Penis: aandoeningen, (pijn + jeuk) klachten en afwijkingen

De mannelijke genitaliën, bestaande uit de penis (piemel), teelballen (zaadballen, testes) en scrotum (balzak), bevinden zich grotendeels buiten de buikholte. In dit artikel behandelen we diverse aandoeningen en afwijkingen van de penis, waarbij we ingaan op de symptomen, oorzaken en behandelingen. De besproken aandoeningen zijn onder meer fimosis, balanitis, priapisme, de ziekte van Peyronie en peniskanker. Ons doel is om een helder inzicht te bieden in deze aandoeningen, zodat jongens en mannen beter geïnformeerd zijn over hun gezondheid en de mogelijke stappen die zij kunnen ondernemen bij klachten aan hun penis, zoals pijn, jeuk en uitslag.

• Info over de penis
• Schacht van de penis
• Voorhuid
• Eikel of glanspenis
• Toompje
• Plasgaatje
• Balzak en ballen
• Zaadleider en zaadblaasje
• Epidemiologie van penisaandoeningen
• Alarmsymptomen
• Fimosis: te nauwe voorhuid - voorhuidvernauwing
• Balanitis: ontsteking van de eikel en de voorhuid
• Priapisme: langdurig aanhoudende en pijnlijke erectie, ook in niet seksueel-opgewonden toestand
• De ziekte van peyronie (induratio penis plastica): abnormale afwijking aan de vorm van de penis
• Peniskanker: kanker aan de penis
• Verwonding van de penis: penisbreuk, penisamputatie, letsel
• Penisfractuur of penisbreuk
• Gedeeltelijke of volledige amputatie van de penis
• Penetrerend letsel
• Weke delen letsel
• Lichen nitidus: kleine roze of huidkleurige bultjes op de eikel of schacht van de penis
• Pearly penile papules (parelketting)
• Talgkliercyste op de penis
• Candida albicans infectie
• Waterwratjes op de penis
• Angiokeratomen op de scrotumhuid of de schacht van de penis
• Ziekte van Fox-Fordyce
• Plekjes van Fordyce
• Begraven penis
• Hypospadie en epispadie: wanneer de plasbuis anders uitkomt
• Hoe ontstaat het?
• Behandeling en perspectief
• Parafimosis: als de voorhuid vastzit
• Hoe herken je het?
• Behandeling en preventie
• Penisvenentrombose (Ziekte van Mondor): een zeldzame boosdoener
• Hoe ontstaat het?
• Behandeling en herstel
• Condylomata acuminata: genitale wratten
• Hoe herken je het?
• Behandeling en preventie
• Carcinoma in situ (CIS): een vroege waarschuwing
• Hoe ontwikkelt het zich?
• Behandeling en vooruitzichten
• Carcinoma in situ (CIS) van de penis: een vroeg waarschuwingssignaal
• Hoe herken je het?
• Behandeling en prognose
• Phallodynie: onverklaarbare pijn in de penis
• Wat veroorzaakt het?
• Behandeling en herstel
• Meatusstenose: een vernauwde uitgang van de plasbuis
• Hoe herken je het?
• Behandeling en vooruitzichten
• Ziekte van Zoon: plasmacelbalanitis
• Hoe herken je het?
• Behandeling en preventie
• Posthitis: ontsteking van de voorhuid
• Hoe ontstaat het?
• Behandeling en herstel
• Penoscrotale webbing: als de huid vastzit
• Hoe herken je het?
• Behandeling en vooruitzichten
• Congenitale kromstand van de penis
• Hoe ontstaat het?
• Behandeling en herstel
• Penislymfoedeem: wanneer de penis opzwelt
• Hoe herken je het?
• Behandeling en preventie

Info over de penis

De penis bestaat uit verschillende delen met elk hun eigen functies en kenmerken. Hieronder vind je in vogelvlucht een overzicht van deze delen:

Schacht van de penis

• Schacht: Het grootste deel van de penis, dat loopt van de onderkant van de buik tot aan de rand van de eikel.
• Een slappe penis is tussen de 6 en 13 centimeter lang.
• De grootte van de penis kan variëren door verschillende factoren zoals emotionele toestand, temperatuur en wat je draagt.
• De schacht en eikel kunnen groter en harder worden bij seksuele opwinding, wat leidt tot een erectie.

Voorhuid

• Voorhuid: Een stuk losse huid dat de eikel bedekt.
• Bij een erectie schuift de voorhuid naar achteren en ligt de eikel bloot.
• De voorhuid komt bij de meeste jongens vanzelf los rond de leeftijd van 4 tot 10 jaar.
• Sommige mannen hebben een besneden penis waarbij een deel van de voorhuid is weggehaald, of een korte voorhuid waardoor de eikel bloot ligt.

