Gezwollen teelbal: symptomen en oorzaken zwelling in teelbal

Een gezwollen teelbal kan verschillende oorzaken hebben, waarvan sommige een medische noodgeval vormen. Teelbalzwelling kan worden waargenomen wanneer er een gelokaliseerde vergroting van een testikel of een meer algemene vergroting van het scrotum aanwezig is. Eén bal kan zijn getroffen of beide ballen en het kan gepaard gaan met pijn en andere symptomen, zoals een bultje in de testikel. Buikpijn, misselijkheid en braken kunnen ook voorkomen. Een veel voorkomende oorzaak van een gezwollen teelbal is een teelbalontsteking. Teelbalkanker komt evenwel niet zo vaak voor. Toch moet je wel alert blijven op eventuele symptomen die kunnen wijzen op teelbalkanker. Een vroege opsporing en behandeling heeft een gunstige prognose.

• Een gezwollen teelbal
• Epidemiologie
• Symptomen van zwelling van het scrotum
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van een gezwollen teelbal
• Oorzaken van een gezwollen teelbal
• Opgezwollen teelbal door ontsteking
• Teelbalontsteking
• Bijbalontsteking
• Teelbalkanker
• Liesbreuk
• Torsio testis (teelbalverdraaiing)
• Hydrocèle of water(zak)breuk
• Varicocèle of zakaderbreuk
• Spermatocèle of zaadcyste
• Zwelling van het scrotum door insectenbeet
• Nierstenen
• Oedeem of vochtophoping in teelbal
• Trauma of letsel
• Andere oorzaken van een gezwollen teelbal
• Epididymo-orchitis door tuberculose
• Hernia testis
• Gangreen van Fournier (scrotaal gangreen)
  
• Hematocele
• Lymfocele
• Testiculaire torsie van appendix testis
• Chronische prostatitis
• Idiopathisch scrotaal oedeem
• Schistosomiasis
• Hidradenitis suppurativa
• Vasculitis
• Soa's
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een gezwollen teelbal
• Teelbalontsteking
• Bijbalontsteking
• Teelbalkanker
• Liesbreuk
• Hydrocèle of water(zak)breuk
• Varicocèle of zakaderbreuk
• Spermatocèle of zaadcyste
• Insectenbeet
• Nierstenen
• Oedeem
• Teelbaltorsie (Torsio Testis)
• Trauma of letsel
• Chronische pijn of ongemak
• Infecties en soa’s
• Praktische tips en zelfzorgmaatregelen voor een gezwollen teelbal
• Rust en ondersteuning
• Koelen met beleid
• Let op je houding
• Hydratatie en voeding
• Houd je hygiëne op peil
• Warmte als tegenhanger
• Kruiden als bondgenoten
• Licht bewegen
• Wanneer naar de dokter?
• Prognose
• Preventie
• Bescherming en veiligheid
• Seksuele gezondheid
• Hygiëne
• Teelbalonderzoek
• Gezonde leefstijl
• Arts raadplegen

Een gezwollen teelbal

Het begon allemaal toen Pieter, een actieve veertiger en fervent hardloper, tijdens zijn ochtenddouche een vreemd gevoel in zijn lies opmerkte. Zijn linker teelbal leek groter en zwaarder dan normaal, en er was een lichte pijn die hij niet eerder had gevoeld. Pieter besloot het nog een paar dagen aan te kijken, maar de zwelling nam alleen maar toe. Na wat googelen voelde hij zich al snel ongerust: van een onschuldige ontsteking tot iets ernstigers, alles leek mogelijk. Met een bonzend hart maakte hij een afspraak bij de huisarts. Wat bleek? Een eenvoudig te behandelen bijbalontsteking. Gelukkig maar, maar Pieter leerde wel hoe belangrijk het is om tijdig actie te ondernemen bij dit soort klachten.

Een gezwollen teelbal is een symptoom dat mannen van alle leeftijden kan treffen. De zwelling ontstaat door een onderliggende oorzaak, variërend van onschuldige factoren zoals een tijdelijke vochtophoping tot ernstige aandoeningen zoals een infectie of zelfs teelbalkanker. Vaak gaat de zwelling gepaard met andere klachten, zoals pijn, roodheid of een zwaar gevoel in het scrotum. Hoewel het een angstige ervaring kan zijn, is het goed om te weten dat de meeste oorzaken goed te behandelen zijn, mits ze op tijd worden herkend.

Het herkennen van een gezwollen teelbal is essentieel voor het behoud van de gezondheid. Veel mannen wachten te lang met het zoeken van medische hulp, uit schaamte of omdat ze hopen dat de klachten vanzelf verdwijnen. Dit kan echter leiden tot complicaties, vooral als de zwelling te maken heeft met een infectie of een torsie (draaiing) van de teelbal, die snel medische aandacht vereist. Door alert te zijn op veranderingen in het scrotum en regelmatig zelfonderzoek te doen, kunnen problemen vroegtijdig worden aangepakt en kan onnodige angst worden voorkomen.

Gezwollen teelbal: Een veelvoorkomende maar verontrustende klacht
Het begon allemaal toen Pieter, een actieve veertiger en fervent hardloper, tijdens zijn ochtenddouche een vreemd gevoel in zijn lies opmerkte. Zijn linker teelbal leek groter en zwaarder dan normaal, en er was een lichte pijn die hij niet eerder had gevoeld. Pieter besloot het nog een paar dagen aan te kijken, maar de zwelling nam alleen maar toe. Na wat googelen voelde hij zich al snel ongerust: van een onschuldige ontsteking tot iets ernstigers, alles leek mogelijk. Met een bonzend hart maakte hij een afspraak bij de huisarts. Wat bleek? Een eenvoudig te behandelen bijbalontsteking. Gelukkig maar, maar Pieter leerde wel hoe belangrijk het is om tijdig actie te ondernemen bij dit soort klachten.

