Wangbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten in wang

Wangbijten, ook wel bekend als morsicatio buccarum, is een vorm van mondbijten waarbij iemand herhaaldelijk of chronisch in de binnenkant van de wang bijt. Dit kan zowel incidenteel als op regelmatige basis gebeuren. De oorzaken van wangbijten kunnen variëren van psychische of gedragsmatige problemen tot structurele tandproblemen. Het gevolg van wangbijten zijn vaak letsels, bloedingen en zweren die medische aandacht vereisen. De behandeling van wangbijten richt zich voornamelijk op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. Veelvoorkomende behandelingsmethoden omvatten het gebruik van mondbeschermers, gedragstherapie, tandbehandelingen en technieken om afleiding te bieden.

• Epidemiologie van bijten in wangen
• Oorzaken van wangbijten
• Angst en stress
• Compulsieve wangbijtaandoening
• Gebrek aan concentratie
• Gewoontegedrag
• Mondkanker en wangbijten
• Neiging tot zelfbeschadiging
• Onzorgvuldig kauwen
• Stimulatie van het trigeminuszenuwstelsel
• Tandproblemen en misvormingen
• Toevallig wangbijten
• Wangbijten tijdens de slaap
• Zenuwschade of neurologische aandoeningen
• Risicofactoren
• Symptomen aan de wang: Letsels en bloedingen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van vorm van mondbijten
• Preventie van morsicatio buccarum

Epidemiologie van bijten in wangen

Wangbijten, ook wel bekend als morsicatio buccarum of compulsief wangbijten (dermatofagie), is een aandoening die voorkomt bij zowel kinderen als volwassenen. De exacte prevalentie is moeilijk vast te stellen omdat veel gevallen ongerapporteerd blijven, maar geschat wordt dat ongeveer 1-3% van de bevolking hier last van heeft. Bij mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) komt dermatofagie in ongeveer 1-2% van de gevallen voor.

De aandoening kan op elke leeftijd beginnen, maar wordt vaak voor het eerst waargenomen in de kindertijd of adolescentie. Hoewel er geen significant verschil is tussen mannen en vrouwen, suggereren sommige studies dat vrouwen mogelijk iets vaker getroffen worden. Wangbijten komt vooral voor bij mensen die last hebben van psychische problemen zoals stress, angststoornissen, OCS of lichaamsdysmorfe stoornis (BDS). Deze gewoonte kan ook gepaard gaan met andere compulsieve gedragingen.

Bij langdurig wangbijten kan chronische schade aan het wangslijmvlies optreden, wat kan leiden tot complicaties zoals ulceraties of infecties.

Oorzaken van wangbijten

Wangbijten kan ontstaan door verschillende oorzaken. Deze variëren van psychologische tot fysieke factoren.

Angst en stress

Bij veel mensen ontstaat wangbijten als reactie op angst, nervositeit of stress. Deze gewoonte kan vergeleken worden met andere stressgerelateerde gedragingen zoals nagelbijten of lipbijten. Bepaalde medicijnen kunnen angstgevoelens versterken, wat het risico op wangbijten vergroot. Het gebruik van ontspanningstechnieken, zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, zelfhypnose of biofeedback, kan helpen om gevoelens van angst en stress te verminderen. In sommige gevallen is het nuttig om een vervangende gewoonte te ontwikkelen, zoals het kauwen op suikervrije kauwgom.

Compulsieve wangbijtaandoening

Compulsieve wangbijtaandoening, ook wel dermatofagie genoemd, is een psychische aandoening waarbij iemand dwangmatig op zijn of haar wang bijt. Dit gedrag kan zo intens zijn dat de persoon zelfs bij pijn blijft bijten, omdat het een gevoel van opluchting of voldoening geeft. De oorzaak van deze aandoening is nog niet volledig begrepen, maar men denkt dat genetische, psychologische en omgevingsfactoren een rol spelen. Personen met obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) of andere angststoornissen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening. Gedragsinterventies en therapie kunnen helpen om deze gewoonte te doorbreken.

Oorzaken
De exacte oorzaak van compulsieve wangbijtaandoening is onbekend, maar men denkt dat het een complexe interactie is van genetische, psychologische en omgevingsfactoren. Mogelijke oorzaken zijn:

• Stress of angst: Bijten kan een manier zijn om met stress of angst om te gaan.
• Onderliggende psychische aandoening: Compulsieve wangbijtaandoening kan geassocieerd worden met andere psychische aandoeningen, zoals obsessieve-compulsieve stoornis (OCS), angststoornissen of lichaamsdysmorfe fobie.
• Gewoontegedrag: In sommige gevallen kan compulsieve wangbijtaandoening beginnen als een onbewuste gewoonte die vervolgens dwangmatig wordt.

Symptomen
Naast het bijten in de wangen, kunnen mensen met compulsieve wangbijtaandoening ook andere symptomen ervaren, zoals:

• Knagen of bijten op andere delen van het lichaam, zoals lippen, tong of vingers
• Overmatige droge of gebarsten lippen
• Pijnlijke of ontstoken wangen
• Littekens op de wangen of lippen
• Schaamte of angst om in het openbaar te eten of te praten

Behandeling
Compulsieve wangbijtaandoening is een behandelbare aandoening. De meest effectieve behandelingen zijn vaak een combinatie van:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT kan mensen helpen om de onderliggende gedachten en gevoelens te identificeren die het bijten veroorzaken, en om gezondere coping-mechanismen te ontwikkelen.
• Medicatie: In sommige gevallen kunnen medicijnen, zoals antidepressiva of anxiolytica, worden voorgeschreven om symptomen van angst of stress te verminderen.
• Gedragstherapie: Gedragstherapie kan mensen helpen om het bijtgedrag te herkennen en te stoppen door middel van technieken zoals aversieve conditionering of beloningssystemen.
• Hypnose: In sommige gevallen kan hypnose worden gebruikt om het onderbewustzijn te beïnvloeden en het bijtgedrag te verminderen.

Tips om te stoppen met compulsief wangbijten

• Identificeer triggers: Probeer te identificeren wat het bijten triggert, zoals stress, verveling of angst.
• Vermijd triggers: Zodra je je triggers kent, kun je proberen deze te vermijden of gezondere coping-mechanismen te ontwikkelen om ermee om te gaan.
• Bewustzijn: Houd je bewust van wanneer je gaat bijten en probeer jezelf te betrappen voordat je het doet.
• Vervangers: Vervang het bijten door een andere, minder schadelijke activiteit, zoals kauwgom kauwen of stressbal knijpen.
• Zoek professionele hulp: Als je moeite hebt om op eigen houtje te stoppen met bijten, zoek dan professionele hulp van een psycholoog of psychiater.

Gebrek aan concentratie

Wangbijten kan een uiting zijn van een gebrek aan concentratie. Mensen die zich vervelen of afgeleid zijn, kunnen onbewust beginnen te bijten als een soort copingmechanisme. Dit wordt vaak gezien tijdens langdurige periodes van inactiviteit of bij monotone taken, waarbij de hersenen op zoek gaan naar een manier om zichzelf te prikkelen. Het trainen van mindfulness en focus kan helpen om dergelijke gewoontes te doorbreken.

Gewoontegedrag

In sommige gevallen kan wangbijten beginnen als een onbewuste gewoonte, bijvoorbeeld tijdens het uitvoeren van taken die concentratie vereisen of in situaties van verveling. Het herhaaldelijk bijten kan vervolgens een automatisme worden. Zonder bewuste pogingen om het gedrag te stoppen, kan dit gedrag escaleren naar een dwangmatige handeling.

Mondkanker en wangbijten

Er is discussie over de vraag of herhaaldelijk wangbijten het risico op mondkanker verhoogt. Hoewel sommige bronnen suggereren dat voortdurend bijten op dezelfde plek kan leiden tot irritaties en infecties, wat op de lange termijn een risicofactor voor mondkanker kan zijn, is er geen sluitend bewijs. Toch is het raadzaam om wondjes in de mond tijdig te laten genezen en herhaaldelijk bijten te voorkomen, vooral als er ook andere risicofactoren voor mondkanker aanwezig zijn, zoals alcoholmisbruik, tabaksgebruik of HPV-infecties.