Eikel of glanspenis

• Eikel: Het topje van de penis.
• Zeer gevoelig, vooral bij seksuele stimulatie.
• Bij besneden mannen of mannen met een korte voorhuid is de eikel minder gevoelig, maar de seksuele ervaring blijft doorgaans hetzelfde.
• Tijdens een erectie wordt de eikel extra gevoelig, wat kan leiden tot een orgasme bij aanraking.

Toompje

• Toompje: Een stukje huid dat de voorhuid met de eikel verbindt.
• Gevoelig voor aanraking.
• Bij sommige mannen kan een kort toompje problemen veroorzaken, zoals pijn bij een erectie of scheuren tijdens seks.

Plasgaatje

• Plasgaatje: Bevindt zich op de top van de eikel en dient als uitgang voor urine en sperma.

Balzak en ballen

• Balzak (scrotum): Hangt achter de penis en bevat de teelballen en bijballen.
• De grootte en vorm van de balzak kunnen verschillen per man.
• De balzak past zich aan de temperatuur aan om een optimale temperatuur voor het zaad te behouden.
• Teelballen: Produceren zaad en mannelijke hormonen.
• Bijballen: Kronkelige buisjes achter de teelballen waar zaad wordt bewaard.

Zaadleider en zaadblaasje

• Zaadleiders: Buisjes die het zaad van de bijballen naar de zaadblaasjes vervoeren.
• Zaadblaasjes: Bevinden zich bij de prostaat en bevatten vocht waarin het zaad kan 'zwemmen'.
• Er zijn twee zaadleiders en twee zaadblaasjes, net zoals er twee teelballen zijn.

Epidemiologie van penisaandoeningen

Voorkomen en verdeling naar leeftijd en geslacht
Hoewel penisaandoeningen exclusief mannen treffen, kunnen ze indirect ook invloed hebben op partners of relaties. De prevalentie verschilt sterk per aandoening. Fimosis komt bijvoorbeeld vooral voor bij jonge jongens (circa 10% onder de 5 jaar) en neemt af naarmate de voorhuid losser wordt bij het ouder worden. Peniskanker, een zeldzame maar ernstige aandoening, treft voornamelijk mannen boven de 60 jaar, met een geschatte incidentie van 1 per 100.000 in Europa.
Bij kinderen zijn aangeboren aandoeningen zoals hypospadie het meest voorkomend, met een prevalentie van 1 op 250 geboorten wereldwijd. Bij volwassenen nemen verwondingen, infecties en goedaardige afwijkingen zoals pearly penile papules of talgkliercysten de overhand.

Klimaat en leefstijl: impact op penisaandoeningen
Klimaat speelt een belangrijke rol bij bepaalde aandoeningen. In warme, vochtige gebieden zijn schimmelinfecties zoals tinea cruris (liesschimmel) en balanitis veelvoorkomend, mede door de combinatie van hitte en slechte ventilatie van de intieme regio. Mannen die in tropische gebieden wonen, hebben ook een verhoogd risico op infecties zoals lymfogranuloma venereum (door Chlamydia trachomatis).

Leefstijl is eveneens cruciaal: roken en slechte hygiëne verhogen het risico op peniskanker. In gebieden waar besnijdenis gebruikelijk is, zoals in delen van Afrika en het Midden-Oosten, zijn aandoeningen zoals fimosis of balanitis zeldzamer, terwijl ze in Europa en Noord-Amerika vaker voorkomen.

Genetica en erfelijke invloeden
Genetische factoren spelen een belangrijke rol in de epidemiologie van penisaandoeningen. Aangeboren afwijkingen zoals hypospadie en epispadie hebben een genetische component, waarbij kinderen van een vader met hypospadie een 20% verhoogd risico hebben op dezelfde aandoening. Bij aandoeningen zoals sikkelcelziekte, geassocieerd met priapisme, wordt een sterke genetische band gevonden, vooral bij mensen van Afrikaanse afkomst. Hemoglobine S (HbS)-dragerschap speelt hierbij een sleutelrol.

Regionale verschillen: Nederland, België en daarbuiten
In Nederland en België zijn aandoeningen zoals balanitis, vaak veroorzaakt door slechte hygiëne of diabetes, goed voor een aanzienlijk deel van de urologische consultaties. In de Nederlandse overzeese gebieden, zoals Aruba en Curaçao, komen tropische infecties zoals schistosomiasis vaker voor, wat kan leiden tot zeldzame genitale manifestaties.

Wereldwijd is peniskanker het meest prevalent in ontwikkelingslanden zoals India en delen van Afrika, waar het voorkomt bij 10-20 mannen per 100.000. In Europa en Noord-Amerika is de incidentie lager dankzij betere hygiëne en screening. Pearly penile papules zijn universeel en treffen tot 20% van de mannen wereldwijd, zonder voorkeur voor geografische of etnische groepen.

