lees verder

• Alcohol en ouderen: Geestelijke en lichamelijke effecten
• Alcoholmisbruik: Overmatig en herhaald alcoholgebruik
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Alcoholische ketoacidose: Opbouw van ketonen in bloed