Agitatie: Rusteloosheid door medische of psychische oorzaken
Bij agitatie is een patiënt extreem opgewonden, wat een zeer onaangename toestand is. Een geagiteerde patiënt is aangewakkerd, gespannen, opgewonden, prikkelbaar of verward. Zowel medische (lichamelijke) als psychische oorzaken leiden tot deze situatie, al komt agitatie vaak op zichzelf voor, bijvoorbeeld door dagelijkse stress op het werk, verdriet, ziekte, groepsdruk, een burn-out, spanning op school enzovoort. Door enkele maatregelen is het voor de geagiteerde patiënt en de omgeving makkelijker om hiermee om te gaan. Ook medische hulp is voorhanden om deze toestand te verbeteren.
Synoniemen agitatie
Agitatie is ook gekend onder deze synoniemen
- agitatio
- onrust
- opwinding
- rusteloosheid
- woelen
Oorzaken agitatie: Medische en psychische oorzaken
Agitatie ontstaan vaak spontaan zonder onderliggende aandoening, bijvoorbeeld door een erg veel
stress. Maar ook medische en psychische oorzaken leiden tot agitatie.

Alcoholmisbruik is een mogelijke risicofactor voor agitatie /
Bron: Jarmoluk, Pixabay Medische oorzaken
Vele medische en lichamelijke oorzaken leiden tot agitatie. Deze omvat volgende lijst met aandoeningen of problemen:
Psychische oorzaken
Agitatie gebeurt ook door psychische stoornissen en problemen die gerelateerd zijn aan de
hersenen zoals
angst,
agorafobie (pleinvrees), een
aanpassingsstoornis, een
bipolaire stoornis (psychische ziekte:
stemmingsstoornis met (hypo)manische (hoge) en depressieve (lage) perioden),
dementie,
depressie (ook na de bevalling =
postnatale depressie), het
posttraumatische stressstoornis (PTSS: soort angststoornis, waarbij een extreem emotionele reactie plaatsvindt op een enge gebeurtenis),
manie (extreme energie veroorzaakt door een bipolaire stoornis of een andere stemmingsstoornis) en
schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties). Bij dementerende ouderen is het zeker een uitdaging om hiermee om te gaan.
Symptomen extreme opwinding
Agitatie ontstaat plotseling of geleidelijk aan. Ook de tijdsduur varieert van een paar minuten, weken tot zelfs maanden.
Pijn, stress en
koorts vermeerderen de symptomen van agitatie. Agitatie zelf is normaal gezien geen teken van een gezondheidsprobleem. Treden echter bijkomende symptomen op, dan is agitatie mogelijk een symptoom van een onderliggende aandoening. Delirium is bijvoorbeeld een medische noodsituatie waarbij de patiënt acute
verwardheid en waanzinnigheid (agitatie) vertoont. Dit is een psychische stoornis als gevolg van een lichamelijke aandoening zoals
vergiftiging of onthouding van middelen. De patiënt heeft bij delirium volgende deze symptomen: (visuele)
hallucinaties, waandenkbeelden, verminderde aandacht, een onsamenhangende spraak, bewustzijnsstoornissen, angst, chaotisch denken, een gestoorde slaap-waakcyclus,
desoriëntatie en
geheugenproblemen.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Wanneer agitatie lang duurt, zeer ernstig is, optreedt met andere, onverklaarde klachten eb optreedt met gedachten of handelingen om zichzelf of anderen te kwetsen, is medische hulp nodig. De arts onderzoekt hierbij de patiënt grondig op lichamelijk vlak. Hij meet de vitale functies (hartslag, bloeddruk, temperatuur en ademhaling). De patiënt krijgt tevens een uitgebreid
neurologisch onderzoek want de arts probeert te bekijken of de oorzaak lichamelijk of psychisch is. Bij psychische problemen krijgt de patiënt een doorverwijzing naar een psycholoog of psychiater.
Diagnostisch onderzoek
Op basis van de mogelijk aanwezige bijkomende symptomen bij het lichamelijk onderzoek, zijn bijkomende diagnostische onderzoeken vereist. Deze zijn afhankelijk van het soort en de ernst en uitgebreidheid van de symptomen. Een
bloedonderzoek, een
urineonderzoek, een lumbale punctie (
ruggenprik: onderzoek van hersenvocht), en een
CT-scan en
MRI-scan van het hoofd zijn mogelijke diagnostische onderzoeken.
Behandeling van patiënten met rusteloosheid
Agitatie valt meestal goed te behandelen. Het is belangrijk bij de behandeling om de oorzaak te kennen van agitatie. Agitatie leidt namelijk tot een verhoogd risico op zelfmoord en andere vormen van geweld. Vrouwen in de menopauze en patiënten met een overactieve schildklier nemen gedurende langere tijd
medicatie om de agitatie te verminderen. Een hersentumor verwijdert de arts.
Chemotherapie is hierbij eveneens een mogelijke behandelingsoptie. De patiënt zelf neemt op voorschrift van de arts geneesmiddelen zoals
benzodiazepinen, en in sommige gevallen,
antipsychotica. De patiënt met psychische problemen bezoekt tot slot een psycholoog of psychiater.
Tips voor geagiteerde patiënten en de omgeving
Na behandeling van de oorzaak of onderliggende aandoening, zijn enkele tips belangrijk. De begeleider zorgt voor een rustige omgeving. Het klinkt misschien wat vreemd, maar de begeleider mag de geagiteerde patiënt niet fysiek tegenhouden, omdat dit het probleem verergert. De begeleider mag enkel ingrijpen indien de handelingen van de patiënt te ernstig zijn, oncontroleerbaar zijn en de patiënt of de omgeving gevaar oploopt. De patiënt op zijn beurt zorgt voor voldoende slaap, en voor voldoende verlichting tijdens de dag en duisternis ’s nachts. Diepe ademhalingsoefeningen,
yoga en medicatie helpen eveneens.