Verwonding van de penis: penisbreuk, penisamputatie, letsel

De penis kan op allerlei manieren verwond raken. Het mannelijke lid (penis) is het orgaan van de man voor het geslachtsverkeer. Op verschillende manieren kan de penis letsel oplopen. De penis kan tussen de ritssluiting van een broek terechtkomen, verwond raken door een ongeval of misdrijf of breken tijdens de coïtus (seksuele gemeenschap). Een penisbreuk is een scheur in de wand van een van de zwellichamen in de penis en het geeft een krakend geluid. Daarna verschijnt een blauw-paarse zwelling, de erectie verdwijnt en de penis gaat krom staan. Een snee in de penis geneest zonder behandeling. Bij een infectie kan een antibioticum worden voorgeschreven. Een penisbreuk vereist echter direct medisch ingrijpen.

• Oorzaken van verwondingen aan de penis
• Penisfractuur of penisbreuk
• Oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Gedeeltelijke of volledige amputatie van de penis
• Bengaalse vrouw snijdt penis van aanvaller af
• Penetrerend letsel
• Weke delen letsel
• Oorzaken van Penisverwondingen
• Onderzoek en diagnose van penisverwondingen
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Penisfractuur
• Penetrerend letsel
• Weke delen letsel
• Gedeeltelijke of volledige amputatie
• Behandeling van verwondingen aan de penis
• Penisfractuur
• Penetrerend letsel
• Weke delen letsel
• Gedeeltelijke of volledige amputatie
• Infectiepreventie
• Urethraletsel
• Pijnbeheer

Oorzaken van verwondingen aan de penis

Mogelijke oorzaken zijn:

• Penisfractuur: Dit gebeurt vaak door krachtig trauma tijdens geslachtsgemeenschap of plotselinge buiging van de stijve penis. De fractuur betreft doorgaans het scheuren van de tunica albuginea, het omhulsel van het erectiele weefsel.
• Penetrerend letsel: Dit kan veroorzaakt worden door scherpe objecten, schotwonden of bijtverwondingen.
• Weke delen letsel: Kneuzingen, schaafwonden of oppervlakkige snijwonden vallen in deze categorie. Ze kunnen ontstaan door ongelukken, sportblessures of lichte trauma’s.
• Gedeeltelijke of volledige amputatie: In extreme gevallen, zoals bij ongelukken, aanvallen of misdrijven, kan een amputatie van de penis plaatsvinden.

Penisfractuur of penisbreuk

Oorzaken

Een breuk in de penis of penisbreuk als gevolg van geforceerd ombuigen van een penis in opgerichte toestand is relatief zeldzaam. Door een abrupte zijwaartse buiging van de penis in opgerichte toestand, kan de tunica albuginea breken. De tunica albuginea is een zeer stevig membraan dat de twee zwellichamen (corpora cavernosa) omsluit en een stevige erectie mogelijk maken als ze gevuld zijn met bloed. Eén of beide corpora kunnen erbij betrokken zijn. Ook kan er schade aan de plasbuis (urethra) optreden. Urethrale schade komt vaker voor wanneer beide corpora cavernosa zijn verwond.

Vaak doen penisfracturen zich voor tijdens (heftige en ongecontroleerde) geslachtsgemeenschap, waarbij de vrouw een dominante positie inneemt en bovenop de man zit. Patiënten beschrijven veelal een krakend of knappend geluid. De patiënt ervaart milde tot ernstige scherpe pijn (penispijn), afhankelijk van de ernst van de schade. Daarbij treden zwelling en bloeduitstortingen op met de zogeheten 'auberginemisvorming', vanwege de uiterlijke verwantschap met deze vrucht. De penis is abnormaal gebogen, vaak in een S-vorm.

Onderzoek en diagnose

Een penisbreuk kan meestal uitsluitend op basis van een anamnese en lichamelijk onderzoek worden gediagnosticeerd. Bij onduidelijkheid kan een MRI-scan worden uitgevoerd. Een penisfractuur wordt beschouwd als een urologische noodsituatie, waarbij direct medisch ingrijpen nodig is om een dergelijke fractuur te herstellen en blijvende schade te voorkomen. Blijvende schade kan onder meer bestaan uit:

• een abnormale verkromming van de penis;
• permanente erectiele disfunctie (impotentie);
• pijnlijke erecties;
• de vorming van fibrotische plaques (onderhuidse verdikkingen);
• pijnlijke knobbeltjes langs de plek van de breuk.

