Cerebrale hypoxie: Gebrek aan zuurstof aan hersenen

Cerebrale hypoxie is een toestand waarbij de hersenen onvoldoende zuurstof (en voedingsstoffen) krijgen. Hierdoor komt de hersenfunctie in de problemen daar de hersenen constant zuurstof en voedingsstoffen nodig hebben om goed te blijven werken. Enkele milde symptomen zijn verwardheid en het maken van ongecontroleerde bewegingen, maar in ernstige gevallen is een coma en zelfs een hersendood mogelijk. Onmiddellijke medische behandeling is vereist in deze situatie, waarbij na reanimatie de arts tracht om de vitale functies te herstellen met diverse therapieën en medicatie. De vooruitzichten zijn verder variabel en onder andere afhankelijk van de duur van het zuurstof- en/of voedingstekort aan de hersenen. De dood treedt tot slot op wanneer de hersenen te lang zonder zuurstof gezeten hebben.

• Terminologie: Zuurstoftekort van de hersenen
• Oorzaken: Gebrek aan zuurstof (en voedingsstoffen)
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van cerebrale hypoxie
• Preventie

Terminologie: Zuurstoftekort van de hersenen

In de engere beschrijving van de term verwijst cerebrale hypoxie naar het zuurstoftekort van het buitenste gedeelte van de hersenen, gekend als de cerebrale hemisfeer. Meestal gebruiken artsen echter de term cerebrale hypoxie om te verwijzen naar een gebrek aan zuurstoftoevoer aan de gehele hersenen.

Oorzaken: Gebrek aan zuurstof (en voedingsstoffen)

Gebrek aan zuurstof

Bij cerebrale hypoxie is soms enkel de zuurstofvoorziening onderbroken. Dit gebeurt door:

• druk op de luchtpijp
• het inademen van rook (rookinademing), zoals tijdens een brand
• hoge hoogten
• koolstofmonoxidevergiftiging
• verstikking
• verwurging
• ziekten die waarbij de ademspieren verlamd geraken, zoals amyotrofe laterale sclerose (ALSs)

Gebrek aan zuurstof en voedingsstoffen

In sommige situaties is zowel de zuurstof- als de voedingstoevoer gestopt. Dit is dan het gevolg van:

• cardiale aritmie (hartritmestoornissen)
• complicaties van algemene verdoving
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• een hartstilstand (wanneer het hart ophoudt met pompen)
• een overdosis drugs
• een zeer lage bloeddruk (hypotensie)
• schade aan een pasgeborene die vóór, tijdens of kort na de geboorte plaatsvond
• verdrinking

Hersencellen zijn zeer gevoelig voor een tekort aan zuurstof. Binnen minder dan vijf minuten sterven reeds enkele hersencellen af wanneer ze onvoldoende zuurstof krijgen. Hierdoor ontstaat mogelijk snel ernstige hersenschade of de dood.

Symptomen

In milde gevallen ontstaat geheugenverlies, koud zweten, onoplettendheid en een slecht beoordelingsvermogen. Verder maakt de patiënt ongecoördineerde bewegingen en is hij acuut verward (teken van een delirium). Bij ernstige cerebrale hypoxie is de patiënt volledig onbewust (coma), ademt hij niet en reageren de pupillen niet op licht.

Diagnose en onderzoeken

Na een lichamelijk onderzoek voert de arts een angiografie van de hersenen uit. Hiermee krijgt hij een radiografisch beeld van de bloedvaten in de hersenen. Daarnaast is een uitgebreid bloedonderzoek vereist. Een MRI-scan en CT-scan van het hoofd zijn andere beeldvormende onderzoeken. Verder voert de arts nog een EEG (elektro-encefalografie: hersenfilmpje) uit om de werking van de hersencellen te controleren. Daarnaast onderzoekt de arts de gezondheid van het hart via een echocardiografie (onderzoek van het hart met behulp van geluidsgolven) en een elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart). Soms is enkel een bloeddruk en hartfunctie te meten, maar is de hersenfunctie dood.

Behandeling

Cerebrale hypoxie is een noodsituatie waarbij de patiënt meteen medische hulp nodig heeft. Des te eerder de arts het zuurstoftekort herstelt, des te minder het risico op levensbedreigende complicaties, hersenschade en de dood. De behandeling hangt wel af van de oorzaak van de hypoxie. Het is alleszins belangrijk dat de patiënt een basis van levensondersteuning krijgt in de vorm van beademing en zuurstof. De arts controleert tevens de hartslag en het hartritme. Verder meet de arts de bloeddruk en wanneer deze te laag is, dient hij vocht, bloedproducten en/of medicijnen toe om de bloeddruk te verhogen. Andere medicijnen zijn eveneens inzetbaar voor het kalmeren van eventuele epileptische aanvallen. In bepaalde omstandigheden koelt de arts de patiënt met cerebrale hypoxie. Hierdoor vertraagt de activiteit van de hersencellen waardoor ze minder zuurstof nodig hebben. Deze behandeling is echter anno 2019 op wetenschappelijk vlak niet effectief bewezen.

Prognose

De vooruitzichten van cerebrale hypoxie zijn afhankelijk van de omvang van het hersenletsel. Hierdoor kijkt de arts naar de duurtijd van het zuurstoftekort alsook of de hersenen ook te weinig voedingsstoffen gehad hebben. Wanneer de hersenen maar kortstondig te weinig zuurstof gehad hebben, is een coma nog omkeerbaar en herstelt de patiënt geheel of gedeeltelijk. Sommige patiënten herstellen op veel vlakken, maar maken bijvoorbeeld plotse abnormale rukachtige spierbewegingen, wat gekend is als ‘myoclonus’. In een aantal gevallen treden epileptische aanvallen op, soms zelfs constant (status epilepticus). Een volledig herstel is eveneens mogelijk, maar dit gebeurt veelal bij patiënten die slechts even bewusteloos geweest zijn. Des te langer een patiënt bewusteloos is, des te hoger de kans dat hij komt te overlijden of hersendood is, en des te minder de kans dat hij volledig herstelt.

Complicaties van cerebrale hypoxie

Een aantal patiënten komt langdurig in een vegetatieve toestand terecht. Hierbij behouden de patiënten de ademhaling, een goede bloeddruk, een slaapwakkercyclus en openen ze de ogen, maar is de patiënt niet alert en reageert hij niet op zijn of haar omgeving. Veel van deze patiënten komen binnen het jaar te overlijden, hoewel sommige patiënten langer leven. De overlevingsduur hangt deels af van de gegeven zorgen. Belangrijke complicaties omvatten:

• diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan het been of bekken)
• doorligwonden (decubitus)
• een longontsteking
• ondervoeding

Preventie

Hypoxie komt in de meeste gevallen onverwacht, waardoor de aandoening moeilijk te voorkomen is. Het is wel belangrijk om meteen te reanimeren wanneer het hart gestopt is met pompen. Hierdoor vermindert de kans op ernstige complicaties.