Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)

De knie is een complexe structuur die bestaat uit drie botten: het onderste deel van het dijbeen, het bovenste deel van het scheenbeen en de knieschijf. Sterke banden en pezen houden deze botten bij elkaar. Verder ondersteunt en stabiliseert het kraakbeen de knie. Dit bevindt zich onder de knieschijf en tussen de botten. Kniepijn is een zeer veel voorkomende klacht die veroorzaakt is door schade of een aandoening aan én van deze structuren. De kortdurende of chronische pijn aan de knie is het gevolg van tal van mogelijke oorzaken, zoals artrose, overbelasting of jicht. Vaak kan de patiënt de symptomen thuis behandelen als de klachten mild van aard zijn. Is de oorzaak van de pijnlijk knie niet bekend, veroorzaakt de pijn aan de knie ongemak, of is het dagelijks leven aangetast, dan moet een patiënt een arts raadplegen om de juiste oorzaak te achterhalen en de beste behandeling te vinden.

• Oorzaken van kniepijn
• Artrose
• Bloedingen in het gewricht
• Gescheurd ligament of gescheurde pees
• Jicht en pseudojicht
• Overbelasting
• Patellofemoraal pijnsyndroom
• Reumatoïde artritis
• Schade aan de menisci
• Septische artritis (geïnfecteerde knie)
• Slijmbeursontsteking (bursitis)
• Tendinitis
• Ziekte van Osgood-Schlatter
• Andere oorzaken
• Geassocieerde symptomen van pijnlijke knie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn aan kniegewricht

Oorzaken van kniepijn

Artrose

Bij ouderen zijn herhaalde aanvallen van kniepijn vaak te wijten aan een plotselinge verergering van artrose, een veel voorkomende vorm van artritis (gewrichtsontsteking). Artrose veroorzaakt schade aan het gewrichtskraakbeen en een lichte zwelling van de weefsels in en rond de gewrichten. Door artrose ontstaat een pijnlijke, vochtige zwelling aan de achterkant van de knie. Dit staat bekend als een Baker's cyste. Artrose treft soms jonge patiënten en dan vooral wanneer deze kampen met overgewicht of in het verleden ernstige verwondingen aan de knie hebben gehad. Medisch advies is nodig.

Bloedingen in het gewricht

Een verwonding die aanzienlijke schade aan het kniegewricht veroorzaakt, leidt tot bloedingen in de gewrichtsruimten. Deze aandoening is in medische termen gekend als hemartrose. Hemartrose verschijnt door een gescheurde kruisband of door een breuk in één van de kniebotten. Tekenen van hemartrose zijn een zwelling van de knie, warmte, stijfheid en blauwe plekken. Bij tekenen van een zeer gezwollen knie is een onmiddellijke behandeling in het ziekenhuis noodzakelijk.

Gescheurd ligament of gescheurde pees

Kniepijn is soms het resultaat van gescheurde ligamenten of pezen. Ligamenten zijn taaie weefselbanden die de botten verbinden met het kniegewricht. Pezen verbinden de spieren met het bot. Rugby of voetbal zijn risicofactoren voor dit type verwondingen. Gewonde pezen of kniebanden aan de zijkant van de knie resulteren in pijn, zelfs als de knie in rust is. De pijn verergert bij het buigen van de knie. Ook het uitoefenen van gewicht op de knie verergert de pijn. Warmte en zwelling rond de knie zijn andere symptomen. Bij sommige patiënten is de voorste kruisband gescheurd. De knie is dan instabiel of blijft in een afwijkende stand staan. Dit is het gevolg van een plotselinge richtingsverandering of een draaiende beweging. Vaak heeft de patiënt een knallend geluid (gewrichtsgeluiden) gehoord of gevoeld toen de verwonding optrad. Medisch advies is noodzakelijk. Vaak is een operatie nodig om het beschadigd kniegewricht te repareren.