Wanneer chirurgische behandeling snel wordt ingezet, kan een penisbreuk effectief behandeld worden met weinig kans op complicaties.

Gedeeltelijke of volledige amputatie van de penis

De penis kan ook gedeeltelijk of volledig van het lichaam worden gescheiden. Bij een complete amputatie zijn beide corpora cavernosa en de plasbuis van elkaar gescheiden. Dit fenomeen komt zelden voor. De meeste gevallen worden geassocieerd met automutilatie in verband met acute psychotische episoden of genderdysforie. Gevallen van geweld zijn ook gemeld. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vrouw die de penis van haar overspelige echtgenoot amputeert. Of aan een vrouw die de penis van een man afsnijdt die haar poogt te verkrachten (zie kader).

Het blijkt dat opnieuw aanhechten van een afgerukte penis soms mogelijk is, ofschoon de gevoeligheid en functie zelden volledig worden hersteld. Wanneer bij psychiatrische patiënten de acute psychotische episode voorbij is en de onderliggende psychiatrische aandoening adequaat wordt behandeld, resulteert dit meestal in de wens om de penis te behouden. De enige uitzondering kunnen mannen zijn die bij herhaling hebben geprobeerd hun penis te amputeren. In deze gevallen worden de risico's van toekomstige zelfverminking afgewogen tegen de gevolgen wanneer de penis niet opnieuw aangehecht wordt.

Klik hier voor een (foto)verslag van een succesvolle microchirurgische operatie waarbij de penis van een schizofrene patiënt, die zijn eigen penis geamputeerd had, wordt teruggeplaatst.

Penetrerend letsel

Penetrerend letsel is het resultaat van ballistische wapens, granaatscherven, schotwonden of snij- of steekverwondingen aan de penis. Penetrerende letsels komen vooral voor in oorlogstijd en komen minder vaak voor in de civiele geneeskunde. Bij deze vorm van letsel zijn de corpora cavernosa, de urinebuis of alleen de weke delen betrokken. Na behandeling kunnen onder andere de volgende complicaties zich voordoen:

• erectiestoornissen;
• abnormale kromming van de penis;
• fibrotische plaques;
• vorming van een abces; en
• pijnlijke erecties.

Weke delen letsel

Bij weke delen letsel zijn de corpora cavernosa niet betrokken. Weke delen letsel kan ontstaan door meerdere factoren, waaronder het bekneld raken tussen een rits, infecties, brandwonden, schaafwonden, bijtwonden van mens of dier en verwondingen waarbij machines betrokken zijn. Gangreen van Fournier, een infectie waarbij soms grote delen van de huid loslaten, kan ook aan de orde zijn. Bijtwonden vereisen extra zorg, vanwege de kans op een infectie. Een infectie kan worden behandeld met een antibioticum.

Onderzoek en Diagnose
Verwondingen aan de penis kunnen variëren van milde weke delen letsels tot ernstige gevallen zoals een penisfractuur, penetrerend letsel of zelfs amputatie. De diagnose en behandeling van deze letsels zijn afhankelijk van de ernst en het type van de verwonding.

Oorzaken van Penisverwondingen

Penisfractuur: Dit gebeurt vaak door krachtig trauma tijdens geslachtsgemeenschap of plotselinge buiging van de stijve penis. De fractuur betreft doorgaans het scheuren van de tunica albuginea, het omhulsel van het erectiele weefsel.
Penetrerend letsel: Dit kan veroorzaakt worden door scherpe objecten, schotwonden of bijtverwondingen.
Weke delen letsel: Kneuzingen, schaafwonden of oppervlakkige snijwonden vallen in deze categorie. Ze kunnen ontstaan door ongelukken, sportblessures of lichte trauma’s.
Gedeeltelijke of volledige amputatie: In extreme gevallen, zoals bij ongelukken, aanvallen of misdrijven, kan een amputatie van de penis plaatsvinden.

