Cognitieve gedragstherapie (CGT): Vorm van psychotherapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een effectieve behandelingsmethode die gericht is op het verbeteren van de geestelijke gezondheid. Deze therapie richt zich op het veranderen van niet-realistische of nutteloze gedachten, overtuigingen, houdingen en gedragingen, het verbeteren van emotionele regulatie, en het aanleren van persoonlijke copingstrategieën om huidige problemen op te lossen. Diverse psychische en lichamelijke aandoeningen kunnen met cognitieve gedragstherapie behandeld worden. Vaak is CGT een onderdeel van een behandelprogramma waarbij de patiënt ook medicatie ontvangt om fysieke en/of geestelijke problemen te verhelpen. De psychiater Aaron Beck ontwikkelde deze methode aan het einde van de jaren zestig van de twintigste eeuw.

• Doel en werking van cognitieve gedragstherapie
• Wat kan een patiënt leren dankzij CGT?
• Toepassingen van cognitieve gedragstherapie
• Lichamelijke aandoeningen
• Psychische aandoeningen
• Toegangsmethoden tot cognitieve gedragstherapie
• Effectiviteit en evaluatie van cognitieve gedragstherapie
• Voordelen van cognitieve gedragstherapie
• Beperkingen en aandachtspunten

Doel en werking van cognitieve gedragstherapie

Het CGT-model is gebaseerd op een combinatie van basisprincipes uit de gedragspsychologie en cognitieve psychologie. CGT is een ‘probleemgerichte’ en ‘actiegerichte’ therapievorm. De psychotherapeut gebruikt deze methode voor de behandeling van specifieke problemen die verband houden met een gediagnosticeerde psychische stoornis. De therapeut helpt de patiënt bij het vinden en toepassen van effectieve strategieën om de vastgestelde doelen te bereiken en de symptomen van de aandoening te verminderen. CGT is gebaseerd op de overtuiging dat vervormde gedachten en onaangepast gedrag bijdragen aan de ontwikkeling en instandhouding van psychische stoornissen. Symptomen en bijbehorende stress worden verminderd doordat de psychotherapeut de patiënt nieuwe informatieverwerkingsvaardigheden en copingmechanismen aanleert.

Wat kan een patiënt leren dankzij CGT?

Cognitieve gedragstherapie is een vorm van psychotherapie die problemen behandelt en het welzijn bevordert door het veranderen van disfunctionele emoties, gedragingen en gedachten. CGT richt zich op oplossingen, waarbij patiënten worden aangemoedigd om vervormde cognities uit te dagen en destructieve gedragspatronen te veranderen.

Een patiënt leert dankzij cognitieve gedragstherapie onder andere:

• Angsten en fobieën onder ogen zien in plaats van ze te vermijden
• Begrijpen hoe ervaringen uit het verleden de huidige gevoelens en overtuigingen kunnen beïnvloeden
• De acties en motivaties van anderen beter begrijpen
• Bewustzijn ontwikkelen van automatische gedachten
• Een positievere manier ontwikkelen om situaties te bezien
• Een situatie vanuit een ander perspectief bekijken
• Generalisaties vermijden
• Haalbare doelen stellen
• Inzien dat onderliggende aannames verkeerd kunnen zijn
• Zwart-witdenken vermijden
• Onderscheid maken tussen feiten en irrationele gedachten
• Problemen duidelijker identificeren
• Stoppen met het volledig op zich nemen van schuld
• Stoppen met vrezen voor het ergste
• Focussen op hoe dingen zijn in plaats van hoe ze zouden moeten zijn
• Zich meer bewust worden van hun eigen humeur
• Zichzelf beschrijven, accepteren en begrijpen in plaats van zichzelf of anderen te beoordelen

Toepassingen van cognitieve gedragstherapie

Lichamelijke aandoeningen

Cognitieve gedragstherapie kan effectief zijn bij verschillende lichamelijke aandoeningen, waaronder:

• Chronische lage rugpijn en andere chronische pijnen
• Middelenmisbruik zoals alcoholverslaving, drugsverslaving en roken
• Obesitas (zwaarlijvigheid)
• Herstel na een ruggenmergletsel
• Slapeloosheid
• Ticstoornissen

Psychische aandoeningen

Veel psychische aandoeningen kunnen met cognitieve gedragstherapie worden behandeld, zoals:

• Angststoornissen zoals angst voor de tandarts
• Boosheid
• Depressie
• Obsessieve-compulsieve stoornis (stoornis met obsessies en dwanghandelingen)
• Paniekstoornis
• Psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• Eetstoornissen zoals boulimie en anorexia nervosa
• Gokverslaving
• Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
• Huwelijksproblemen
• Internetverslaving
• Lichaamsdysmorfiestoornis
• Persoonlijkheidsstoornissen zoals een borderline persoonlijkheidsstoornis
• Schizofrenie (stoornis met onder andere waanideeën en hallucinaties)
• Sociale fobie
• Stemmingsstoornissen zoals een bipolaire stoornis
• Suïcidaliteit (zelfmoordgedachten)
• Trichotillomanie (terugkerende drang om haren uit te trekken) en andere repetitieve gedragsstoornissen

Toegangsmethoden tot cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie wordt meestal aangeboden via één-op-één sessies met een psychotherapeut, maar andere toegangsmethoden zijn ook beschikbaar:

• Apps op smartphones
• Gecomputeriseerde cognitieve gedragstherapie of CGT via het internet
• Groepssessies
• Zelfhulpmaterialen zoals boeken en online bronnen

Effectiviteit en evaluatie van cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is bewezen effectief voor een breed scala aan aandoeningen, maar de effectiviteit kan variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening en de betrokkenheid van de patiënt. Regelmatige evaluaties door de therapeut zijn cruciaal om de voortgang te volgen en de behandelstrategie indien nodig aan te passen.

Voordelen van cognitieve gedragstherapie

De voordelen van CGT zijn onder andere:

• Verbetering van emotionele regulatie
• Vermindering van symptomen van psychische stoornissen
• Verhoogd zelfbewustzijn en betere copingstrategieën
• Mogelijkheid om disfunctionele gedachten en gedragingen te identificeren en te veranderen
• Verbetering van de algehele kwaliteit van leven

Beperkingen en aandachtspunten

Hoewel CGT veel voordelen biedt, zijn er ook enkele beperkingen en aandachtspunten:

• Niet altijd effectief voor alle patiënten of aandoeningen
• Kan emotioneel uitdagend zijn voor sommige mensen
• Vereist actieve deelname en inzet van de patiënt
• Soms aanvullende therapieën of medicatie nodig om optimale resultaten te bereiken