Cijfers en voorbeelden

• In Nederland wordt hypospadie bij 400 jongens per jaar vastgesteld, terwijl balanitis verantwoordelijk is voor ongeveer 5% van de huisartsbezoeken door mannen.
• Priapisme komt wereldwijd jaarlijks voor bij 0,73 mannen per 100.000, met hogere percentages in regio’s met sikkelcelziekte (tot 50%).
• In België ligt de incidentie van peniskanker rond de 1,3 per 100.000 mannen, iets hoger dan in Nederland (0,9 per 100.000).
• Een typisch voorbeeld: een 65-jarige man in een warm land als India met een voorgeschiedenis van slechte hygiëne en roken ontwikkelt peniskanker. Een andere man in België met een genetische aanleg en diabetes zoekt hulp voor terugkerende balanitis, wat leidt tot een ontdekking van hypospadie als onderliggende factor.

Alarmsymptomen

Raadpleeg zo snel mogelijk je huisarts bij de volgende symptomen:

• veranderingen in de manier waarop je ejaculeert
• bloeden tijdens plassen of ejaculatie
• bloed in sperma
• wratten, bultjes, laesies of uitslag op je penis of in je genitale gebied
• een ernstig gebogen penis of kromming die pijn veroorzaakt of interfereert met seksuele activiteit
• een branderig gevoel wanneer je plast
• afscheiding uit je penis
• ernstige pijn na trauma aan je penis
• abrupte toename van seksueel verlangen, vooral bij oudere mannen
• aanzienlijke vermindering van seksueel verlangen

Fimosis: te nauwe voorhuid - voorhuidvernauwing

Bij fimosis kan de voorhuid niet over de eikel van de penis. Iemand met deze aandoening slaagt er niet in zijn voorhuid over de kop van de penis te schuiven, met als gevolg dat de eikel niet goed gereinigd kan worden wat weer tot ontstekingen kan leiden (zie Balanitis). 96% van de pasgeboren jongens heeft een niet terug te trekken voorhuid, maar na een jaar kunnen de bij de meeste jongetjes de huid al worden teruggeschoven.

Volgens de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) is er sprake van fimosis "bij onvermogen om de voorhuid terug te trekken met balanitis of meatusstenose als gevolg".(1) Balanitis is een (etterende) ontsteking van de voorhuid doordat het smeer van de klieren rond de eikel (smegma) niet weg kan. Bij een meatusstenose is de uitwendige opening van de urethra vernauwd, dat is de plasbuis die de urine uit de blaas afvoert en bij de man eindigt die aan de kop van de penis.

De symptomen en kenmerken van de aandoening zijn:

• een zwakke urinestraal (plasstraal);
• geleidelijk opbollen van de voorhuid tijdens het urineren (plassen);
• een naar gevoel bij de erectie, een pijnlijke erectie.

Jongens onder de vijf jaar hoeven normaliter niet behandeld te worden. De aandoening gaat vaak vanzelf over, het is van voorbijgaande aard. De vernauwing komt vaak aan het licht in de pubertijd, als het tot pijnklachten en irritatie leidt. De arts kan dan circumcisie (besnijdenis) adviseren: het operatief verwijderen van de voorhuid. Dit is een relatief eenvoudige ingreep zonder schadelijke gevolgen.

Balanitis: ontsteking van de eikel en de voorhuid

Balanitis is een etterige, jeukende, branderige, pijnlijke en gevoelige ontsteking van de eikel en voorhuid. De aandoening kan het gevolg zijn van een bacteriële infectie, een allergische reactie, een seksueel oevrdraagbare aandoening (SOA), of een schimmelinfectie: Candidiasis, dat is een schimmelinfectie veroorzaakt door de schimmel Candida albicans. Mannen met diabetes mellitus (suikerziekte) hebben meer kans op balanitis, aangezien hun urine een hoog glucose-gehalte heeft - dit stimuleert de groei van micro-organismen.

De behandeling van balanitis is afhankelijk van de oorzaak. Bij een bacteriële infectie wordt een antibiotica voorgeschreven en als balanitis wordt veroorzaakt door fimosis, dan zal besnijdenis worden aangeraden. Als een SOA ten grondslag ligt aan de ziekte, dan zal de SOA bestreden moeten worden.

Priapisme: langdurig aanhoudende en pijnlijke erectie, ook in niet seksueel-opgewonden toestand

Priapisme is een langdurige (zes uur of langer) en vaak pijnlijke erectie die zonder seksuele stimulatie en seksuele opwinding ontstaat. Het ontstaat doordat het bloed niet uit de stijve penis weg kan, waarbij het risico bestaat dat de zwellichamen van de penis schade oplopen.