Neiging tot zelfbeschadiging

Bij sommige mensen kan wangbijten een vorm van zelfbeschadiging zijn. Dit gedrag wordt vaak gezien bij individuen die worstelen met emotionele pijn, depressie, of andere psychische stoornissen. Het bijten in de wang kan voor sommigen een manier zijn om controle te krijgen over hun emoties of om een gevoel van opluchting te ervaren door fysieke pijn. Therapieën gericht op zelfbeschadigend gedrag, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), kunnen helpen bij het aanpakken van deze onderliggende problemen.

Onzorgvuldig kauwen

Wangbijten kan per ongeluk gebeuren tijdens het eten, vooral als iemand te snel eet of niet geconcentreerd is. Activiteiten zoals praten tijdens het kauwen of afgeleid zijn, kunnen leiden tot onzorgvuldig kauwen en daarmee onbedoeld wangbijten. Het is aan te raden om langzaam en bewust te eten om het risico op bijten te verminderen.

Stimulatie van het trigeminuszenuwstelsel

De trigeminuszenuw, die verantwoordelijk is voor sensorische informatie in het gezicht, speelt een rol bij reflexmatige bewegingen zoals bijten. Bij sommige mensen kan overmatige stimulatie van deze zenuw, bijvoorbeeld door kaakspanning of tandenknarsen, leiden tot onvrijwillig wangbijten. Chronische spanning in de kaakspieren kan bijdragen aan deze overmatige stimulatie. Ontspanningsoefeningen voor de kaak en het gebruik van een mondbeschermer kunnen verlichting bieden.

Tandproblemen en misvormingen

Tandproblemen, zoals een verkeerde uitlijning van de tanden (malocclusie) of een abnormale kaakpositie, kunnen een belangrijke oorzaak zijn van wangbijten. Mensen met een overbeet, onderbeet of scheve tanden lopen een groter risico om onbedoeld in hun wangen te bijten, vooral tijdens het kauwen of praten. Deze problemen kunnen verergeren als de verstandskiezen (wijsheidstanden) niet goed uitgelijnd zijn, waardoor de wang vaker tussen de tanden terechtkomt. Een slecht passend kunstgebit kan eveneens bijdragen aan wangbijten.

De hersenen kunnen dit onbewuste gedrag versterken doordat ze proberen de tanden of het gebit in een betere positie te dwingen, wat kan leiden tot herhaaldelijk bijten in de wang of zelfs de lippen. Dit kan niet alleen irritaties en wonden veroorzaken in de mond, maar ook leiden tot bijkomende problemen met de lippen en het tandvlees. In sommige gevallen kunnen de wonden zich ontwikkelen tot zweren die vatbaar zijn voor infecties. Tandcorrectie of aanpassingen aan het kunstgebit kunnen nodig zijn om deze problemen te verhelpen.

Een orthodontische behandeling, zoals beugels of kaakcorrecties, kan helpen bij het corrigeren van deze tandheelkundige afwijkingen. Dit vermindert niet alleen het risico op wangbijten, maar kan ook andere ongemakken zoals pijn in de kaak of problemen met spraak en kauwen verlichten. Bij het dragen van een kunstgebit is het essentieel om ervoor te zorgen dat het goed past en regelmatig wordt aangepast om onnodige druk of irritatie in de mond te voorkomen.

Toevallig wangbijten

Toevallig wangbijten komt vaak voor tijdens eten of praten, vooral wanneer iemand zich niet volledig concentreert. Daarnaast kunnen bepaalde mondpiercings of beugels het risico op wangbijten verhogen, omdat deze de zachte weefsels in de mond kunnen beschadigen. Bij herhaaldelijk bijten kunnen zweren of irritaties ontstaan die medische aandacht vereisen om complicaties te voorkomen.

Wangbijten tijdens de slaap

Sommige mensen bijten onbewust in hun wang tijdens de slaap. Dit kan gebeuren als gevolg van spanningen, tandenknarsen of een verkeerde kaakpositie. Mensen die overdag gespannen zijn, kunnen deze spanning 's nachts onbewust uiten door wangbijten of tandenknarsen. Het dragen van een mondbeschermer tijdens de slaap kan helpen om de mondweefsels te beschermen tegen schade en pijn bij het ontwaken te voorkomen.