Een gezwollen teelbal is een symptoom dat mannen van alle leeftijden kan treffen. De zwelling ontstaat door een onderliggende oorzaak, variërend van onschuldige factoren zoals een tijdelijke vochtophoping tot ernstige aandoeningen zoals een infectie of zelfs teelbalkanker. Vaak gaat de zwelling gepaard met andere klachten, zoals pijn, roodheid of een zwaar gevoel in het scrotum. Hoewel het een angstige ervaring kan zijn, is het goed om te weten dat de meeste oorzaken goed te behandelen zijn, mits ze op tijd worden herkend.

Het herkennen van een gezwollen teelbal is essentieel voor het behoud van de gezondheid. Veel mannen wachten te lang met het zoeken van medische hulp, uit schaamte of omdat ze hopen dat de klachten vanzelf verdwijnen. Dit kan echter leiden tot complicaties, vooral als de zwelling te maken heeft met een infectie of een torsie (draaiing) van de teelbal, die snel medische aandacht vereist. Door alert te zijn op veranderingen in het scrotum en regelmatig zelfonderzoek te doen, kunnen problemen vroegtijdig worden aangepakt en kan onnodige angst worden voorkomen.

Epidemiologie

De epidemiologie van een gezwollen teelbal is veelzijdig en wordt beïnvloed door tal van factoren, waaronder leeftijd, geslacht, geografie, klimaat, en genetica. Dit veelvoorkomende symptoom heeft een diverse presentatie en variabele oorzaken, die per regio en bevolkingsgroep verschillen. Hier volgt een uitgebreide blik op wie, waar en waarom een gezwollen teelbal kan voorkomen.

Vóórkomen en demografische verschillen
Een gezwollen teelbal treft voornamelijk mannen en komt voor in alle leeftijdsgroepen, van jonge jongens tot oudere mannen. Onder jongere mannen (15-35 jaar) is de aandoening vaak geassocieerd met infecties, zoals epididymitis of orchitis, veroorzaakt door seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe. Bij jongens onder de 15 jaar komt een gezwollen teelbal minder vaak voor, maar als het voorkomt, is het vaak gerelateerd aan een torsio testis (teelbalverdraaiing), een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist.

Bij oudere mannen (boven de 50 jaar) worden gezwollen teelballen vaker veroorzaakt door goedaardige vergrotingen van de prostaat of secundaire infecties. Wereldwijd wordt geschat dat jaarlijks 1 op de 20 mannen een teelbal- of bijbalontsteking ontwikkelt. In Nederland melden huisartsen jaarlijks circa 2-4 gevallen per 1000 mannen met testiculaire klachten, waarvan zwelling een belangrijk symptoom is.

Kinderen versus volwassenen
Bij kinderen zijn gezwollen teelballen minder gebruikelijk maar vaak ernstiger van aard. Een torsie van de teelbal komt met name voor bij jongens tussen 12 en 18 jaar en vereist binnen enkele uren medische interventie. Bij volwassenen spelen vaak ontstekingen en trauma een rol. Bijvoorbeeld, mannen die sporten zoals wielrennen beoefenen, lopen meer risico op scrotale zwelling door trauma of langdurige druk.

Geografische en klimatologische verschillen
Regionale verschillen in incidentie zijn deels te wijten aan omgevingsfactoren en gezondheidszorgtoegang. In tropische gebieden, zoals Suriname en andere overzeese gebieden van Nederland, wordt een gezwollen teelbal vaak veroorzaakt door filariasis, een parasitaire infectie die lymfoedeem in het scrotum kan veroorzaken. In België en Nederland komt deze aandoening bijna niet voor, maar testiculaire zwellingen door bacteriële infecties worden vaker gemeld, vooral onder jongvolwassenen. In de Verenigde Staten treft testiskanker jaarlijks 1 op de 250 mannen, een aandoening die vaak gepaard gaat met zwelling.

Genetische factoren en erfelijkheid
Genetica speelt een belangrijke rol bij sommige teelbalaandoeningen die zwelling veroorzaken. Bijvoorbeeld, mannen met een familiegeschiedenis van testiskanker lopen een twee tot drie keer hogere kans om de ziekte te ontwikkelen. Syndromen zoals het Klinefelter-syndroom verhogen ook het risico op testiculaire afwijkingen, waaronder gezwollen teelballen. Daarnaast kan erfelijke aanleg voor zwakke bindweefsels, zoals bij hernia's, indirect bijdragen aan scrotale zwelling.

Cijfers en feiten

• Wereldwijd heeft 5-10% van de mannen ooit te maken met testiculaire zwelling.
• In Nederland rapporteert 1 op de 5000 mannen jaarlijks een torsio testis.
• In de tropen wordt 90% van de testiculaire zwellingen bij mannen veroorzaakt door infectieuze oorzaken zoals parasieten.
• Testiskanker heeft een piekincidentie tussen 20-40 jaar, waarbij 90% van de gevallen begint met pijnloze zwelling.

Symptomen van zwelling van het scrotum

Naast een zichtbare vergroting van de teelbal of het scrotum, kan je last krijgen van bijkomende symptomen. De symptomen die je ervaart zullen afhangen van de oorzaak van de zwelling. Symptomen die je naast een teelbalzwelling kunt ervaren, zijn:

• een bultje in de testikel
• pijn in de testikels of scrotum (de pijn kan zeurend, stekend of dof zijn en plotseling opkomen of geleidelijk)
• buikpijn
• misselijkheid en braken
• abnormale afscheiding uit de penis (penisafscheiding)
• bloed in de urine
• bloed in het sperma
• een zwaar of drukkend gevoel in het scrotum en/of de lies
• een zwelling, gevoeligheid, warmte of roodheid van de teelballen en het scrotum
• gezwollen lymfeklieren in de lies
• koorts
• koude rillingen
• pijn bij zaadlozing
• pijn bij het vrijen
• pijn bij het urineren
• pijn in het bekken (bekkenpijn), de lies (liespijn), de onderbuik en/of de lage rug
• zichtbaar vergrote aders op de huid van het scrotum

Neem contact op met je huisarts als je een van deze symptomen hebt.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van een gezwollen teelbal

Een gezwollen teelbal ontstaat door diverse onderliggende processen die de normale structuur en functie van de teelballen en omliggende weefsels verstoren. De pathofysiologie kan variëren afhankelijk van de oorzaak, maar de meeste gevallen worden verklaard door ontsteking, obstructie, trauma, infectie, of abnormale ophoping van vloeistof. Hieronder volgt een uitgebreide beschrijving van de pathofysiologie en de ontstaansmechanismen.

Ontsteking en infectie
Ontstekingsprocessen, zoals bij epididymitis (ontsteking van de bijbal) of orchitis (ontsteking van de teelbal), zijn veelvoorkomende oorzaken van zwelling. Dit gebeurt meestal als reactie op een bacteriële of virale infectie.

• Mechanisme: Pathogene micro-organismen, zoals Escherichia coli of Chlamydia trachomatis, dringen de urinewegen binnen en migreren via de zaadleider naar de bijbal en/of teelbal. Hier activeren ze het immuunsysteem, wat leidt tot een lokale ontstekingsreactie met zwelling, roodheid en pijn.
• Gevolgen: Door de ontsteking neemt de bloedtoevoer toe (hyperemie), wat resulteert in zwelling en pijn. Er kan ook vloeistofophoping optreden in de omliggende weefsels, bekend als reactief hydrocoele.

Obstructie van lymfe- of bloedafvoer
Een verstopping van de lymfevaten of bloedvaten kan zwelling veroorzaken, zoals bij varicocèle (verwijding van de aderen in de balzak) of filariasis (lymfatische obstructie door parasieten).

• Mechanisme: Bij een varicocèle wordt de bloedstroom in de aderen van de teelbal verstoord, vaak door falende kleppen in de bloedvaten. Hierdoor hoopt bloed zich op in de aderen, wat zwelling veroorzaakt.
• Filariasis: De parasiet Wuchereria bancrofti kan lymfatische obstructie veroorzaken, wat leidt tot lymfoedeem en chronische zwelling van de teelbal en scrotum.

Trauma en fysieke schade
Direct trauma aan de teelballen, bijvoorbeeld door een sportongeluk of een val, kan een acuut ontstekingsproces en zwelling veroorzaken.

• Mechanisme: Fysieke impact leidt tot weefselschade en de afgifte van ontstekingsmediatoren zoals histamine en prostaglandines. Dit resulteert in vaatverwijding, verhoogde doorlaatbaarheid van bloedvaten en zwelling.
• Gevolgen: Er kan een hematoom (bloedophoping) in het scrotum ontstaan, wat extra druk en pijn veroorzaakt.

Ophoping van vloeistof
Hydrocoele (ophoping van vloeistof in de tunica vaginalis) en spermatocele (cyste gevuld met sperma) zijn veelvoorkomende oorzaken van zwelling zonder ontsteking.

• Mechanisme: Een hydrocoele ontstaat vaak door een disbalans tussen de productie en reabsorptie van vloeistof in de tunica vaginalis, wat kan worden veroorzaakt door trauma, infectie, of zelfs zonder duidelijke aanleiding (idiopathisch).
• Gevolgen: De ophoping van vloeistof leidt tot een pijnloze, fluctuerende zwelling van de teelbal.

Torsio testis (teelbalverdraaiing)
Torsio testis is een medische noodsituatie waarbij de teelbal om zijn zaadstreng draait, wat leidt tot verminderde bloedtoevoer.

• Mechanisme: Door de draaiing wordt de bloedtoevoer naar de teelbal volledig afgesneden, wat ischemie en weefselschade veroorzaakt.
• Gevolgen: Snelle zwelling, hevige pijn, en roodheid zijn kenmerkend. Onbehandeld kan torsie leiden tot necrose van de teelbal binnen enkele uren.

Tumorvorming
Testiculaire zwelling kan ook wijzen op testiskanker, vooral bij jongere mannen tussen 15 en 35 jaar.

• Mechanisme: Kwaadaardige cellen vermenigvuldigen zich in de teelbal, wat leidt tot abnormale groei en zwelling. Dit kan pijnloos zijn in de vroege stadia.
• Gevolgen: Zwelling kan verward worden met minder ernstige oorzaken, wat de diagnose vertraagt. Testiskanker kan zich ook manifesteren met symptomen zoals een zwaar gevoel in het scrotum.

Systemische ziekten en genetica
Systemische aandoeningen zoals levercirrose of nefrotisch syndroom kunnen leiden tot zwelling door vochtretentie.

• Mechanisme: Systemische oedeemvorming door hypoalbuminemie of verstoorde lymfedrainage kan ook het scrotum en de teelballen aantasten.
• Genetische factoren: Erfelijke aandoeningen zoals familiaire testiculaire tumoren verhogen het risico op gezwollen teelballen.