Priapisme ontstaat door een verminderde afvoer van het bloed via de aders of een verhoogde aanvoer van het bloed via de slagaders. Er kunnen vele oorzaken aan ten grondslag liggen, onder andere letsel aan de zenuwen die het bloedtoevoer naar de penis regelen door bloedziekten, leukemie, sikkelcelanemie. Soms kan langdurige geslachtsgemeenschap of seks ook de oorzaak zijn. Ook kan de aandoening optreden als bijwerking van sommige medicijnen. Maar ook bepaalde drugs zoals cocaïne of cannabis kunnen priapisme veroorzaken.

In de meeste gevallen zal de aandoening verholpen worden door bloed met een spuit uit het erectiele weefsel van de penis te halen. In ernstige gevallen wordt een operatie uitgevoerd om de aandoening te verhelpen.

De ziekte van peyronie (induratio penis plastica): abnormale afwijking aan de vorm van de penis

Bij het stijf worden van de penis trekt deze in horizontale of verticale richting krom. Dit is een verworven aandoening waarbij er sprake is van een ontstekingsreactie die uiteindelijk stilvalt en een verharding met littekenvorming in de wand van de zwellichamen tot gevolg heeft. Door deze harde knobbels of knobbeltjes in de wand van de zwellichamen, ook wel plaques genoemd, treedt er een kromstand op van de penis in geërecteerde toestand. Let op: de normale, lichte kromming van de penis valt er niet onder.

De symptomen zijn:

• kromming van de penis in horizontale of verticale richting tijdens de erectie;
• pijn in de penis tijdens de erectie;
• een verdikking in een gedeelte van de penis, dat als de penis slap is aanvoelt als een harde knobbel.

Vaak is er geen oorzaak aan te wijzen, ofschoon letsel aan de penis een risicofactor is. Soms herstelt de aandoening zich vanzelf. De behandeling bestaat vaak uit een chirurgische ingreep. Klik hier voor meer informatie.

Peniskanker: kanker aan de penis

Peniskanker is een uiterst zeldzame ziekte in Nederland en het doet zich vrijwel uitsluitend voor bij onbesneden mannen. Een risicofactor is de hierboven besproken aandoening fimosis. Daarnaast is roken een risicofactor en infectie met het humane papilloma virus (HPV), dat genitale wratten veroorzaakt, verhoogt het risico ook.

Bepaalde factoren verhogen het risico van een persoon op een HPV-infectie, zoals:

• op jonge leeftijd beginnen met seks;
• veel wisselende seksuele contacten;
• seks met een partner die veel seksuele contacten heeft (gehad);
• onveilige seks;
• anale seksuele geslachtsgemeenschap;
• verlaagde immuniteit, door bijvoorbeeld HIV-infectie (humaan immuundeficiëntievirus).

De tumor dient zich vaak aan op de eikel en ziet eruit als een wratachtige bobbel of zweer. In sommige gevallen komt er bloed uit of een onwelriekende afscheiding. Het is een langzaam groeiende kankersoort. Het kan zich uitbreiden naar de lymfeklieren in de liezen.

De klachten en symptomen zijn:

• zichtbare en voelbare afwijking - een zere plek op de penis;
• afscheiding.

Een tumor op de penis zal vaak operatief verwijderd moeten worden of chemotherapie/radiotherapie, of een combinatie van deze behandelingen. Indien het plaatselijke verwijderen van de tumor (een penissparende behandeling) niet afdoende is, dan zal een gedeeltelijke of totale amputatie van de penis plaatsvinden. En als een operatie niet meer mogelijk is, zal chemotherapie en /of radiotherapie worden toegepast.

Verwonding van de penis: penisbreuk, penisamputatie, letsel

Op verschillende manieren kan de penis letsel oplopen. De penis kan tussen de ritssluiting van een broek terechtkomen, verwond raken door een ongeval of misdrijf of breken tijdens de coïtus (seksuele gemeenschap). Een snee in de penis geneest zonder behandeling. Bij een infectie kan een antibioticum worden voorgeschreven.

Penisfractuur of penisbreuk

Een breuk in de penis als gevolg van geforceerd ombuigen van een penis in opgerichte toestand is relatief zeldzaam. Een penisbreuk vereist echter direct medisch ingrijpen.

Gedeeltelijke of volledige amputatie van de penis

De penis kan ook gedeeltelijk of volledig van het lichaam worden gescheiden. Bij een complete amputatie zijn beide corpora cavernosa (zwellichamen) en de plasbuis van elkaar gescheiden. Dit fenomeen komt zelden voor.

Penetrerend letsel

Penetrerend letsel is het resultaat van ballistische wapens, granaatscherven, schotwonden of snij- of steekverwondingen aan de penis. Penetrerende letsels komen vooral voor in oorlogstijd en komen minder vaak voor in de civiele geneeskunde.

