Alcoholische neuropathie: Symptomen aan o.a. armen en benen

Alcoholische neuropathie is een aandoening waarbij schade ontstaat aan de perifere zenuwen door overmatig alcoholgebruik. Pijn, tintelingen en gevoelloosheid in de armen en benen zijn hierbij kenmerkend, maar ook de darmen en urinewegen zijn aangetast. Daarnaast treden mogelijk tal van andere geleidelijk optredende symptomen op. Een combinatie van het stoppen met het drinken van alcohol en een gezonde voeding voorkomt verdere zenuwschade. Vitaminen en medicijnen zijn inzetbaar om de functie van de zenuwen te verbeteren. De schade is veelal permanent maar in sommige gevallen verbeteren de klachten.

• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken: Door alcoholmisbruik
• Risicofactoren alcoholische neuropathie
• Symptomen aan armen, benen, darmen en urinewegen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van schade aan perifere zenuwen
• Tips bij gevoelloosheid
• Prognose: Vaak permanente schade aan perifere zenuwen
• Preventie: Stoppen met drinken van alcohol
• Complicaties van aandoening

Epidemiologie aandoening

Ongeveer de helft van de patiënten met zwaar alcoholisme lijdt aan alcoholische neuropathie. De meeste patiënten zijn tussen de veertig en zestig jaar oud wanneer ze de diagnose van alcoholische neuropathie krijgen. Vrouwen zijn het vaakst aangetast door deze ziekte.

Oorzaken: Door alcoholmisbruik

Bij alcoholische neuropathie zijn de perifere zenuwen beschadigd (perifere neuropathie) als gevolg van overmatig alcoholgebruik (alcoholisch). Perifere zenuwen zijn zenuwen die zich buiten het centrale zenuwstelsel (CZS) bevinden. Ze vormen de verbindingen van en naar de organen en weefsels en het centrale zenuwstelsel. De perifere zenuwen regelen onder andere de functie van de darmen, de arm- en beenbewegingen, de spraak, … De exacte oorzaak van alcoholische neuropathie is echter onbekend. Wellicht ontstaat een directe vergiftiging van de zenuw door de alcohol, en wordt dit versterkt door het effect van een slechte voeding wat gepaard met alcoholisme.

Risicofactoren alcoholische neuropathie

Enkele risicofactoren zijn bekend voor alcoholische neuropathie:

• alcoholisme dat tien jaar of langer aanwezig is
• langdurig, zwaar alcoholgebruik

Symptomen aan armen, benen, darmen en urinewegen

Diverse klachten zijn mogelijk door alcoholische neuropathie. Deze ontwikkelen zich geleidelijk over diversen maanden tot jaren en zijn gewoonlijk progressief na verloop van tijd. De symptomen zijn vooral toegespitst op de ledematen en urinewegen maar ook andere tekenen komen voor.

Armen en benen

De armen en benen zijn het vaakst getroffen, meestal aan beide kanten van het lichaam. Hierbij ontstaan mogelijk volgende symptomen:

• abnormale gewaarwordingen (sensaties) zoals “pinnen en naalden”
• bewegingsstoornissen
• een brandend gevoel (brandende voeten)
• een doof gevoel / gevoelloosheid in benen en voeten en gevoelloosheid in handen
• spierproblemen zoals krampen, pijn (beenpijn en armpijn), zwakte, een verlies van de spierfunctie en veranderingen in de spierkracht (deze laatste verschijnen veelal aan beide kanten van het lichaam en komen meer voor in de benen dan in de armen)
• tintelingen

Urinewegen & darmen

Ook de darmen en urinewegen zijn mogelijk aangetast, en dan ontstaan bijvoorbeeld volgende symptomen:

• constipatie
• diarree
• erectiestoornissen
• het gevoel dat de blaas nog niet geledigd is
• impotentie
• incontinentie (lekkende urine)
• plasproblemen

Andere

Andere tekenen komen ook voor zoals:

• braken en misselijkheid
• duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd
• een slechtere motoriek
• evenwichtsproblemen (ataxie), vooral bij ouderen
• oogproblemen zoals nystagmus (wiebelogen), diplopie (dubbelzien) of miosis (pupilvernauwing)
• slikproblemen
• snelle vermoeidheid
• spraakproblemen
• warmte-intolerantie, vooral na inspanning

In ernstige gevallen ontstaat tevens schade aan de autonome zenuwen die de interne lichaamsfuncties regelen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts bevraagt de patiënt over zijn alcoholgebruik en noteert de symptomen na een lichamelijk onderzoek. Vaak wijst dit reeds op alcoholische neuropathie. Een oogonderzoek is nodig om de oogproblemen op te sporen die gepaard gaan met de ziekte. Door alcoholisme is het lichaam vaak niet in staat om bepaalde vitaminen en mineralen te gebruiken of op te slaan. Een grondig bloedonderzoek is dan nodig om deze tekorten op te sporen:

• foliumzuur
• niacine (vitamine B3)
• pantotheenzuur en biotine
• pyridoxine (vitamine B6)
• thiamine (vitamine B1)
• vitamine A
• vitamine B12