Onderzoek en diagnose van penisverwondingen

Anamnese

De arts begint met het bespreken van de oorzaak en omstandigheden rond het letsel. Hierbij wordt gevraagd naar pijn, bloeding, gevoelloosheid, erectieproblemen en plasproblemen.

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig onderzoek uit, waarbij wordt gekeken naar de omvang en het type letsel. Er wordt gelet op zwelling, bloedingen, misvorming en gevoeligheid.

Penisfractuur

Bij een penisfractuur is er vaak een hoorbare "knak" gevolgd door intense pijn, zwelling en een snelle verkleuring van de penis. Diagnose wordt vaak bevestigd door lichamelijk onderzoek, en in sommige gevallen kan beeldvormend onderzoek zoals een MRI of echografie worden uitgevoerd om de schade aan de tunica albuginea te beoordelen.

Penetrerend letsel

Penetrerend letsel vereist onmiddellijk onderzoek. Er kan een echografie of een röntgenfoto worden uitgevoerd om te beoordelen of er sprake is van schade aan de urethra of andere onderliggende structuren.

Weke delen letsel

Dit letsel wordt vaak gediagnosticeerd op basis van lichamelijk onderzoek. Indien nodig kan een echografie worden gebruikt om onderhuids letsel te beoordelen.

Gedeeltelijke of volledige amputatie

Bij amputaties zal de arts de ernst van het letsel beoordelen en kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om de penis te reconstrueren of, indien mogelijk, de geamputeerde delen opnieuw aan te hechten.

Behandeling van verwondingen aan de penis

Penisfractuur

• Chirurgische reparatie: Hechting van de gescheurde tunica albuginea om de erectiele functie te herstellen.
• Rust en pijnstilling: Na de operatie moet de penis in rust worden gehouden en kunnen pijnstillers worden voorgeschreven.

Penetrerend letsel

• Chirurgische ingreep: Afhankelijk van de diepte en locatie van het letsel kan een operatie nodig zijn om bloedvaten, zenuwen of de urethra te repareren.
• Antibiotica: Om infecties te voorkomen, worden vaak antibiotica voorgeschreven.

Weke delen letsel

• Pijnstillers en ijs: Bij lichte kneuzingen en schaafwonden kan rust, ijs en pijnstilling voldoende zijn voor genezing.
• Hechtingen: Voor diepere snijwonden kunnen hechtingen nodig zijn om de huid en onderliggende weefsels te herstellen.

Gedeeltelijke of volledige amputatie

• Noodchirurgie: Zo snel mogelijk chirurgische reconstructie of re-implantatie van het geamputeerde deel.
• Microchirurgie: Bij re-implantatie wordt microchirurgie gebruikt om bloedvaten en zenuwen te herstellen.
• Revalidatie en psychologische begeleiding: Na reconstructieve chirurgie kan revalidatie en psychologische ondersteuning nodig zijn om het trauma te verwerken.

Infectiepreventie

• Antibiotica: In alle gevallen waarbij de huid is doorboord of beschadigd, wordt antibiotische therapie toegepast om infecties te voorkomen.

Urethraletsel

• Katheterisatie: In geval van schade aan de urethra kan een katheter worden geplaatst om de urineafvoer te verzekeren tijdens het genezingsproces.
• Chirurgie: Als de urethra ernstig beschadigd is, kan chirurgische reconstructie noodzakelijk zijn.

Pijnbeheer

• Medicatie: Pijnstillers zoals paracetamol of NSAID’s worden voorgeschreven om pijn en zwelling te verminderen.
• Narcotica: In ernstige gevallen kan sterkere pijnbestrijding, zoals opiaten, nodig zijn.

Lees verder

• Pearly penile papules (parelketting) op de penis verwijderen
• Penis: aandoeningen, (pijn + jeuk) klachten en afwijkingen
• Peniskanker: symptomen en behandeling kanker aan de penis
• Priapisme: symptomen en behandeling aanhoudende erectie
• Ziekte van Peyronie: symptomen, oorzaak en behandeling