Oorzaken van een gezwollen teelbal

Gezwollen testikels of zwelling van het scrotum kan voortvloeien uit een gedraaide teelbal of teelbaltorsie, wat een medische noodsituatie is. Teelbaltorsie is een aandoening waarbij de testikel in het scrotum draait, waardoor de bloedtoevoer naar de testikel wordt onderbroken. Teelbaltorsie is een noodgeval, aangezien de onderbreking van de bloedtoevoer kan leiden tot weefselsterfte van de getroffen testikel. Ontsteking van de teelbal (orchitis) of bijbalontsteking (epididymis), kunnen ook leiden tot een zwelling van de teelbal. Andere oorzaken zijn anatomische abnormaliteiten, infecties, liesbreuk en tumoren. Een hydrocèle of water(zak)breuk is een goedaardige, abnormale hoeveelheid vocht tussen bal en het vlies dat de zaadbal omgeeft. Een varicocèle is een vergroting van de aderen binnen het scrotum en omvat de testikels zelf niet. Teelbalkanker is een minder vaak voorkomende oorzaak van zwelling in de testikel. Wanneer congestief hartfalen zorgt voor vochtophoping in de onderste ledematen, kan het zo ernstig zijn dat er scrotale zwelling optreedt, hoewel de testikels zelf niet worden beïnvloed.

Opgezwollen teelbal door ontsteking

Teelbalontsteking

Teelbalontsteking of orchitis is een ontsteking van een of beide testikels. Het wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie of door het bofvirus. Bacteriële orchitis kan worden veroorzaakt door seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), in het bijzonder gonorroe of chlamydia. Bacteriële orchitis komt vaak voort uit epididymitis, een ontsteking van de bijbal of epididymis, het orgaan dat achter de teelbal in de balzak is gelegen. In dat geval heet het epididymo-orchitis. Een teelbalontsteking gaat gepaard met pijn en zwelling. Koorts, misselijkheid en braken kunnen ook optreden.

Bijbalontsteking

De bijbal of epididymis ligt direct tegen de zaadbal (teelbal of testis) aan in de balzak (scrotum). De bijbal is een langwerpig orgaantje, welke bestaat uit de afvoergangen die vanuit de teelbal komen. De bijbal is slechts enkele centimeters lang. Het kronkelige buisje bewaart en vervoert de rijpe spermacellen (spermatozoa) tot de eerstvolgende zaadlozing. Een ontsteking van de bijbal, wordt bijbalontsteking of epididymis genoemd.

De oorzaken van een bijbalontsteking kunnen variëren, afhankelijk van je leeftijd en je gedrag. Bij kinderen wordt het meestal geassocieerd met een urineweginfectie. Bij jonge, seksueel actieve mannen, is er vaak sprake van een seksueel overdraagbare aandoening (soa), overwegend chlamydia, minder vaak gonorroe, of beide. Bij oudere mannen wordt het vaak veroorzaakt door prostatitis (prostaatontsteking), doordat bacteriën de zaadleider ingaan en uiteindelijk pijn in de liezen geven, of een bijbalontsteking. Ook kan en anatomische afwijking van de urinewegen en recent urologisch onderzoek (bijvoorbeeld diagnostische katheterisatie) een verhoogd risico geven op het ontwikkelen van een bijbalontsteking.

Pijn, gevoeligheid en zwelling in de balzak welke geleidelijk aan erger worden, zijn de meest voorkomende symptomen van bijbalontsteking. De pijn in de balzak kan heviger worden als je moet poepen of bij inspanning. Andere symptomen waar je last van kunt krijgen zijn koorts en koude rillingen, vaak moeten plassen of pijn bij het plassen en/of een afscheiding uit de penis. Je kunt ook last krijgen van pijn tijdens de geslachtsgemeenschap of wanneer je klaarkomt.

Teelbalkanker

Teelbalkanker komt voor in de testikels, die zich in het scrotum bevinden, een losse zak onder de penis. De testikels produceren mannelijke geslachtshormonen en sperma voor de voortplanting.In vergelijking met andere vormen van kanker is teelbalkanker zeldzaam. Teelbalkanker is evenwel de meest voorkomende kanker bij Nederlandse mannen tussen de 15 en 35 jaar. Symptomen kunnen bestaan uit:

• Een bultje, knobbeltje of vergroting in een testikel;
• Een zwaar gevoel in het scrotum;
• Een doffe pijn in de buik of lies;
• Een plotselinge opbouw van vloeistof in het scrotum;
• Pijn of ongemak in een teelbal of het scrotum.

Als de kanker niet wordt behandeld en zich verspreidt naar andere delen van het lichaam kunnen zich verschillende andere klachten ontwikkelen:

• Gevoeligheid van de borsten;
• Rugpijn;
• Kortademigheid.

Liesbreuk

Een liesbreuk is een uitstulping van het buikvlies door een zwakke plek of opening in de buikwand. Er verschijnt dan een zwelling of bobbel op de plek van de breuk in één van de liezen. Een grote liesbreuk kan tot in de balzak komen, waarbij de breuk de teelbal van zijn plaats drukt. 's Ochtends is de breuk vaak verdwenen, maar als er druk op de buik komt te staan zal deze opnieuw de kop opsteken.

Torsio testis (teelbalverdraaiing)

Een torsio testis, teelbaltorsie, of teelbalverdraaiing, is een medische noodsituatie waarbij de teelbal om zijn zaadstreng draait. Dit belemmert de bloedtoevoer naar de teelbal en omliggende structuren. Deze aandoening is zeldzaam, maar kan leiden tot ernstige complicaties, zoals weefselsterfte van de teelbal, als het niet binnen zes uur wordt behandeld. Het is een van de meest voorkomende oorzaken van acute, eenzijdige pijn en zwelling in het scrotum bij jongens en jongvolwassen mannen.