Zenuwschade of neurologische aandoeningen

Bij sommige neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose of de ziekte van Parkinson, kan schade aan de zenuwen leiden tot oncontroleerbare bewegingen van de mondspieren. Dit kan resulteren in wangbijten. Neurologische aandoeningen kunnen ook het gevoel in de mond beïnvloeden, waardoor mensen zich minder bewust zijn van verwondingen of irritaties in hun wang. Een arts of tandarts kan helpen met behandelingen om deze symptomen te verminderen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het ontstaan van wangbijten kunnen bevorderen:

• Stress en angststoornissen
• Verveling of concentratiegewoontes
• Traumatische verwondingen aan het wangslijmvlies
• Malocclusies of onregelmatigheden in de beet
• Erfelijke factoren, zoals een neiging tot dwangmatige gewoonten

Symptomen aan de wang: Letsels en bloedingen

Wangbijten kan leiden tot bijten, knabbelen of kauwen in de binnenkant van de wangen. Dit resulteert vaak in witte, pijnlijke vlekken of zweren in de wangen. Andere mondletsels kunnen optreden door wrijvingskeratose, wat kan leiden tot zweren die mogelijk een voorloper van mondkanker zijn. Andere symptomen zijn bloedingen, roodheid, een brandend gevoel aan de binnenkant van de wangen (vooral waar de bovenste en onderste tanden elkaar raken), littekens, zwelling en een onregelmatig oppervlak van de binnenwang. Bij chronisch wangbijten (morsicatio buccarum) kunnen vaak chronische witte letsels en irritatie van het wangslijmvlies optreden, wat kan leiden tot verdikking en versnippering van het slijmvlies. Vaak worden deze letsels vergezeld door gebieden met roodheid of zweervorming.

Alarmsymptomen

Hoewel wangbijten vaak onschuldig is, zijn er enkele alarmsymptomen die aandacht vereisen:

• Langdurige of ernstige pijn
• Bloedingen die niet stoppen
• Infectie met symptomen zoals pusvorming of koorts
• Zwelling van de wang of omliggende gebieden
• Verkleuringen die niet verdwijnen, zoals donkere plekken

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van compulsief wangbijten (dermatophagie) kan een uitdaging zijn, omdat het vaak gepaard gaat met andere psychische aandoeningen of gedragsstoornissen. Een grondige evaluatie door een professional is noodzakelijk om een juiste diagnose te stellen.

• Anamnese: Het verzamelen van een gedetailleerd medisch en psychologisch verleden van de patiënt. Dit omvat het bespreken van de frequentie en ernst van het wangbijten, evenals eventuele triggers of stressoren.
• Lichamelijk onderzoek: Het lichamelijk onderzoek richt zich op het identificeren van zichtbare schade aan de wangen, lippen, of andere delen van de mond. Dit kan ook omvatten het beoordelen van de algehele mondgezondheid en tandstructuur.
• Psychologische evaluatie: Een psycholoog of psychiater kan worden ingeschakeld om te evalueren of er sprake is van onderliggende psychische aandoeningen, zoals obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) of andere angststoornissen.
• Diagnostische schalen en vragenlijsten: Er zijn specifieke vragenlijsten en beoordelingsinstrumenten ontwikkeld om compulsieve gedragingen te meten, zoals de Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale (Y-BOCS) of de Obsessive Compulsive Inventory (OCI).

Behandeling

De behandeling van compulsief wangbijten kan variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening en de aanwezigheid van andere psychische problemen. Een geïntegreerde aanpak is vaak het meest effectief.

