Benzodiazepinen: Medicatie bij angst en slaapproblemen

Benzodiazepinen zijn een klasse van geneesmiddelen met sederende, slaapbevorderende, angstverminderende, anti-epileptische en spierverslappende eigenschappen. Deze medicijnen worden voornamelijk voorgeschreven voor de behandeling van angst en slaapproblemen. Vanwege het risico op afhankelijkheid en ontwenningsverschijnselen, worden benzodiazepinen doorgaans alleen voor een korte periode voorgeschreven.

• Synoniemen van benzodiazepinen
• Indicaties voor benzodiazepinen: Angst en slaapproblemen
• Tegenindicaties voor benzodiazepinen
• Werking van benzodiazepinen
• Voorbeelden van benzodiazepinen
• Gebruik van benzodiazepinen: Beperkingen en voorzorgsmaatregelen
• Bijwerkingen en ontwenningsverschijnselen
• Effectiviteit van benzodiazepinen
• Alternatieven en aanvullende behandelingen

Synoniemen van benzodiazepinen

Benzodiazepinen zijn ook bekend onder de volgende namen:

• BDZ
• Benzo's
• Kalmeringspillen
• Minor tranquillizers
• Pam / Pammetjes
• Slaappillen

Indicaties voor benzodiazepinen: Angst en slaapproblemen

Benzodiazepinen worden voorgeschreven voor een verscheidenheid aan aandoeningen, met name voor symptomen van angst en slaapproblemen. Ze kunnen ook worden ingezet voor andere medische doeleinden.

Angst

Angst kan zich uiten in diverse symptomen, waaronder: agitatie, spanning, prikkelbaarheid, hartkloppingen (medische term: palpitaties), trillen / bevingen, zweten, overmatige bezorgdheid, slaapproblemen, concentratieproblemen, een snelle ademhaling (tachycardie), en soms een knoop in de maag of andere spieren. Angst kan een symptoom zijn van depressie en kan langdurig en invaliderend zijn voor de patiënt. Naast medicatie kunnen behandelingen zoals ontspanningsoefeningen, cognitieve gedragstherapie en deelname aan zelfhulpgroepen effectief zijn. Benzodiazepinen kunnen in ernstige gevallen voor korte tijd worden voorgeschreven om acute angst te verlichten.

Slaapproblemen

Benzodiazepinen kunnen effectief zijn bij tijdelijke slaapproblemen, zoals moeite met inslapen of doorslapen. Ze worden meestal voorgeschreven voor een korte behandelperiode om de slaap te bevorderen zonder de gebruikelijke bijwerkingen van langdurig gebruik.

Andere toepassingen

Benzodiazepinen worden soms gebruikt vlak voor een operatie om angst te verminderen en als sedativum tijdens medische procedures die angst of ongemak veroorzaken. Ze hebben ook een amnestisch effect, wat betekent dat de patiënt zich minder zal herinneren van de procedure. Sommige benzodiazepinen worden voorgeschreven voor de behandeling van spierspasmen en bepaalde vormen van epilepsie. Daarnaast kunnen ze nuttig zijn voor mensen die afhankelijk zijn van alcohol en proberen te stoppen.

Tegenindicaties voor benzodiazepinen

Benzodiazepinen zijn niet aanbevolen voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, vanwege mogelijke schadelijke effecten op de foetus of zuigeling.

Werking van benzodiazepinen

Benzodiazepinen beïnvloeden de activiteit van GABA-neurotransmitters in de hersenen. GABA, wat staat voor gamma-aminoboterzuur, is een remmende neurotransmitter die de communicatie tussen zenuwcellen onderdrukt. Door de werking van benzodiazepinen wordt de activiteit van GABA versterkt, wat leidt tot verminderde prikkeloverdracht in de hersenen en daardoor tot ontspanning en rust.

Voorbeelden van benzodiazepinen

Benzodiazepinen kunnen worden ingedeeld op basis van hun werkingsduur, variërend van kortwerkend tot langwerkend. Kortwerkende benzodiazepinen worden vaak voorgeschreven voor inslaapproblemen, terwijl langwerkende benzodiazepinen meer geschikt zijn voor doorslaapproblemen. Er zijn ook benzodiazepinen die specifiek worden voorgeschreven voor angst, epilepsie, spierspasmen en ontwenningsverschijnselen.