Weke delen letsel

Bij weke delen letsel zijn de corpora cavernosa niet betrokken. Weke delen letsel kan ontstaan door meerdere factoren, waaronder het bekneld raken tussen een rits, infecties, brandwonden, schaafwonden, bijtwonden van mens of dier en verwondingen waarbij machines betrokken zijn.

Lichen nitidus: kleine roze of huidkleurige bultjes op de eikel of schacht van de penis

Lichen nitidus is een zeldzame huidaandoening, die vooral voorkomt bij kinderen en jongvolwassenen. Lichen nitidus kenmerkt zich door roze tot huidkleurige, groepsgewijze,1-2 mm grote verhevenheden, verspreid over de huid. Voorkeurslocaties zijn borst, buik, armen, geslachtsdelen en dan vooral op de eikel of de schacht van de penis. Lichen nitidus is een goedaardige aandoening die geen complicaties geeft. In de meeste gevallen verdwijnt de aandoening binnen één of meerdere jaren. Behandeling is daarom niet noodzakelijk. Eventuele jeuk kan bestreden worden met een milde corticosteroïdcrème.

Pearly penile papules (parelketting)

Pearly penile papules, ook wel parelketting genoemd, zijn frequent voorkomende goedaardige en fysiologisch normale kleine slijmvliesbultjes aan de penis, om precies te zijn tussen de eikel of glanspenis en de penisschacht. De vleeskleurige of witte puntjes of bultjes op deeikel veroorzaken soms grote onrust bij jongens en mannen. Vaak verschijnen ze voor het eerst als ze tiener of twintiger zijn en dan worden ze nogal eens aangezien voor een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Pearly penile papules worden beschouwd als een normaal fysiologisch verschijnsel, een goedaardige variant van de normale mannelijke anatomie. Het is niet besmettelijk; ze worden dan ook niet opgelopen of verspreid via seksueel contact.

Talgkliercyste op de penis

Een talkliercyste is een onderhuids knobbeltje dat ontstaat wanneer een haarzakje verstopt raakt. Het is in feite een holte waarin zich dode huidcellen, talg en zweet ophoopt. Gewoonlijk verschijnt een talgkliercyste op behaarde delen van het lichaam, zoals hoofd, nek, oksels of op de rug en schouders. Bij mannen manifesteren ze zich ook vaak op de borst en op het scrotum, en soms kunnen ze ook op de penis voorkomen.

Candida albicans infectie

Candida albicans is een gistachtige schimmel die van nature aanwezig is in en op het menselijk lichaam. Deze gist gedijt goed in een warme en vochtige omgeving. Na geslachtsgemeenschap met een vrouw met vaginale Candida, kan een man een Candida-infectie aan de penis ontwikkelen.

Waterwratjes op de penis

Waterwratten is een veelvoorkomende aandoening, die vooral bij kinderen jonger dan 5 jaar voorkomt. Ze verschijnen vaak als kleine huidkleurige bolvormige pukkeltjes op het lichaam. Ze kunnen ook op de penis voorkomen.

Angiokeratomen op de scrotumhuid of de schacht van de penis

Angiokeratomen zijn rood-paarse gezwelletjes, die uitgaan van de bloedvaatjes van meestal de scrotumhuid of de schacht van de penis. De bultjes zijn in feite kluwen van hele kleine bloedvaatjes. Het is niet bekend waardoor deze huidafwijkingen ontstaan. De huidlaesies variëren in grootte van een speldenknop tot enkele millimeters in doorsnede en verbleken niet onder druk. Ze zijn goedaardig en behandeling is in principe niet nodig, aangezien het volkomen onschuldige huidafwijkingen zijn.

Ziekte van Fox-Fordyce

De ziekte van Fox-Fordyce is een zeldzame chronische huidaandoening, die vooral gezien wordt bij vrouwen tussen de 13 en 35 jaar, maar mannen kunnen er ook last van krijgen. Er ontstaan bij deze aandoening kleine bobbeltjes, die soms kunnen jeuken, op plekken waar zich apocriene zweetklieren bevinden, zoals de oksels, maar ook in de liezen en het schaamgebied. Deze huidafwijkingen ontstaat door afsluiting van de apocriene zweetklieren.

Plekjes van Fordyce

Witte bultjes op je penis of schaamlippen, kunnen talgklieren zijn. Op de penis zijn veel talgklieren aanwezig die vooral in de puberteit actief worden, wat zich uit in geelachtige of wittige bultjes op de penisschacht of op de balzak. Ze kunnen bij meisjes en vrouwen ook voorkomen aan de binnenzijde van de kleine schaamlippen, zichtbaar als kleine, witte of gelige doorschemerende puntjes. Ze worden 'plekjes van Fordyce' genoemd. De naam komt van de arts die deze conditie voor de eerste keer beschreven heeft. Deze verhevenheden op je geslachtsdeel zijn volkomen onschuldig en komen vooral tijdens de puberteit veel voor onder invloed van sekshormonen.