Wat gebeurt er bij een torsio testis?
Bij een teelbalverdraaiing raakt de zaadstreng (funiculus spermaticus) verdraaid. De zaadstreng bevat bloedvaten, zenuwen en de zaadleider die de teelbal verbinden met de rest van het lichaam. Door de verdraaiing worden deze structuren afgekneld, wat leidt tot:

• Verminderde of geblokkeerde bloedtoevoer naar de teelbal.
• Zuurstoftekort in het weefsel, wat snel kan leiden tot necrose (weefselafsterving).
• Zwelling en extreme pijn in het scrotum.
• Symptomen van torsio testis
• Acute, hevige pijn in de aangedane teelbal.
• Zwelling van het scrotum, vaak aan één kant.
• Roodheid of verkleuring van de huid van het scrotum.
• Misselijkheid en braken (door de hevige pijn).
• Een afwijkende stand van de teelbal, vaak hoger gelegen of horizontaal gedraaid.
• Pijn bij aanraking van het scrotum.

Wie krijgt het?

• Torsio testis komt het meest voor bij jongens en jongvolwassen mannen, meestal tussen de leeftijd van 12 en 25 jaar.
• Het kan echter ook bij pasgeborenen of oudere mannen voorkomen, maar dit is zeldzaam.
• Een genetische aanleg, zoals een onvoldoende fixatie van de teelbal in het scrotum (bell-clapper deformity), verhoogt het risico.

Hydrocèle of water(zak)breuk

Een hydrocèle of waterzakbreuk is een ophoping van vocht in het scrotum, als gevolg waarvan een zwelling ontstaat aan één of beide zijden in de balzak. Een waterzakbreuk komt vaak voor bij pasgeborenen en verdwijnt meestal zonder behandeling tijdens het eerste levensjaar. Oudere jongens en volwassen mannen kunnen een hydrocèle ontwikkelen als gevolg van een ontsteking of trauma in de balzak.

Varicocèle of zakaderbreuk

Een varicocèle of zakaderbreuk is een verzameling van verwijde bloedvaten in het scrotum. Een varicocèle is vergelijkbaar met een spatader die in je been kan optreden. Een varicocèle wordt geassocieerd met een lage spermaproductie en verminderde spermakwaliteit, wat kan leiden tot verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid. Niet alle gevallen van een zakaderbreuk zijn van invloed op de spermaproductie. Een varicocèle kan er ook voor zorgen dat een teelballen zich niet normaal ontwikkelen of krimpen.

Spermatocèle of zaadcyste

Een spermatocèle of zaadcyste verwijst naar een abnormale holte in de bijbal, die is gevuld met dode zaadcellen. De exacte oorzaak van een zaadcyste is onbekend, maar het kan het gevolg zijn van een verstopping in een van de kanaaltjes die sperma transporteren. Een zaadcyste heeft meestal geen invloed op de vruchtbaarheid.

Zwelling van het scrotum door insectenbeet

Het ontstaan van een zwelling op het scrotum met lichte jeuk en roodheid kunnen wijzen op een insectenbeet op het scrotum. Krabben verergert de klachten.

Nierstenen

Een niersteen kan sterke pijn (flankpijn) veroorzaken die soms uitstraalt naar de lies en de balzak, wat soms gepaard kan gaan met zwelling.

Oedeem of vochtophoping in teelbal

Sommige mannen met congestief hartfalen of nierproblemen houden vocht vast in de ledematen, wat bekend staat als perifeer oedeem. Hierbij kan soms ook een vochtophoping in het scrotum ontstaan, waardoor er een zwelling ontstaat.

Trauma of letsel

Een trauma aan één of aan beide teelballen kan gepaard gaan met extreme pijn en zwelling. Een directe slag op het scrotum, bijvoorbeeld door een trap tussen de benen, veroorzaakt meestal slechts tijdelijk ernstige pijn en zwelling. Een stomp trauma als gevolg van een sportblessure, een trap of stoot of een auto-ongeluk, is vaak de oorzaak van gezwollen teelballen.

Andere oorzaken van een gezwollen teelbal

Naast de reeds genoemde oorzaken zijn er nog enkele andere aandoeningen en omstandigheden die kunnen bijdragen aan zwelling van de teelbal of het scrotum. Hier zijn aanvullende oorzaken, met een korte uitleg:

Epididymo-orchitis door tuberculose

Tuberculose (TBC) kan in zeldzame gevallen leiden tot een chronische infectie van de bijbal en de teelbal, wat resulteert in zwelling en pijn. Deze vorm van epididymo-orchitis wordt vaak pas laat herkend en komt vaker voor in gebieden met een hoge prevalentie van TBC.

Hernia testis

Een hernia testis is een uiterst zeldzame aandoening waarbij een deel van de darm door een breuk in het buikvlies in het scrotum terechtkomt. Dit kan leiden tot zwelling, pijn en soms zichtbare beweging in de zwelling wanneer de darmen peristaltische bewegingen maken.

Gangreen van Fournier (scrotaal gangreen)

Fournier-gangreen is een ernstige bacteriële infectie van het perineum en scrotum die zich snel verspreidt en weefselschade veroorzaakt. Dit kan zwelling, roodheid, extreme pijn en zelfs necrose van het scrotum en de teelballen veroorzaken. Dit is een medisch noodgeval.

Hematocele

Een hematocele ontstaat door bloedophoping in de tunica vaginalis, meestal als gevolg van een trauma of een operatie. Dit veroorzaakt zwelling die stevig aanvoelt en vaak pijnlijk is.

Lymfocele

Een lymfocele is een ophoping van lymfevocht in het scrotum, meestal als gevolg van schade aan de lymfevaten tijdens een operatie in het bekkengebied of na een infectie zoals filariasis.

Testiculaire torsie van appendix testis

De appendix testis is een klein overblijfsel van embryonaal weefsel dat zich op de bovenkant van de teelbal bevindt. In sommige gevallen kan dit weefsel draaien, wat zwelling en pijn veroorzaakt, vaak verward met een teelbaltorsie.

Chronische prostatitis

Langdurige ontsteking van de prostaat (chronische prostatitis) kan uitstralende pijn en zwelling in het scrotum veroorzaken, vooral in combinatie met urinewegklachten zoals frequent en pijnlijk plassen.

Idiopathisch scrotaal oedeem

Dit is een goedaardige en pijnloze zwelling van het scrotum bij kinderen zonder duidelijke oorzaak. Het verdwijnt meestal vanzelf zonder behandeling.

Schistosomiasis

Schistosomiasis, een parasitaire infectie die veel voorkomt in tropische gebieden, kan leiden tot zwelling van de teelballen door obstructie van lymfevaten of chronische ontsteking.

Hidradenitis suppurativa

Hidradenitis suppurativa is een chronische huidziekte die ontsteking en abcessen veroorzaakt in de apocriene zweetklieren, inclusief die in het scrotum. Dit kan leiden tot zwelling en pijn.

Vasculitis

Vasculitis, een ontsteking van de bloedvaten, kan de bloedtoevoer naar de teelballen beïnvloeden en zwelling veroorzaken, vaak in combinatie met andere systemische symptomen zoals huiduitslag of koorts.

Soa's

Naast gonorroe en chlamydia kunnen ook andere seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) zoals syfilis en HIV leiden tot teelbalzwelling, vaak in combinatie met systemische symptomen zoals koorts of een vergrote lymfeklier in de lies.

Onderzoek en diagnose

Teelbalontsteking, bijbalontsteking en andere klachten die een gezwellen teelbal kunnen veroorzaken, wordt gediagnosticeerd door het verrichten van lichamelijk onderzoek en het doornemen van je medische voorgeschiedenis en ervaren klachten. Bij vermoeden van een urineweginfectie zal urineonderzoek plaatsvinden en wanneer een soa in het spel lijkt te zijn, kan een onderzoek van de urine en/of een uitstrijkje uit je plasbuis nodig zijn. Bij mannen wordt alleen een uitstrijkje uit de plasbuis genomen als je afscheiding hebt of pijn bij het plassen. Dat uitstrijkje wordt onderzocht op gonorroe. Voor het onderzoek op chlamydia volstaat een kleine hoeveelheid urine. Aangezien de klachten van bijvoorbeeld een bijbalontsteking erg kunnen lijken een teelbaltorsie (hierbij is de teelbal in het scrotum gedraaid), kan de arts bij twijfel en echo laten uitvoeren.

Behandeling van een gezwollen teelbal

Behandeling van een gezwollen teelbal varieert en is afhankelijk van de oorzaak.

Teelbalontsteking

Medicatie kan de oorzaak van bacteriële teelbalontsteking behandelen en kan sommige symptomen van virale orchitis verlichten. Het kan enkele weken duren voordat de scrotale gevoeligheid helemaal is verdwenen.

Bijbalontsteking

Het voorschrijven van een antibioticum met zo nodig gelijktijdig pijnstilling met paracetamol (of een NSAID), is de meest aangewezen behandeling van een bijbalontsteking. Normaal gesproken neemt de pijn na een paar dagen af, maar de zwelling houdt vaak langer aan. De pijn en zwelling kunnen verder behandeld worden door kortdurende bedrust en het hoogleggen van het scrotum met een speciaal verband (een kussentje van watten). Plaatselijke koeling met koude kompressen kan ook helpen.

Als je epididymitis hebt gekregen door een soa, dan is het raadzaam om in het vervolg veilig te vrijen en onbeschermd seksueel contact (met wisselende partners) te vermijden. Een duurzame en wederzijds monogame relatie is de beste manier om soa’s te voorkomen.

Teelbalkanker

Teelbalkanker is goed behandelbaar, zelfs als de kanker zich heeft verspreid in de teelbal. Afhankelijk van het type en stadium van de kanker, kan je een van de volgende behandelingen krijgen, of een combinatie ervan:

• Chirurgie: het verwijderen van de getroffen teelbal;
• Chemotherapie;
• Radiotherapie (bestraling).

Naast de standaardopties zoals chirurgie, chemotherapie en radiotherapie, kunnen de volgende behandelingen worden overwogen bij uitgezaaide of complexe gevallen:

• Immunotherapie: Behandeling die het immuunsysteem versterkt om kankercellen aan te vallen.
• Gerichte therapieën: Medicatie die zich richt op specifieke genetische mutaties in de kankercellen.

Microscopische chirurgie: Een minimaal invasieve ingreep om de vergrote aderen af te sluiten.
Embolisatie: Via een katheter worden kleine spoeltjes geplaatst om de bloedstroom in de aangedane aderen te blokkeren.
Preventieve maatregelen na behandeling
Regelmatige controle: Bij herhaalde zwelling of pijn in het scrotum is opvolging essentieel.
Levensstijloptimalisatie: Vermijd langdurig zitten, draag ondersteunend ondergoed en zorg voor een gezond lichaamsgewicht om extra druk op het scrotum te minimaliseren.

Liesbreuk

Chirurgie is de primaire behandeling voor een liesbreuk. Het is een zeer gebruikelijke operatie en een zeer succesvolle procedure wanneer deze uitgevoerd wordt door een goed opgeleide en ervaren chirurg.