Jicht en pseudojicht

Jicht
Als het kniegewricht pijnlijk, warm en rood is, is de oorzaak te wijten aan jicht of pseudojicht, twee vormen van artritis (gewrichtsontsteking). Jicht is het gevolg van een ophoping van urinezuur in het lichaam. Urinezuur is een afvalproduct dat wordt geproduceerd tijdens het afbreken van voedsel wat nodig is om energie te kunnen gebruiken. Meestal scheiden de nieren urinezuur uit via de urine. Bij sommige patiënten kunnen de nieren urinezuur niet goed afscheiden, of anders produceren patiënten te veel urinezuur. Zij hebben hoge niveaus van urinezuur in hun bloed. Als het niveau erg hoog is, vormen zich kristallen in de gewrichten. De kristallen zorgen ervoor dat de gewrichten ontstoken en pijnlijk worden. Jicht veroorzaakt hevige pijn in de knie, een beperkt bewegingsbereik van het gewricht en lichte koorts. Meestal tast jicht het gewricht van de grote teen (pijn en zwelling aan grote teen) het eerst aan, voordat het kniegewricht of een ander gewricht getroffen wordt.

Pseudojicht
Pseudojicht is een vergelijkbare aandoening als jicht omdat calciumkristallen in en rond het gewricht worden afgezet. Pseudojicht tast echter mogelijk het kniegewricht eerst aan. Medisch advies is nodig bij kniepijn als gevolg van jicht of pseudojicht.

Overbelasting

Kniepijn is vaak het gevolg van het uitvoeren van meer activiteit dan de patiënt gewend is. De knieweefsels rekken hierdoor uit maar zijn niet permanent beschadigd. Het is verstandig om steeds goed op te warmen alvorens te gaan trainen en te strekken om af te koelen na het sporten. De activiteitsniveaus moet de patiënt bovendien steeds geleidelijk verhogen. Goede schoenen dragen is tevens belangrijk; sportschoenen moeten ook vervangen worden wanneer deze versleten zijn. Activiteiten die de knie niet overbelasten zijn bijvoorbeeld zwemmen en wandelen.

Patellofemoraal pijnsyndroom

Bij het patellofemoraal pijnsyndroom heeft de patiënt kniepijn aan de voorkant van de knie, rond de knieschijf. De oorzaak van deze aandoening is niet bekend anno oktober 2020, maar de symptomen verergeren door langdurig te zitten of door trappen te lopen. Een zelfbehandeling met ontstekingsremmers, een ijszak en rust is nodig. Spierversterkende oefeningen voor de dij zijn ook nuttig.

Reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte die ontstekingen in het lichaam veroorzaakt. Een patiënt ervaart mogelijk ernstige kniepijn, zwelling, roodheid en warmte. De pijn is meestal erger in de ochtend en verbetert gedurende de dag.

Schade aan de menisci

De menisci bevinden zich tussen de botten van de boven- en onderbenen bij het kniegewricht. Deze dempen de botten en fungeren als schokdempers. De menisci raken soms versleten naarmate mensen verouderen. Daardoor veroorzaken ze vaak kniepijn bij patiënten van middelbare leeftijd. Een gescheurde meniscus leidt ook tot een pijnlijke knie. Dit ontstaat door het plotseling draaien van het kniegewricht. De patiënt ervaart hierdoor pijn, zwelling en af en toe een vastzittende knie. Deze symptomen verdwijnen mogelijk zonder behandeling, hoewel soms een operatie nodig is om het gescheurde weefsel te repareren.

Septische artritis (geïnfecteerde knie)

Septische artritis is een ernstige aandoening die een zeer pijnlijke, warme, gezwollen knie veroorzaakt. Ook koorts is mogelijk. Daarnaast doet elke kniebeweging erg veel pijn. Dit is een medische noodsituatie. Septische artritis behandelt de arts met antibiotica. Chirurgie is vaak nodig om de infectie op te ruimen.

Slijmbeursontsteking (bursitis)

Een slijmbeursontsteking treedt op door een ontsteking in de slijmbeurs (weefsel in de knie). Bursae zijn kleine, met vocht gevulde zakjes die voorkomen dat spieren, pezen en botten tegen elkaar wrijven. Een acuut letsel, overmatig gebruik van het kniegewricht of langdurig knielen veroorzaakt de aandoening. Bursitis (slijmbeursontsteking) tast vooral patiënten aan die knielen (zoals tapijtleggers) of sporters (zoals voetballers).