Begraven penis

Een begraven penis is een penis die niet zichtbaar is buiten het lichaam van de man. Een begraven penis duidt op een penis die bedekt is door overtollige huid in de schaamstreek of scrotum of de penis is bijna in zijn geheel begraven tussen buikvet. Een begraven penis is een penis die niet buiten het lichaam steekt. Er is een opening waar de penis normaal uit zou hangen, en de glanspenis kan zichtbaar zijn, maar er is geen penisschacht buiten het lichaam. Een begraven penis is niet een fenomeen dat plotseling plaatsvindt, maar er gaat langere tijd overheen en het kan het gevolg zijn van verschillende factoren. De meest voorkomende oorzaak van een begraven penis is obesitas. Bij (morbide) obesitas komt een deel van de schacht in het lichaam terecht. In extreme gevallen kan de gehele penisschacht worden begraven.

Hypospadie en epispadie: wanneer de plasbuis anders uitkomt

Hypospadie en epispadie zijn aangeboren afwijkingen waarbij de uitgang van de plasbuis niet op de top van de penis zit, maar elders. Bij hypospadie bevindt de plasbuis zich aan de onderkant van de penis, variërend van net onder de eikel tot bij het scrotum. Bij epispadie zit de plasbuis juist aan de bovenkant van de penis, wat zeldzamer is. Beide aandoeningen kunnen problemen veroorzaken bij plassen, voortplanting en cosmetische acceptatie.

Hoe ontstaat het?

Deze afwijkingen ontstaan tijdens de embryonale ontwikkeling, vaak door genetische factoren of blootstelling aan hormonen in de baarmoeder. Bij jongens met hypospadie kan de voorhuid vaak onvolledig zijn en de penis een kromming vertonen, wat bekend staat als chordae. Epispadie wordt vaak gezien in combinatie met blaasextrofie, waarbij de blaas zich buiten de buikholte bevindt.

Behandeling en perspectief

Chirurgische correctie tijdens de vroege kinderjaren is vaak de behandeling. Een hypospadie-operatie herstelt de positie van de plasbuis en de esthetiek van de penis. Epispadie kan complexer zijn en vereist vaak meerdere operaties. Dankzij moderne technieken kunnen de meeste jongens een normaal functionele en cosmetisch aanvaardbare penis krijgen.

Parafimosis: als de voorhuid vastzit

Parafimosis of Spaanse kraag ontstaat wanneer de voorhuid naar achteren wordt geschoven en niet meer over de eikel teruggetrokken kan worden. Dit kan leiden tot zwelling, pijn en een belemmerde bloedtoevoer naar de eikel.

Hoe herken je het?

De penis is pijnlijk en gezwollen, vooral rond de rand van de eikel. De eikel zelf kan blauwachtig verkleuren door een tekort aan zuurstof, wat medisch ingrijpen vereist. Parafimosis ontstaat vaak na medische procedures of onjuiste hygiëne waarbij de voorhuid naar achteren wordt getrokken en niet terug op zijn plaats wordt gebracht.

Behandeling en preventie

De eerste stap in de behandeling is handmatige reductie: het terugduwen van de voorhuid over de eikel. Bij aanhoudende zwelling kan een kleine incisie of, in ernstige gevallen, een besnijdenis nodig zijn. Goede hygiëne en bewust omgaan met de voorhuid na procedures kunnen parafimosis voorkomen.

Penisvenentrombose (Ziekte van Mondor): een zeldzame boosdoener

De Ziekte van Mondor, of penisvenentrombose, is een ontsteking of trombose van een oppervlakkige ader in de penis. Hoewel zeldzaam, veroorzaakt het een harde, voelbare streng langs de penis, die pijn en ongemak kan geven. Vaak treedt het op na seksuele activiteit, trauma of infectie.

Hoe ontstaat het?

Door overmatige druk op een ader – bijvoorbeeld door intensieve seksuele activiteit – kan een bloedstolsel ontstaan. Andere oorzaken zijn infecties, lange periodes van inactiviteit of het dragen van strakke kleding.

Behandeling en herstel

De aandoening is vaak zelflimiterend en verdwijnt na enkele weken. Symptomen kunnen worden verlicht met pijnstillers en warme kompressen. In zeldzame gevallen, bij ernstige pijn of blijvende klachten, kan een chirurgische verwijdering van de trombose noodzakelijk zijn.

Condylomata acuminata: genitale wratten

Genitale wratten, ook wel condylomata acuminata genoemd, zijn kleine, bloemkoolachtige uitgroeiingen op de penis, veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV). Ze zijn meestal pijnloos, maar kunnen jeuk of irritatie veroorzaken.

Hoe herken je het?

Wratten verschijnen vaak rond de eikel, de schacht van de penis of de anale regio. Ze kunnen klein en onopvallend zijn, maar soms ook groter en samenvloeiend, wat een cosmetisch en functioneel probleem kan vormen.

Behandeling en preventie

Genitale wratten kunnen worden verwijderd door bevriezing, lasertherapie of chemische behandelingen. Vaccinatie tegen HPV en het gebruik van condooms zijn de beste manieren om deze wratten te voorkomen.

Carcinoma in situ (CIS): een vroege waarschuwing

Carcinoma in situ (CIS) is een vroegstadium van peniskanker waarbij abnormale cellen zich ontwikkelen op de huid van de penis, vaak zichtbaar als een rode, schilferige plek. Het kan pijnloos zijn, waardoor het gemakkelijk over het hoofd wordt gezien.

Hoe ontwikkelt het zich?

CIS is beperkt tot het bovenste laagje van de huid en wordt vaak veroorzaakt door langdurige irritatie, HPV-infectie of blootstelling aan schadelijke stoffen. Als het onbehandeld blijft, kan het zich ontwikkelen tot invasieve kanker.

Behandeling en vooruitzichten

Behandeling omvat vaak lokale therapieën zoals crèmes, laserbehandelingen of kleine chirurgische ingrepen. Vroege detectie biedt een uitstekende prognose, met een hoge kans op volledige genezing. Regelmatige controles zijn belangrijk om progressie te voorkomen.

Carcinoma in situ (CIS) van de penis: een vroeg waarschuwingssignaal

Carcinoma in situ (CIS) is een vroegstadium van peniskanker waarbij abnormale cellen zich ontwikkelen op het huidoppervlak van de penis. Hoewel CIS niet invasief is, kan het zich, indien onbehandeld, uitbreiden en een ernstiger vorm van kanker worden. CIS wordt vaak gekenmerkt door rode, schilferige plekken of wratachtige laesies op de penis, meestal op de eikel of voorhuid.

Hoe herken je het?

De symptomen van CIS zijn subtiel: rode, soms korstige of schilferige plekken, die in sommige gevallen jeuken of branden. Het kan pijnloos zijn, waardoor mannen vaak pas laat medische hulp zoeken. Een typisch voorbeeld is een man die een rode plek maandenlang negeert, in de veronderstelling dat het om een huidirritatie gaat.

Behandeling en prognose

De behandeling varieert van lokale therapieën zoals crèmes met imiquimod tot chirurgische verwijdering. Lasertherapie is ook een optie bij kleinere laesies. Vroege diagnose biedt een uitstekende prognose met een hoog genezingspercentage. Het is cruciaal om tijdig een arts te raadplegen bij veranderingen aan de penis.

Phallodynie: onverklaarbare pijn in de penis

Phallodynie, of chronische penispijn zonder duidelijke oorzaak, is een aandoening die aanzienlijke invloed kan hebben op de levenskwaliteit. Mannen met phallodynie ervaren aanhoudende pijn of ongemak in de penis, vaak zonder zichtbare afwijkingen of onderliggende aandoeningen.

Wat veroorzaakt het?

Hoewel de exacte oorzaak vaak onbekend is, wordt phallodynie in verband gebracht met zenuwirritatie, psychologische factoren zoals stress of angst, of eerdere trauma’s. Het kan ook optreden na infecties of operaties, waarbij de pijn blijft hangen ondanks genezing van het weefsel.

Behandeling en herstel

De behandeling is gericht op symptoombestrijding. Pijnstillers, fysiotherapie en, in sommige gevallen, psychotherapie kunnen verlichting bieden. Meditatie of mindfulness kan helpen stressgerelateerde pijn te verminderen. Een multidisciplinaire aanpak is vaak het meest effectief.

Meatusstenose: een vernauwde uitgang van de plasbuis

Bij meatusstenose is de opening van de plasbuis (meatus) aan het einde van de penis vernauwd. Dit kan leiden tot moeite met plassen, een zwakke urinestraal, of zelfs pijn bij het urineren. De aandoening komt vaker voor bij mannen die een besnijdenis hebben ondergaan of na herhaalde ontstekingen van de plasbuis.

Hoe herken je het?

Symptomen zijn onder meer een splijting van de urinestraal, moeite met volledig legen van de blaas, of terugkerende urineweginfecties. In ernstige gevallen kan het plassen volledig worden belemmerd, wat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Behandeling en vooruitzichten

Behandeling bestaat meestal uit een kleine ingreep, zoals een meatoplastiek, waarbij de opening wordt vergroot. In milde gevallen kan regelmatig katheteriseren helpen. Na behandeling verbeteren de symptomen meestal aanzienlijk, waardoor mannen weer normaal kunnen plassen.