• Cognitieve Gedragstherapie (CGT): CGT is een veelgebruikte behandelvorm die zich richt op het veranderen van de gedachten en gedragingen die bijdragen aan compulsief wangbijten. Het helpt patiënten bij het ontwikkelen van gezondere coping-mechanismen en het doorbreken van negatieve denkpatronen.
• Medicatie: In sommige gevallen kan medicatie worden voorgeschreven om symptomen van angst of depressie te verminderen. Veelvoorkomende medicaties zijn antidepressiva zoals selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) of anxiolytica.
• Gedragstherapie: Gedragstherapie kan technieken zoals aversieve conditionering of positieve bekrachtiging omvatten om het ongewenste bijtgedrag te verminderen.
• Hypnose: Hypnose kan worden gebruikt om onderliggende psychologische factoren te adresseren en de neiging tot wangbijten te verminderen door het onderbewustzijn te beïnvloeden.
• Bezigheidstherapie: In sommige gevallen kan een ergotherapeut helpen bij het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden en strategieën om de impact van compulsief wangbijten op het dagelijks leven te minimaliseren.

Prognose

De prognose voor compulsief wangbijten hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van de aandoening, de aanwezigheid van andere psychische aandoeningen, en de effectiviteit van de gekozen behandelingsmethoden.

Factoren die de prognose beïnvloeden

• Ernst van de aandoening: Mildere gevallen van wangbijten kunnen vaak effectief worden behandeld met gedragsveranderingen en therapie, terwijl ernstigere gevallen mogelijk intensievere behandeling en langdurige therapie vereisen.
• Aanwezigheid van andere psychische aandoeningen: Personen met comorbide aandoeningen zoals angststoornissen of depressie kunnen mogelijk een langere behandelperiode nodig hebben, waarbij beide aandoeningen tegelijkertijd worden aangepakt.
• Therapietrouw: De mate waarin een patiënt zich houdt aan de voorgeschreven behandelingsregimes en therapieën speelt een cruciale rol in het succes van de behandeling.
• Ondersteuning en omgevingsfactoren: Een ondersteunende omgeving en de beschikbaarheid van hulpbronnen zoals therapie kunnen ook bijdragen aan een betere prognose.

Complicaties van vorm van mondbijten

Compulsief wangbijten kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het niet tijdig wordt behandeld.

• Infecties: Herhaaldelijk bijten kan leiden tot open wonden of zweren die kunnen infecteren, vooral als het wangbijten gepaard gaat met slechte mondhygiëne.
• Chronische mondletsels: Langdurig wangbijten kan leiden tot chronische letsels, zoals wrijvingskeratose, die mogelijk kunnen veranderen in ernstige mondgezondheidsproblemen.
• Psychosociale impact: De sociale en emotionele gevolgen van compulsief wangbijten kunnen aanzienlijke schaamte, stress en angst veroorzaken, wat kan bijdragen aan sociale isolatie en problemen in persoonlijke relaties.
• Tand- en kaakproblemen: Het constante bijten kan leiden tot schade aan de tanden, het tandvlees, en andere structuren in de mond. Dit kan problemen zoals misalignment van de tanden en kaakpijn veroorzaken.

Preventie van morsicatio buccarum

Het voorkomen van compulsief wangbijten kan uitdagend zijn, maar er zijn verschillende strategieën die kunnen helpen om het risico te minimaliseren.

• Stressmanagement: Het ontwikkelen van effectieve stressmanagementtechnieken, zoals ademhalingsoefeningen, meditatie en mindfulness, kan helpen om de kans op angstgerelateerde wangbijten te verminderen.
• Gedragsbewustzijn: Het verhogen van het bewustzijn over het bijtgedrag en de triggers die dit veroorzaken kan helpen om vroegtijdige interventie en gedragsverandering te bevorderen.
• Professionele hulp: Regelmatige bezoeken aan een psycholoog of psychiater kunnen helpen bij het aanpakken van psychische factoren die bijdragen aan compulsief wangbijten, zoals angststoornissen of obsessieve-compulsieve stoornis.
• Ondersteuning en educatie: Het verkrijgen van ondersteuning van familie, vrienden, en ondersteuningsgroepen kan nuttig zijn. Educatie over de gevolgen van wangbijten en het belang van mondhygiëne kan ook bijdragen aan preventie.
• Vervangende gewoonten: Het ontwikkelen van gezonde vervangende gewoonten, zoals het kauwen op suikervrije kauwgom of het gebruik van stressballen, kan helpen om de drang om te bijten te verminderen.

Lees verder

• Lipbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten op lip
• Kaakpijn: Oorzaken en symptomen van pijnlijke kaak of kaken