Agitatie: Rusteloosheid door medische of psychische oorzaken
Bij agitatie is een patiënt extreem opgewonden, wat een bijzonder onaangename toestand is. Een geagiteerde patiënt kan zich aangewakkerd, gespannen, opgewonden, prikkelbaar of verward voelen. Agitatie kan zowel medische als psychische oorzaken hebben, maar komt ook vaak voor door dagelijkse stressfactoren zoals werkdruk, verdriet, ziekte, groepsdruk, burn-out of spanning op school. Verschillende maatregelen kunnen helpen om de situatie voor zowel de patiënt als de omgeving beter beheersbaar te maken. Medische hulp is beschikbaar om deze toestand te verbeteren en te behandelen.
Synoniemen van agitatie
Agitatie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:
- agitatio
- onrust
- opwinding
- rusteloosheid
- woelen
Oorzaken van agitatie: Medische en psychische factoren
Agitatie kan spontaan ontstaan zonder duidelijke onderliggende aandoening, bijvoorbeeld door intense
stress. Daarnaast kunnen zowel medische als psychische oorzaken bijdragen aan agitatie.
Alcoholmisbruik is een mogelijke risicofactor voor agitatie /
Bron: Jarmoluk, Pixabay Medische oorzaken
Er zijn vele medische en lichamelijke aandoeningen die agitatie kunnen veroorzaken. De belangrijkste omvatten:
Psychische oorzaken
Agitatie kan ook voortkomen uit psychische stoornissen en problemen die gerelateerd zijn aan de
hersenen, zoals
angststoornissen,
agorafobie (pleinvrees), een
aanpassingsstoornis,
bipolaire stoornis (psychische aandoening met afwisselend (hypo)manische en depressieve episodes),
dementie,
depressie (ook postnataal =
postnatale depressie),
posttraumatische stressstoornis (PTSS) (angststoornis als reactie op trauma),
manie (extreme energie door een bipolaire stoornis of andere stemmingsstoornis) en
schizofrenie (stoornis gekenmerkt door waanideeën en hallucinaties). Bij ouderen met dementie kan het een grote uitdaging zijn om hiermee om te gaan.
Symptomen van extreme opwinding
Agitatie kan plotseling of geleidelijk ontstaan, en de duur kan variëren van enkele minuten tot maanden. Symptomen kunnen worden verergerd door
pijn, stress of
koorts. Agitatie op zichzelf is meestal geen teken van een ernstig gezondheidsprobleem. Echter, als er bijkomende symptomen optreden, kan agitatie wijzen op een onderliggende aandoening. Delirium is bijvoorbeeld een medische noodsituatie waarbij de patiënt acute
verwardheid en agitatie vertoont. Dit kan veroorzaakt worden door
vergiftiging of middelenonthouding. Symptomen van delirium zijn onder andere (visuele)
hallucinaties, waandenkbeelden, verminderde aandacht, onsamenhangende spraak, bewustzijnsstoornissen, angst, chaotisch denken, een verstoorde slaap-waakcyclus,
desoriëntatie en
geheugenproblemen.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Wanneer agitatie langdurig aanhoudt, ernstig is, gepaard gaat met andere onverklaarde klachten of gedachten en handelingen vertoont die gevaarlijk kunnen zijn, is medische hulp noodzakelijk. De arts zal de patiënt grondig onderzoeken, inclusief het meten van vitale functies zoals hartslag, bloeddruk, temperatuur en ademhaling. Een uitgebreid
neurologisch onderzoek kan worden uitgevoerd om de oorzaak te achterhalen. Bij vermoeden van psychische problemen kan een doorverwijzing naar een psycholoog of psychiater nodig zijn.
Diagnostisch onderzoek
Afhankelijk van de symptomen die tijdens het lichamelijk onderzoek zijn opgemerkt, kunnen aanvullende diagnostische onderzoeken nodig zijn. Deze onderzoeken kunnen variëren op basis van de ernst en uitgebreidheid van de symptomen. Mogelijke diagnostische onderzoeken zijn onder andere een
bloedonderzoek,
urineonderzoek, een lumbale punctie (
ruggenprik: onderzoek van hersenvocht), en een
CT-scan of
MRI-scan van het hoofd.
Behandeling van patiënten met agitatie
Agitatie kan doorgaans effectief worden behandeld. Het is cruciaal om de onderliggende oorzaak van de agitatie vast te stellen, aangezien agitatie kan leiden tot een verhoogd risico op zelfmoord en andere gewelddadige gedragingen. Bij patiënten met hormonale veranderingen zoals tijdens de menopauze of bij een overactieve schildklier kan langdurige
medicatie nodig zijn om de symptomen te verlichten. Een hersentumor kan door een arts operatief worden verwijderd, en
chemotherapie kan als aanvullende behandelingsoptie worden overwogen. De patiënt kan medicatie zoals
benzodiazepinen en, indien nodig,
antipsychotica ontvangen. Patiënten met psychische problemen worden vaak doorverwezen naar een psycholoog of psychiater voor verdere behandeling en begeleiding.
Tips voor geagiteerde patiënten en hun omgeving
Na behandeling van de oorzaak of onderliggende aandoening zijn er enkele belangrijke tips voor het omgaan met agitatie:
- Zorg voor een rustige en veilige omgeving voor de patiënt.
- Vermijd fysiek ingrijpen tenzij absoluut noodzakelijk; dit kan de agitatie verergeren.
- Beperk de interventie tot situaties waarin de veiligheid van de patiënt of de omgeving in gevaar is.
- Zorg voor voldoende slaap en een goed gereguleerde dag- en nachtritme.
- Ontspanningstechnieken zoals diepe ademhalingsoefeningen, yoga en andere stressverminderende activiteiten kunnen nuttig zijn.
- Medicatie en therapieën kunnen worden ingezet volgens de aanwijzingen van medische professionals.