Tendinitis

Het overmatig gebruik of beschadiging van de pees die de knieschijf met het scheenbeen verbindt, veroorzaakt een peesontsteking (tendinitis). Springactiviteiten zoals basketbal of volleybal veroorzaken vaak deze patellaire tendinitis (overbelasting van patellapees in knie). Het gebied zwelt op, is rood en voelt warm aan. De behandeling verloopt op dezelfde manier als een verstuiking.

Ziekte van Osgood-Schlatter

Bij de ziekte van Osgood-Schlatter ontstaat een zwelling en gevoeligheid over de benige bult net onder de knieschijf. Dit is een veelvoorkomende oorzaak van pijn en zwelling aan de knie bij tieners die hun bovenbeenspieren verstuiken of overmatig gebruiken bij het voetballen of bij andere sporten. Rust en het nemen van ontstekingsremmende medicatie verlichten de pijn bij patiënten met milde symptomen. In ernstige gevallen is een medische behandeling nodig.

Andere oorzaken

Ook andere oorzaken zijn bekend voor een pijnlijke knie zoals:

• het iliotibiale band syndroom (aandoening met laterale kniepijn)
• het Plica-syndroom (irritatie aan kapselplooi van knie met pijn)

Geassocieerde symptomen van pijnlijke knie

De symptomen die geassocieerd zijn met kniepijn zijn afhankelijk van de oorzaak van de pijn en variëren qua locatie en gevoel. Kniepijn is voelbaar in een specifiek gebied of in het gehele kniegewricht. Veel voorkomende symptomen van acute of chronische pijn aan de knie zijn:

• een beperkte mobiliteit
• een gezwollen kniegewricht
• gewrichtsstijfheid
• het onvermogen om het been volledig recht te trekken
• zwakte

Alarmsymptomen

In een aantal gevallen moet een patiënt met een pijnlijke knie contact opnemen met de arts:

• een afwijkende of misvormde stand van de knie
• ernstige pijn, zelfs in rust of pijn die na drie dagen nog steeds niet is afgenomen
• geen gewicht op de knie kunnen zetten
• koorts, roodheid of warmte rond de knie, of een erg opgezwollen knie
• pijn, zwelling, gevoelloosheid of tintelingen onder de aangetaste knie

Diagnose en onderzoeken

Het diagnosticeren van de kniepijn vereist eerst een gerichte medische geschiedenis. De patiënt geeft informatie mee over het soort pijn (pijnlijk, scherp of brandend), de locatie (voor of achter de knie), wanneer de pijn gestart is (geleidelijk of plotseling) en ook of recent een trauma is opgetreden. Naast een medische geschiedenis is een onderzoek van het kniegewricht nodig. Bijkomende onderzoeken zijn een bloedonderzoek, een echografie, een röntgenfoto (bij een vermoeden van een breuk) of een MRI-scan.

Behandeling van pijn aan kniegewricht

In veel gevallen is het raadplegen van een arts niet nodig, bijvoorbeeld wanneer sprake is van het overmatig gebruik van de knie of een verwonding. De knie laten rusten, een kniebrace dragen, een coldpack of ijszak toepassen op het aangetaste gebied en ontstekingsremmers nemen zijn enkele thuisbehandelingen die vaak verlichting bieden. De medische behandeling van een pijnlijke knie bestaat uit fysiotherapie, sterke pijnstillers, een injectie met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en soms een artroscopie. Dit is een vorm van een kijkoperatie die de arts gebruikt om in een gewricht te kijken en eventuele schade te herstellen.

Lees verder

• Gezwollen knie: Oorzaken & behandeling van zwelling van knie
• Knie-effusie (vocht in knie): Pijn & stijfheid kniegewricht
• Baker’s cyste: Ophoping van gewrichtsvloeistof in knieholte
• Pijn in knieholte (posterieure kniepijn): Oorzaken
• Knieartrose: Pijn en stijfheid door slijtage van kraakbeen