Hydrocèle of water(zak)breuk

Een waterzakbreuk is meestal niet pijnlijk of schadelijk en heeft geen behandeling nodig. Bij volwassen mannen trekt het vaak binnen zes maanden vanzelf weg. Een hydrocèle vereist alleen behandeling als het dermate groot is dat het ongemak of ontsteking veroorzaakt. Dan moet het mogelijk chirurgisch worden verwijderd.

Als een hydrocèle groot is of blijft terugkomen:

• Sclerotherapie: Een oplossing wordt in het gebied geïnjecteerd om de vochtproductie te stoppen.
• Chirurgie: Hydrocelectomie is een operatie waarbij het overtollige vocht wordt verwijderd en het gebied wordt gerepareerd.

Varicocèle of zakaderbreuk

De meeste varicocèlen ontstaan in de loop van de tijd. Gelukkig zijn ze meestal gemakkelijk te diagnosticeren en veelal is behandeling niet nodig. Als een varicocèle symptomen veroorzaakt, kan het vaak chirurgisch worden hersteld.

Als een varicocèle ernstige symptomen veroorzaakt:

• Microscopische chirurgie: Een minimaal invasieve ingreep om de vergrote aderen af te sluiten.
• Embolisatie: Via een katheter worden kleine spoeltjes geplaatst om de bloedstroom in de aangedane aderen te blokkeren.

Spermatocèle of zaadcyste

Behandeling is vaak niet nodig. Als een spermatocèle dermate groot is dat deze ongemak veroorzaakt, kan de arts een operatie voorstellen.

Insectenbeet

Bij jeuk, pijn en zwelling als gevolg van een insectenbeet, geeft een koude, natte doek verlichting. Je kunt ook antijeukmiddelen gebruiken, zoals menthol strooipoeder of een crème.

Nierstenen

Een niersteen plas je meestal binnen enkele uren tot dagen vanzelf uit, waarna de pijn weggaat. Ter verlichting van de pijn kan een pijnstiller genomen worden, zoals diclofenac.

Oedeem

Ernstig oedeem kan worden behandeld met medicijnen (plaspillen) die ervoor zorgen dat je lichaam overtollige vloeistof in de vorm van urine afvoert. Langetermijnbehandeling is meestal gericht op het behandelen van de onderliggende oorzaak van de zwelling. Als oedeem optreedt als gevolg van medicijngebruik, kan de arts je recept aanpassen of overstappen op een alternatief die geen oedeem veroorzaakt.

Teelbaltorsie (Torsio Testis)

Teelbaltorsie is een medische noodsituatie die onmiddellijke aandacht vereist. De behandeling bestaat uit:

• Spoedoperatie: Chirurgische detorsie is noodzakelijk om de bloedtoevoer naar de teelbal te herstellen. De teelbal wordt ook gefixeerd om herhaling te voorkomen.
• Manuele detorsie: In zeldzame gevallen kan een arts proberen de verdraaiing handmatig te corrigeren, maar dit is vaak een tijdelijke oplossing.
• Prognose: Als de torsie binnen 6 uur wordt behandeld, kan de teelbal vaak worden gered. Na 12 uur neemt het risico op weefselsterfte aanzienlijk toe, en na 24 uur is verwijdering van de teelbal vaak onvermijdelijk.

Trauma of letsel

Een directe klap op het scrotum kan ernstige pijn en zwelling veroorzaken:

• Eerste hulp: Plaats onmiddellijk ijs op het getroffen gebied om zwelling te verminderen.
• Medicatie: Pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen verlichting bieden.
• Ernstige gevallen: Als er sprake is van interne bloeding of een gescheurde teelbal, is chirurgische reparatie noodzakelijk.

Chronische pijn of ongemak

Bij aanhoudende pijn zonder duidelijke oorzaak kan het volgende worden overwogen:

• Fysiotherapie: Technieken zoals bekkenbodemontspanning kunnen helpen bij het verminderen van pijn.
• Pijnmanagement: Bij chronische klachten kan een specialist injecties met corticosteroïden of lokale anesthetica overwegen.

Infecties en soa’s

Bij infecties, zoals epididymitis of orchitis veroorzaakt door een soa:

• Antibiotica: Specifieke antibiotica worden voorgeschreven, afhankelijk van de veroorzaker (bijvoorbeeld chlamydia of gonorroe).
• Aanvullende maatregelen: Patiënten moeten seksuele partners informeren en samen behandeld worden om herinfectie te voorkomen.

Praktische tips en zelfzorgmaatregelen voor een gezwollen teelbal

Een gezwollen teelbal kan behoorlijk ongemakkelijk zijn en soms zelfs zorgen oproepen. Geen paniek: er zijn verschillende praktische stappen die je kunt ondernemen om de klachten te verminderen en je herstel te ondersteunen. Hier zijn tips en zelfzorgmaatregelen die écht verschil kunnen maken. En ja, er zitten een paar verrassende adviezen tussen!

Rust en ondersteuning

Misschien niet het spannendste advies, maar rust is essentieel. Beperk zware inspanningen, vooral activiteiten waarbij druk op de liesstreek komt, zoals zwaar tillen of intensief sporten. Zorg er daarnaast voor dat je ondergoed biedt wat ondersteuning. Strakke slips kunnen ongemak voorkomen en zorgen voor minder beweging van het gezwollen gebied.

👉 Extra tip: Een opgerold handdoekje of een klein kussentje onder je scrotum leggen terwijl je ligt, kan zwelling verminderen door de bloedcirculatie te verbeteren.