Ziekte van Zoon: plasmacelbalanitis

De Ziekte van Zoon, ook bekend als plasmacelbalanitis of balanitis circumscripta plasmacellularis, is een goedaardige aandoening waarbij rode, glanzende plekken op de eikel ontstaan. Het komt vaak voor bij onbesneden mannen en wordt in verband gebracht met chronische irritatie of slechte hygiëne.

Hoe herken je het?

De aandoening presenteert zich als een roodbruine, glanzende plek op de eikel, soms met kleine korstjes. De plek jeukt of doet meestal geen pijn, maar kan esthetisch storend zijn.

Behandeling en preventie

Topische corticosteroïden of antimicrobiële crèmes worden vaak gebruikt om de symptomen te verminderen. Bij aanhoudende klachten kan een besnijdenis uitkomst bieden. Goede hygiëne, zoals regelmatig spoelen met lauwwarm water, kan nieuwe uitbraken helpen voorkomen.

Posthitis: ontsteking van de voorhuid

Posthitis of voorhuidontsteking is een ontsteking van de voorhuid, vaak veroorzaakt door slechte hygiëne, irritatie, of een infectie zoals een schimmelinfectie of bacteriële balanitis.

Hoe ontstaat het?

Posthitis treedt op wanneer vuil of smegma zich ophoopt onder de voorhuid, wat leidt tot irritatie en ontsteking. Het komt vaker voor bij onbesneden mannen en kan verergeren door strakke kleding of overmatig gebruik van zeep.

Behandeling en herstel

Milde gevallen kunnen worden behandeld met betere hygiëne en antimicrobiële crèmes. Ernstigere gevallen vereisen mogelijk antimycotica of antibiotica. Regelmatige reiniging van de voorhuid met water zonder zeep is een eenvoudige preventieve maatregel.

Penoscrotale webbing: als de huid vastzit

Penoscrotale webbing ontstaat wanneer de huid tussen de penis en het scrotum hoger reikt dan normaal. Dit kan aangeboren zijn of ontstaan na operaties zoals een besnijdenis. Het is een aandoening die zowel esthetisch als functioneel ongemak kan veroorzaken, vooral tijdens seksuele activiteiten.

Hoe herken je het?

De aandoening presenteert zich als een verlenging van het scrotum naar de schacht van de penis, wat kan leiden tot een "begraven" uiterlijk van de penis of trekkend gevoel tijdens erecties. Het kan ook leiden tot problemen met hygiëne of zelfvertrouwen.

Behandeling en vooruitzichten

Een eenvoudige chirurgische correctie kan de huid losmaken en het uiterlijk van de penis herstellen. De procedure heeft doorgaans een korte hersteltijd, en de meeste mannen ervaren significante verbetering in zowel het uiterlijk als comfort.

Congenitale kromstand van de penis

Een congenitale kromstand van de penis is een aangeboren afwijking waarbij de penis een afwijking in richting heeft zonder dat er sprake is van de ziekte van Peyronie. De kromming kan variëren van mild tot ernstig en kan problemen veroorzaken bij urineren of seksuele activiteit.

Hoe ontstaat het?

Deze aandoening ontstaat door asymmetrie in het weefsel of de zwellichamen van de penis tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder. Hoewel het vaak onschuldig is, kan een ernstige kromstand functionele en psychologische impact hebben.

Behandeling en herstel

Milde gevallen hebben vaak geen behandeling nodig. Bij ernstige kromming kan een operatie, zoals de Nesbit-procedure, helpen de kromstand te corrigeren. De vooruitzichten na chirurgische correctie zijn doorgaans goed.

Penislymfoedeem: wanneer de penis opzwelt

Penislymfoedeem is een aandoening waarbij de penis opzwelt door een verstopping in het lymfestelsel. Dit kan ontstaan door infecties, operaties of zeldzamere aandoeningen zoals kanker. De zwelling kan variëren van mild tot ernstig en kan gepaard gaan met ongemak of pijn.

Hoe herken je het?

De penis voelt opgezwollen en zwaar aan, soms met een strak, glanzend uiterlijk van de huid. Er kunnen ook pijn en bewegingsbeperkingen optreden. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken om onderliggende oorzaken uit te sluiten.

Behandeling en preventie

De behandeling richt zich op de oorzaak: antibiotica voor infecties, compressietherapie of lymfedrainage om de zwelling te verminderen. In ernstige gevallen kan chirurgisch ingrijpen nodig zijn.

Noot

1. Fimosis: http://www.mcharts.be/artsen/Documenten/urologie/200310_02.pdf

Lees verder

• Verwonding van de penis: penisbreuk, penisamputatie, letsel
• Ontsteking van de eikel of glans-penis, voorhuid (balanitis)
• Plasbuisontsteking (urethritis): symptomen en behandeling
• Rode plekken, vlekken, bultjes of zweertjes penis / eikel
• Pijn aan de penis: oorzaken van pijnlijke penis of penispijn