Enkele voorbeelden van benzodiazepinen zijn:

• Alprazolam (Niravam, Xanax, Xanax XR) – Angst
• Bromazepam (Lexotanil) – Angst
• Brotizolam (Lendormin) – Slaapproblemen
• Chloordiazepoxide (Librax, Librium) – Angst
• Clobazam (Onfi) – Epilepsie
• Clonazepam (Frisium, Klonopin) – Angst, Epilepsie
• Clorazepaat (Tranxene T-Tab) – Angst, Ontwenning alcohol, Epilepsie
• Clorazepinezuur (Tranxène) – Angst
• Diazepam (Valium, Stesolid) – Angst, Slaapproblemen
• Estazolam (Prosom) – Slaapproblemen
• Flunitrazepam, Flurazepam (Dalmadorm, Dalmane) – Slaapproblemen
• Loprazolam (Dormonoct) – Slaapproblemen
• Lorazepam (Ativan, Temesta) – Angst, Slaapproblemen
• Lormetazepam (Noctamid) – Slaapproblemen
• Midazolam (Dormicum, Versed) – Preoperatieve sedatie
• Nitrazepam (Mogadon) – Slaapproblemen
• Oxazepam (Serax, Seresta) – Angst, Slaapproblemen
• Prazepam (Reapam) – Angst
• Temazepam (Normison, Restoril) – Slaapproblemen
• Triazolam (Halcion) – Slaapproblemen
• Zolpidem (Stilnoct) – Slaapproblemen
• Zopiclon (Imovane) – Slaapproblemen

Gebruik van benzodiazepinen: Beperkingen en voorzorgsmaatregelen

Benzodiazepinen dienen idealiter alleen op korte termijn te worden gebruikt, meestal niet langer dan twee tot vier weken. Langdurig gebruik kan leiden tot verminderde effectiviteit en verhoogd risico op afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen kunnen zowel psychisch als lichamelijk zijn en kunnen ernstige ongemakken veroorzaken. Het is essentieel om benzodiazepinen onder begeleiding van een arts af te bouwen om ontwenningsverschijnselen te minimaliseren. De afbouwperiode kan variëren van enkele weken tot maanden, afhankelijk van de duur en dosis van het gebruik.

Bijwerkingen en ontwenningsverschijnselen

Bij langdurig gebruik van benzodiazepinen kunnen verschillende bijwerkingen en ontwenningsverschijnselen optreden:

Psychische klachten

• Angst
• Concentratieproblemen
• Depressie
• Zenuwinzinking
• Onwerkelijk gevoel
• Psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• Geheugenverlies
• Het gevoel buiten het lichaam te staan
• Nervositeit
• Paniekaanvallen
• Prikkelbaarheid
• Verwardheid
• Vreemde gewaarwordingen
• Wanen, hallucinaties en paranoia

Lichamelijke klachten

• Ataxie (evenwichts- en coördinatieproblemen)
• Bewusteloosheid
• Blozen
• Coma
• Constipatie
• Convulsies (stuipen: oncontroleerbare bewegingen en veranderingen in bewustzijn)
• Diarree
• Duizeligheid
• Droge mond (xerostomie)
• Gewichtstoename
• Huiduitslag
• Onduidelijke spraak of stotteren
• Wazig gezichtsvermogen
• Hartkloppingen
• Hoofdpijn
• Hypotensie (verlaagde bloeddruk)
• Hypotonie (zwakke spierspanning)
• Misselijkheid
• Nystagmus (wiebelogen)
• Overgevoeligheid voor licht (fotofobie), geluid en aanraking
• Slaapproblemen (onvoldoende slaap)
• Slaperigheid overdag, wat kan leiden tot valincidenten bij ouderen of auto-ongelukken
• Spierspasmen
• Tremor (bevingen)
• Zwakte
• Zweten

Effectiviteit van benzodiazepinen

Benzodiazepinen zijn effectief in het verlichten van symptomen van angst en slaapproblemen op korte termijn. Ze bieden tijdelijke verlichting maar behandelen de onderliggende oorzaken niet. Voor patiënten met aanhoudende angst of chronische slaapproblemen zijn andere behandelingsopties, zoals therapie of langdurige medicamenteuze behandeling, vaak geschikter. Het gebruik van benzodiazepinen moet zorgvuldig worden gemonitord en beperkt tot een periode van maximaal twee tot vier weken om het risico op afhankelijkheid en ernstige bijwerkingen te minimaliseren.

Alternatieven en aanvullende behandelingen

Voor patiënten die langdurige behandeling nodig hebben voor angst of slaapproblemen, kunnen alternatieven voor benzodiazepinen overwogen worden:

• Antidepressiva: Vaak gebruikt bij angststoornissen en depressie en kunnen ook helpen bij slaapproblemen.
• Antihistaminica: Sommige antihistaminica worden gebruikt als slaapmiddelen en hebben een lagere kans op afhankelijkheid.
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Een effectieve psychologische behandeling voor zowel angststoornissen als slaapproblemen.
• Leefstijlaanpassingen: Verbetering van slaaphygiëne, stressmanagement en gezonde levensstijlkeuzes kunnen bijdragen aan vermindering van angst en verbetering van slaap.

Lees verder

• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen