Psychomotorische agitatie: Doelloze bewegingen door angst

Psychomotorische agitatie is een symptoom waarbij een patiënt rusteloze, vaak betekenisloze bewegingen maakt in een toestand van angst of opwinding. Dit symptoom komt voor bij verschillende psychische aandoeningen, zoals bipolaire stoornis, en kan variëren van mild tot ernstig. Bekende tekenen van psychomotorische agitatie zijn bijvoorbeeld wangbijten, het herhaaldelijk aan- en uittrekken van kleding, en snel praten. Meestal is een combinatie van medicatie, psychotherapie en aanpassingen in de levensstijl nodig om de symptomen te verminderen. Dankzij een snelle diagnose en behandeling zijn de vooruitzichten meestal zeer goed.

• Epidemiologie: Voorkomen van psychomotorische agitatie
• Oorzaken: Angst, mentale stress en andere factoren
• Risicogroepen: Psychische aandoeningen en medicijngebruik
• Symptomen: Herhalende, doelloze of onbewuste bewegingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Aanpak van psychomotorische agitatie
• Prognose: Vooruitzichten voor patiënten met psychomotorische agitatie
• Complicaties: Mogelijke gevolgen van onbehandelde agitatie
• Preventie: Hoe psychomotorische agitatie te voorkomen

Epidemiologie: Voorkomen van psychomotorische agitatie

Psychomotorische agitatie komt voor bij verschillende psychische aandoeningen en kan zich manifesteren in diverse populaties. Het komt relatief vaak voor bij patiënten met stemmingsstoornissen, zoals bipolaire stoornis, en bij patiënten met schizofrenie. Bovendien kan het voorkomen bij ouderen met neurodegeneratieve aandoeningen zoals dementie, of bij personen met een geschiedenis van middelenmisbruik.

Oorzaken: Angst, mentale stress en andere factoren

Psychomotorische agitatie is een symptoom dat kan optreden bij diverse psychische en medische aandoeningen. Het is een fysieke uiting van angst en mentale stress. De snelle, herhalende of doelloze bewegingen zijn vaak een onbewuste poging van het lichaam om deze gevoelens te onderdrukken. Psychomotorische agitatie kan echter ook voorkomen zonder direct verband met mentale stress of angst. Andere oorzaken zijn bijvoorbeeld het gebruik van nicotine (roken), alcohol en drugs. Verder kan het gebruik van bepaalde antipsychotica ook leiden tot psychomotorische agitatie.

Risicogroepen: Psychische aandoeningen en medicijngebruik

Bipolaire stoornis

Psychomotorische agitatie komt relatief vaak voor bij patiënten met een bipolaire stoornis, een type stemmingsstoornis. Patiënten met een bipolaire stoornis kunnen verschillende soorten episodes ervaren:

• Manische episode (periode van extreme energie en euforie)
• Gemengde affectieve episode (combinatie van manische en depressieve symptomen)
• Depressieve episode (periode van intense somberheid en verlies van interesse)

In alle drie de episodes kan psychomotorische agitatie optreden, hoewel de manier waarop het zich manifesteert kan verschillen.

Manische episode
In een manische episode gaat psychomotorische agitatie vaak gepaard met racende gedachten en een gevoel van overweldiging. Dit kan resulteren in doelloos rondlopen en snel praten. De bewegingen zijn vaak chaotisch en ongeorganiseerd.

Gemengde affectieve episode
Tijdens een gemengde episode ervaart de patiënt zowel depressieve als manische symptomen. Dit leidt tot gevoelens van zowel extreme somberheid als irritatie, wat zich kan uiten in repetitieve bewegingen.

Depressieve episode
Tijdens een depressieve episode voelt de patiënt zich meestal traag en hopeloos. De bewegingen die worden gemaakt, zoals het wringen van de handen, zijn vaak het resultaat van wanhoop.

Andere ziekten
Psychomotorische agitatie kan ook optreden bij andere aandoeningen en problemen, zoals:

• Alcoholisme
• Claustrofobie (irrationele angst voor afgesloten ruimtes)
• Complicaties van bepaalde antipsychotica
• Dementie
• Drugsgebruik
• Algemene angststoornis
• Depressie
• Overdosering of onttrekking van geneesmiddelen
• Traumatisch hersenletsel (TBI)
• Paniekaanvallen
• Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
• Schizofrenie
• Ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bewegingsstoornissen)

Symptomen: Herhalende, doelloze of onbewuste bewegingen

Patiënten met psychomotorische agitatie vertonen herhalende, doelloze of onbewuste bewegingen als reactie op gevoelens van rusteloosheid en verhoogde angst. Ze voelen zich vaak verveeld en hun gedrag lijkt vreemd voor de omgeving. Symptomen zijn onder andere een verstijfd lichaamsgevoel, huilbuien en het onvermogen om stil te zitten of een comfortabele positie te vinden. Ook mentale klachten zoals stress, prikkelbaarheid, racende gedachten, toenemende angst en verbitterdheid zijn aanwezig.

Typische symptomen van psychomotorische agitatie zijn:

• De handen omwringen
• Huid plukken bij de nagels
• Huid van de lippen afbijten
• Kleding aan- en uittrekken
• Lipbijten tot bloedens toe
• Met de handen en/of voeten wriemelen
• Objecten zonder reden verplaatsen
• Op de vingers en/of voeten tikken
• Rondlopen in een kamer
• Activiteiten snel starten en stoppen
• Snel praten
• Wangbijten

Dit gedrag wijkt af van het normale gedragspatroon van de patiënt en is gerelateerd aan de onderliggende psychische aandoening.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van psychomotorische agitatie wordt meestal gesteld door een psychiater of psycholoog op basis van de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de patiënt. Een grondig psychiatrisch onderzoek, inclusief een evaluatie van de mentale status en eventuele lichamelijke onderzoeken, kan helpen bij het uitsluiten van andere oorzaken. Bloedonderzoek of beeldvormende technieken zoals een MRI kunnen nodig zijn om neurologische aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling: Aanpak van psychomotorische agitatie

Een patiënt met psychomotorische agitatie moet een arts raadplegen om de onderliggende oorzaak te achterhalen en de meest geschikte behandelingsmethoden te bepalen. Als het symptoom voortkomt uit medicatiegebruik, kan de arts een alternatief geneesmiddel voorschrijven. Bij psychische aandoeningen wordt vaak een combinatie van medicatie, psychotherapie en andere behandelingen ingezet.

De keuze van medicatie hangt af van de specifieke aandoening. Patiënten met een bipolaire stoornis worden vaak behandeld met stemmingsstabilisatoren en antipsychotica. Benzodiazepinen kunnen nuttig zijn bij angst of psychose-gerelateerde agitatie, vooral bij patiënten met schizofrenie of een bipolaire stoornis.

Levensstijlveranderingen zoals regelmatige lichaamsbeweging, yoga, muziektherapie, meditatie en diepe ademhalingsoefeningen kunnen ook helpen de symptomen te verminderen. Het verminderen van emotionele triggers die angst veroorzaken is essentieel om psychomotorische agitatie te beheersen. Vaak is een combinatie van een gezonde levensstijl en medische behandelingen noodzakelijk om het symptoom onder controle te krijgen.

Prognose: Vooruitzichten voor patiënten met psychomotorische agitatie

Psychomotorische agitatie kan voor patiënten erg hinderlijk zijn, maar met de juiste behandeling kunnen de symptomen aanzienlijk worden verminderd. Een snelle diagnose en gerichte behandeling zijn de beste manieren om psychomotorische agitatie onder controle te krijgen en de kwaliteit van leven van de patiënt te verbeteren.

Complicaties: Mogelijke gevolgen van onbehandelde agitatie

Indien psychomotorische agitatie niet wordt behandeld, kan dit leiden tot verergering van de onderliggende psychische aandoening, lichamelijke uitputting en verhoogd risico op letsel door impulsieve bewegingen. Het kan ook de relaties met familie en vrienden onder druk zetten en de algehele kwaliteit van leven van de patiënt verminderen.

Preventie: Hoe psychomotorische agitatie te voorkomen

Hoewel het voorkomen van psychomotorische agitatie niet altijd mogelijk is, kunnen enkele maatregelen helpen het risico te verminderen. Dit omvat het vermijden van overmatig gebruik van alcohol en drugs, het naleven van een gezonde levensstijl, en het tijdig behandelen van psychische aandoeningen. Regelmatige medische controle en het opvolgen van voorgeschreven behandelingen zijn cruciaal om de kans op psychomotorische agitatie te verkleinen.

Lees verder

• Agitatie: Rusteloosheid door medische of psychische oorzaken
• Bipolaire stoornis: Psychische ziekte (stemmingsstoornis)
• Posttraumatische stressstoornis (PTSS): Soort angststoornis
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen