Teelbalontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling

Een teelbalontsteking is een ontsteking van de teelbal. Vooral mannen tussen de 14 en 35 jaar oud kunnen een teelbalontsteking krijgen. Vaak ligt er een seksueel overdraagbare aandoening aan ten grondslag (vaak chlamydia), maar dat is lang niet altijd het geval. Bij mannen boven de 35 jaar is er meestal sprake van een niet-venerische infectie. Behandeling van een teelbalontsteking hangt af van de oorzaak. Bacteriële teelbalontsteking wordt behandeld met een antibioticum. Daarnaast is bedrust aan te bevelen en pijnstilling kan de pijn verlichten. Het risico op ontstoken teelballen kun je verkleinen door je in te enten tegen de bof en door veilig te vrijen.

• Wat is een teelbalontsteking?
• Oorzaak van een teelbalontsteking
• Ziekteverwekkers
• Bijbalontsteking
• Risicofactoren ontstoken teelbal
• Symptomen van een teelbalontsteking
• Verschijnselen
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en anamnese
• Soa-test
• Urineonderzoek
• Echografie
• Nucleaire scan van de testikels
• Volledig bloedonderzoek
• Behandeling van een teelbalontsteking
• Algemene maatregelen
• Antibiotica
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is een teelbalontsteking?

Een teelbalontsteking of orchitis is een ontsteking van de teelbal. Een teelbalontsteking ontstaat vaak aan één kant, maar kan zich ook in beide teelballen manifesteren. Het kan door zowel virussen als bacteriën worden veroorzaakt. Een bacteriële teelbalontsteking is vaak het gevolg van een ontsteking van de bijbal. Bijbalontsteking wordt 'epididymitis' genoemd en een ontsteking van zowel de teelbal als de bijbal noemt men 'epididymo-orchitis'.

Oorzaak van een teelbalontsteking

Ziekteverwekkers

Een teelbalontsteking kan het gevolg zijn van het virus dat bof veroorzaakt. Bij bij ten minste 25 procent van de postpuberale mannen met bof komt teelbalontsteking voor, vaak een eenzijdige teelbalontsteking. Andere oorzaken van teelbalontsteking zijn bacteriën, zoals Escherichia coli, Staphylococcus, en Streptococcus, maar ook bacteriën die seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), veroorzaken, zoals gonorroe, chlamydia en syfilis, kunnen teelbalontsteking veroorzaken. Globaal kan op basis van leeftijd onderscheid gemaakt worden. Bij mannen onder de 35 jaar is vaak sprake van een een teelbalontsteking ten gevolge van een venerische infectie (vaak chlamydia) en boven de 35 jaar is er meestal sprake van een niet-venerische infectie, waarbij de boosdoener vaak de Escherichia Coli bacterie is.

Bijbalontsteking

Niet zelden is bacteriële orchitis het gevolg van epididymitis, een ontsteking van de bijbal. De bijbal ligt tegen de teelbal aan. In de bijbal worden de zaadcellen worden opgeslagen. Teelbalontsteking kan ook ontstaan als complicatie na een prostaatontsteking (prostatitis).

Risicofactoren ontstoken teelbal

Risicofactoren voor seksueel overdraagbare teelbalontsteking is:

• de aanwezigheid van chlamydia, gonorroe of een andere soa;
• een sekspartner met een soa;
• meerdere seksuele partners; en
• onveilig vrijen.

Risicofactoren voor een teelbalontsteking die niet het gevolg is van een soa, zijn onder meer:

• aangeboren urinewegproblemen;
• een langdurig gebruik van een Foley-katheter (verblijfskatheter met ballon, die via de plasbuis in de blaas wordt ingebracht);
• niet gevaccineerd tegen bof;
• terugkerende urineweginfecties;
• ouder zijn dan 45 jaar;
• operatieve ingreep aan de urinewegen.

Symptomen van een teelbalontsteking

Verschijnselen

Typisch aan teelbalontsteking is het vrij acuut ontstaan van scrotale pijn en zwelling, waarbij de pijn zich kan uitstralen naar de lies. Dit gaat gepaard met klachten passend bij een lage urineweginfectie en mogelijk koorts.

Typische kenmerken van een ontstoken teelbal zijn:

• hevige pijn in de teelbal, die kan uitstralen naar de lies, de onderbuik en de onderrug;
• pijn in de lies;
• een gezwollen, gevoelige teelbal;
• roodheid van het testikel vanwege de toegenomen bloedtoevoer naar het gebied;
• de gezwollen testikel kan zwaar aanvoelen;
• de teelbal kan warm aanvoelen door de ontstekingsreactie in het weefsel;
• bij aanraking of druk kan de teelbal pijnlijk en gevoelig zijn;
• soms kan de ontstoken teelbal van vorm veranderen, waardoor deze onregelmatig of ongelijk lijkt ten opzichte van de andere teelbal;
• gevoelige, gezwollen liesstreek aan de getroffen kant (gezwollen lymfeklieren);
• mogelijk bloed in sperma;
• afscheiding uit de penis;
• (hoge) koorts;
• koude rillingen;
• misselijkheid en braken;
• pijn tijdens het plassen (of een branderig gevoel na het plassen);
• pijn tijdens de stoelgang;
• pijn tijdens de geslachtsgemeenschap;
• algehele malaise;
• hoofdpijn;
• pijn bij het plassen;
• pijn bij het vrijen of ejaculatie (zaadlozing, 'klaarkomen');
• spierpijn; en
• vermoeidheid.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Het is verstandig je huisarts te raadplegen bij pijn of zwelling in de balzak, vooral als de pijn acuut opkomt. Er zijn een aantal aandoeningen waarbij de teelbal pijn kan doen en in sommige situaties is direct medisch ingrijpen vereist. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een teelbaltorsie, een draaiing van de teelbal wat voor hevige pijn zorgt. Je huisarts kan de juiste diagnose stellen.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en anamnese

De huisarts neemt je medische voorgeschiedenis in ogenschouw, stelt je vragen over je klachten en doet vervolgens een lichamelijk onderzoek en een prostaatonderzoek. De arts onderzoekt of e sprake is van vergrote lymfeklieren in de lies en een vergrote testikel aan de aangedane zijde. De arts kan ook een rectaal onderzoek uitvoeren om te controleren op prostaatvergroting of gevoeligheid.

Daarna kan de arts zo nodig de volgend onderzoeken adviseren:

Soa-test

Met een wattenstaafje wordt vocht uit de plasbuis afgenomen. Dit kan nodig zijn als je afscheiding hebt uit de penis of pijn bij het plassen, hetgeen kan wijzen op een soa. Dat uitstrijkje wordt onderzocht op gonorroe en chlamydia.

Urineonderzoek

Een urinemonster wordt onderzocht op afwijkingen in het uiterlijk, de concentratie of de samenstelling.

Echografie

Dit beeldvormend onderzoek kan worden gebruikt om een teelbaltorsie uit te sluiten. Een Doppler onderzoek kan deel uitmaken van een echografisch onderzoek. Hierbij wordt de bloedpassage in de bloedvaten in de teelbal en in zijn omgevende structuren zichtbaar gemaakt, op basis waarvan bepaald kan worden of de bloedtoevoer naar je testikels lager is dan normaal (wat bij een teelbaltorsie het geval is) of hoger dan normaal, wat helpt om de diagnose van orchitis te bevestigen.

Nucleaire scan van de testikels

Een radioactieve tracer wordt in je bloedbaan aangebracht. De scanner brengt vervolgens de bloedstroom naar je testikels in beeld. Hiermee kan een eventuele torsie in beeld gebracht worden.

Volledig bloedonderzoek

Tot slot kan bloedonderzoek worden verricht.

Behandeling van een teelbalontsteking

Voor een adequate behandeling is het allereerst van belang dat de oorzaak van de teelbalontsteking achterhaald wordt. Met een urineonderzoek kan de arts achterhalen welke bacterie of virus de teelbalontsteking heeft veroorzaakt. De behandeling hangt af van de oorzaak.

Algemene maatregelen

Algemene maatregelen om pijn en zwelling tegen te gaan bestaan uit:

• bedrust;
• met een kussentje van watten het scrotum hoger brengen;
• ijskompressen aanbrengen;
• pijn kan desgewenst verlicht worden met pijnstillers als paracetamol.

Antibiotica

Bacteriële teelbalontsteking wordt behandeld met een antibioticum. Als er een soa in het spel is, dan zullen je (vroegere) seksuele partner(s) tot in ieder geval een halfjaar terug op de hoogte moeten worden gebracht dat je een soa hebt. Zij kunnen zich vervolgens laten onderzoeken, ook als ze geen klachten hebben want een soa verloopt vaak symptoomloos, zeker chlamydia en dan vooral bij vrouwen. Virale teelbalontsteking kan uiteraard niet behandeld worden met antibiotica, aangezien een antibioticum alleen tegen bacteriën werkt. Wel kunnen de klachten verlicht worden met pijnstillers en bovenvermelde maatregelen.

Prognose

Over het algemeen zullen de meeste gevallen van virale teelbalontsteking en met een antibioticum behandelde bacteriële teelbalontsteking zonder complicaties genezen.

Complicaties

Complicaties van teelbalontsteking kunnen bestaan uit:

• testisatrofie: een teelbalontsteking kan uiteindelijk de getroffen teelbal doen krimpen
• scrotaal abces: het geïnfecteerde weefsel vult zich met pus
• herhaalde epididymitis of bijbalontsteking: een teelbalontsteking kan leiden tot terugkerende episodes van epididymitis
• onvruchtbaarheid: soms kan orchitis onvruchtbaarheid of ontoereikende testosteronproductie veroorzaken (hypogonadisme), maar de kans op onvruchtbaarheid en hypogonadisme is klein als er slechts één teelbal is getroffen.

Preventie

Het risico op orchitis kun je verkleinen door onder de volgende maatregelen:

• Zorg dat je ingeënt bent tegen bof, de meest voorkomende oorzaak van virale orchitis;
• Altijd veilig vrijen, hetgeen beschermt tegen soa's die bacteriële orchitis kunnen veroorzaken.

Lees verder

• Teelbalkanker: symptomen zaadbalkanker, tumoren teelballen
• Bijbalontsteking en teelbalontsteking: symptomen en oorzaak
• Pijn aan teelbal: oorzaken pijn aan zaadbal (lies/onderrug)
• Teelbaltorsie: symptomen en oorzaken van gedraaide teelbal
• Penis: aandoeningen, (pijn + jeuk) klachten en afwijkingen