Voorts voert de arts nog andere onderzoeken uit om andere mogelijke oorzaken van neuropathie uit te sluiten. Deze testen omvatten:

• een cystourethrogram (radiografisch beeld van de blaas en de urineleider)
• een elektromyografie (EMG: meting van de elektrische spieractiviteit)
• een oesofagogastroduodenoscopie (EGD)
• een zenuwbiopsie (medische procedure voor verwijdering van een stukje zenuw)
• elektrolytniveaus
• lever- en nierfunctietesten
• niveaus van vitaminen en mineralen in het lichaam
• schildklierfunctietesten
• zenuwgeleidingsonderzoeken

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen beschouwt de arts als differentiële diagnose voor alcoholische neuropathie omdat het klinisch beeld van de ziekten doet denken aan dit van alcoholische neuropathie:

• amyotrofische laterale sclerose (neurologische aandoening
• beriberi (vorm van ondervoeding door tekort aan thiamine met hart- of zenuwschade)
• de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aandoening die de perifere zenuwen aantast)
• diabetische lumbosacrale plexopathie
• diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes met pijn aan veel lichaamsdelen)
• disulfiram-geïnduceerde polyneuropathie (aantasting van meerdere perifere zenuwen)
• een tekort aan foliumzuur
• het postpolio syndroom (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• mononeuritis multiplex
• vitamine B12-tekort

Behandeling van schade aan perifere zenuwen

De behandeling is enerzijds gericht op het stoppen van verdere schade aan de perifere zenuwen en anderzijds op het herstel van hun normale werking.

Stoppen met zenuwschade

De patiënt moet vooreerst proberen te stoppen met drinken. Hiervoor moet hij eerst het probleem inzien en dan behoren counseling en sociale ondersteuning zoals van de anonieme alcoholisten (AA) tot de mogelijkheden. Medicijnen zijn eveneens inzetbaar bij mensen die willen stoppen met het overmatig drinken van alcohol. De voeding vult de patiënt bovendien aan met vitaminen waaronder thiamine en foliumzuur.

Herstel van beschadigde zenuwen

De spierkracht behouden gebeurt door middel van fysiotherapie. Verder zet de arts medicijnen in om de pijn on vervelende sensaties te behandelen. Ze krijgen een zo laag mogelijke dosis om te voorkomen dat ze medicatie-afhankelijk gaan worden of dat andere bijwerkingen van chronisch medicatiegebruik optreden. Bij orthostatische hypotensie (duizeligheid bij het opstaan) is het verstandig om meer zout te eten, steunkousen te dragen of met het hoofd opgeheven te slapen. Eventueel zet de arts hiervoor medicatie in. Blaasproblemen behandelt de patiënt door zich te katheteriseren of anders gebruikt hij geneesmiddelen om de problemen te verhelpen. Impotentie, diarree, obstipatie of andere symptomen behandelt de arts ook indien nodig met medicijnen. Veelal reageert de patiënt slecht op de behandelingen en zijn enkele klachten permanent.

Tips bij gevoelloosheid

Omdat de patiënt symptomen van gevoelloosheid heeft, is het belangrijk om bepaalde letsels te voorkomen. Brandwonden voorkomen is mogelijk door de temperatuur van het badwater goed te (laten) controleren. Verder is het nodig om de voeten en schoenen regelmatig te controleren, omdat soms druk ontstaat op de voeten door het dragen van de schoenen of door voorwerpen die zich in de schoenen bevinden

Prognose: Vaak permanente schade aan perifere zenuwen

Veelal ontstaat permanente schade aan de zenuwen door alcoholische neuropathie. Dit verergert nog wanneer de patiënt alcohol blijft drinken of wanneer hij de voedingsproblemen niet aanpast. Meestal is alcoholische neuropathie niet levensbedreigend, maar is de kwaliteit van het leven wel ernstig aangetast. Bij sommige patiënten treedt na de behandeling toch nog een verbetering van de klachten op.

Preventie: Stoppen met drinken van alcohol

Alcoholische neuropathie voorkomen is enkel mogelijk door te matigen of stoppen met het alcoholgebruik.

Complicaties van aandoening

Complicaties van het overmatig drinken van alcohol zijn onder andere:

• cardiomyopathie (een hartspieraandoening)
• cerebellaire atrofie (afsterven van de hersenfunctie)
• een delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie)
• een neurogene blaas (zenuwschade door ziekte of letsel met plasproblemen)
• gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies met pijn in de buik)
• hallucinose: verschijnsel waarbij de alcoholist visuele of akoestische hallucinaties heeft, zonder dat er sprake is van waanvorming, desoriëntatie en een bewustzijnsstoornis
• het Wernicke Korsakov-syndroom (schade aan hersenen met afwijkingen aan ogen, lopen en cognitie)
• hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
• levercirrose
• myopathie (spierziekte)
• oesofagitis (slokdarmontsteking, vaak veroorzaakt door brandend maagzuur)
• pancreatitis (alvleesklierontsteking met buikpijn)

Lees verder

• Alcohol en ouderen: Geestelijke en lichamelijke effecten
• Alcoholmisbruik: Overmatig en herhaald alcoholgebruik
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Alcoholische ketoacidose: Opbouw van ketonen in bloed