Koelen met beleid

Een koud kompres kan wonderen doen bij zwelling en pijn. Gebruik een schone doek of een gelpack uit de vriezer, maar wikkel deze altijd in een theedoek om directe huidcontact te vermijden. Laat het kompres maximaal 15 minuten zitten en wacht minstens een uur voordat je opnieuw koelt.

👉 Innovatieve hack: Geen gelpack? Een diepgevroren zak doperwtjes vormt zich perfect naar je lichaam en werkt net zo goed!

Let op je houding

Hoe je zit of ligt, maakt uit. Probeer je benen lichtjes omhoog te houden als je ligt. Dit helpt vochtophoping tegen te gaan en bevordert een betere bloeddoorstroming. Vermijd langdurig zitten, vooral op harde oppervlakken.

👉 Slim alternatief: Kies een stoel met een zachte zitting of gebruik een kussen met een uitsparing in het midden, speciaal ontworpen voor perineale klachten.

Hydratatie en voeding

Voldoende drinken is essentieel. Water helpt je lichaam afvalstoffen af te voeren, wat ontstekingen kan verminderen. Voeg voedingsmiddelen toe die van nature ontstekingsremmend werken, zoals vette vis (denk aan zalm of makreel), walnoten en avocado..

👉 Geheimtip: Verse gember toevoegen aan je thee kan helpen. Gember heeft ontstekingsremmende eigenschappen en een mild kalmerend effect.

Houd je hygiëne op peil

Een gezwollen teelbal kan gepaard gaan met huidirritatie. Zorg dat je het gebied schoon houdt, maar wees voorzichtig met zeep. Kies bij voorkeur voor een milde, ongeparfumeerde zeep en dep het gebied voorzichtig droog met een schone handdoek. Vermijd strakke of synthetische kleding die kan schuren of irriteren.

👉 Probeer dit: Een bad met Epsomzout kan de huid verzachten en ongemak verlichten. Zorg wel dat het water lauw is, niet heet.

Warmte als tegenhanger

Ofschoon koelen vaak effectief is, kan warmte soms ook verlichting bieden, zeker als je merkt dat de zwelling gepaard gaat met een drukkend gevoel. Gebruik een warm kompres of een flesje gevuld met warm (niet heet) water en leg dit voorzichtig tegen het pijnlijke gebied.

Kruiden als bondgenoten

Er zijn kruiden die traditioneel worden gebruikt om zwellingen te verminderen. Denk aan kamille- of calendulazalf (goudsbloem) voor plaatselijke verlichting. Deze zijn vaak te koop bij natuurwinkels en drogisten.

👉 Verrassend advies: Een kompres van afgekoelde groene thee kan helpen dankzij de antioxidanten die ontstekingen tegengaan.

Licht bewegen

Hoewel rust belangrijk is, kan lichte beweging zoals een ontspannen wandeling de bloedsomloop verbeteren en zo bijdragen aan je herstel. Vermijd echter alles wat druk uitoefent op je onderlichaam.

Wanneer naar de dokter?

Als de zwelling langer aanhoudt dan een paar dagen, steeds erger wordt, of gepaard gaat met symptomen zoals koorts, misselijkheid of hevige pijn, is het tijd om een arts te raadplegen. Een gezwollen teelbal kan namelijk verschillende oorzaken hebben, van onschuldige irritaties tot medische aandoeningen die professionele aandacht vereisen.

Prognose

De vooruitzichten voor van scrotale zwelling variëren afhankelijk van de ernst van de zwelling en de oorzaak. Een opgezwollen teelbal als gevolg van een blessure of trauma zal meestal overgaan na verloop van tijd, terwijl andere oorzaken vaak een medische behandeling vereisen. Met vroege diagnose en de juiste behandeling, zijn de vooruitzichten over het algemeen goed.

Preventie

Een gezwollen teelbal kan verschillende oorzaken hebben, waaronder infecties of verwondingen. de volgende maatregelen kunnen voorkomen dat je daar last van krijgt:

Bescherming en veiligheid

Draag beschermende kleding tijdens activiteiten of werkzaamheden die een risico op letsel aan de geslachtsorganen met zich meebrengen, zoals sporten waarbij contact met de gslachtsdelen mogelijk is.

Seksuele gezondheid

Wanneer iemand seksueel actief is met een partner die een seksueel overdraagbare aandoening heeft, bestaat er een risico op het oplopen van een soa, vooral als er geen condoom wordt gebruikt, het condoom scheurt of bij andere vormen van onveilig seksueel contact.

Hygiëne

Houd je ballen schoon en droog. Spoel ze regelmatig af met milde zeep en water, en droog het gebied grondig af na het baden of zwemmen.

Teelbalonderzoek

Zelf je teelballen onderzoeken is het makkelijkst na een warm bad of een warme douche. De balzak is dan het meest ontspannen. Voel je iets abnormaals, ga dan naar de huisarts voor verder onderzoek.

Gezonde leefstijl

Een gezonde leefstijl kan het risico op bepaalde aandoeningen die teelbalzwelling kunnen veroorzaken. Zorg voor evenwichtige voeding, voldoende lichaamsbeweging en het vermijden van roken, overmatig alcoholgebruik of drugs.

Arts raadplegen

Als je een blessure aan je geslachtsorganen hebt opgelopen of symptomen ervaart zoals pijn, zwelling of roodheid, schakel dan onmiddellijk medische hulp in.

Lees verder

• Gezwollen balzak: oorzaken zwelling van balzak of scrotum
• Hydrocèle of waterzakbreuk: symptomen, oorzaak & behandeling
• Teelbalontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Teelbalkanker: symptomen zaadbalkanker, tumoren teelballen
• Teelbaltorsie: symptomen en oorzaken van gedraaide teelbal